Uit Roemer Visscher's Brabbeling. Deel 2

[p. 62]

Strijdt tusschen waerheyt en schijn.

aant.Hier voormaels heeft Waerheydt seer groote veede,
Tegen ydel Schyn haer oude vyandin gedragen,
En om dat elck (so het scheen) zijn macht wijt spreede,
Groote giften belovende om te bejaghen,
Veel menschen diet met haer wilden waghen,
Hebben al die werelt (tot elcx schaed) aen den dans gebracht:
Niet alleen slechte burghers van cleyne macht,
Maer oock groote landen, en machtighe steden,
Bemoeyden haer met dees verdervende tweedracht,
Sommighe volchden de Waerheyt geleyt met reden,
En ander hebben ydel Schijn als God aenghebeden.

De afcomste was dezes twists eerste ader,
Elck roemde uyt den hemel te zijn neder ghevloghen,
D' een noemde Iuppiter, d' ander Dis haer Vader,
Bey waren sy schoon, dan die starende ooghen,
Worden meest al door 't schimmeren bedroghen,
De heyrcracht daer elck op had zijn wijck,
Waren in als seer verscheyden en onghelijck,
Des Schijns volck was veel meer int tellen:
Maer nieuwe Crijchsluy uyt menich Coninckrijck,
Des Waerheyts veel geschicter in ordonnancy te stellen,
Altsamen wesende vrome en versochte ghesellen.

Schijn had haer prysen in allemans ooghen gestelt’ bloot,
Daerse mede pronckte, seker schynende heerlick,
Daer liep 't meeste volck toe met ghewelt’ groot:

[p. 63]

 

Want 't waren rijckdom die elck is begeerlick,

 

Moeyelicke eere, ende Wellust deerlick,

 

Regeeringe van Rijcken, daer men veel om twist,

 

De Waerheyt toonde een ghesloten kist,

30

Die sy heylich noemde, van louter gout ghesleghen,

 

Met orientael steenen verciert, niet door constenaers list,

 

Daer (so de wijse segghen) salicheyt in was gheleghen

 

Luttel menschen bekent, en van weynich vercreghen.

 

 

 

Bequame mannen om handelen groote saken,

35

Hebben menichmael benaersticht met groote vlijt,

 

Vrede tusschen dese doorluchtighe vrouwen te maken,

 

Om dat het scheen te strecken tot het ghemeen profijt:

 

Maer als dit nu vorderde niet eene mijt

 

Is t' samen gherockt d' Edeldom, en derde staet,

40

En nae dat vande sake veel was ghepraet,

 

Van ginsen en weder, over beyde syen,

 

Is ten laetsten besloten door ghemeenen raet,

 

Om 't lant van langduerend oorloch te vryen,

 

Door een slach 't ongheneselick lit af te snyen.

 

 

45

Dese conditien zijn haer dan voorghestelt,

 

Datse beyde souden comen op een bestemden dach,

 

In een vlack, open, onbelaechelick velt,

 

Elck soude haer stercken, soo sy aldermeest mach,

 

Om malcanderen te leveren een vryen slach,

50

Wapenen mocht elck kiesen so sy haer wilden weeren,

 

T' samen een Rechter haers geschils souden sy ordonneren,

 

Loon nae wercken sou hebben elc, en elcks bemindere,

 

De verwonnen worden ghebannen t' haerder oneeren:

 

Met een Lauren Crans ghecroont de verwindere,

55

Des eens profyt, is des anders hindere.

 

 

 

Nae dat het voormelde haer beyden behaechelijck’ was,

 

Hebben de plaetse des slachs beteyckent terstont,

[p. 64]

 

Tot Sonne-velt, van den Rechter elck traechelijck’ was

 

Om uyt te spreken haers herten gront,

60

Dan noch besloten met ghelijcke mont:

 

Dat Hercules daer toe wel was de bequaemste,

 

Die behalven dat hy van Monsterdwinghen was de befaemste,

 

Was ooc eerwaerdich om de graeuheyt zijnder haren,

 

En sonder wedersegghen in wijsheyt de vernaemste,

65

Int ghebruyck der dinghen geen so versocht en ervaren,

 

Boven alle anderen die in die tyden waren.

 

 

 

Doe sy nu haar leghers te velde sloeghen,

 

Op een Sondach wesende de bestemde tijt,

 

Soo duncket my noodich hier by te voeghen,

70

Hoe dat elck gheciert had met alle vlijt,

 

Haer persoon en haer volghers, om te comen int crijt,

 

Schijns omhangen waren claer oochsienlijc blinckende,

 

So dattet doort flitteren de oogen was minckende,

 

Gheborduert met veel laberintighe stricken,

75

Verschildert met Troinges nae 't leven winckende,

 

Vermakende de ooghen met ghetapisseerde sticken,

 

De sinnen met devysen en nieuwe quicken.

 

 

 

Haer wapenen (meest zijnde van schillen van boomen,

 

Ja van papier ghepapt, en fraykens bereyt,

80

Of leder van de rugh van een Buffel ghenomen)

 

Waren met blatgout properkens omme gheleyt,

 

Met veelderley coleurkens over ghespreyt,

 

Self wasse vermomt, gheschildert, geblancket,

 

En had een schoone doeck op haer hooft gheset,

85

Niet veel schoonder isse als 't Apen gheslacht bloot:

 

Dus trockse te velde met een ghemaeckte tret,

 

Voor haer gingh waens bedriechelijcke macht’ snoot,

 

En dicht achter aen volchde selfs behaechelijcke pracht ‘groot.

[p. 65]

 

Voort wasse omringhelt met swarmende hopen,

90

Een wonder lust, voor al die gheen diet saghen,

 

Van sterrekijckers, waerseggers die droomen vercopen,

 

Geboort-schryvers, hantkijckers, die nergent na vragen,

 

Van Advocaten, Voorspraken die de pleytsac dragen,

 

Dreck-roerders, piskijckers en Alcumisten,

95

Oproerighe Predicanten, vernuftighe Sophisten,

 

Disputerende ketters, diet al wel weten,

 

Van Histori-schryvers die haer Papier verquisten

 

Om der levenden Coninghen lof uyt te meten:

 

Met meest al de oude en nieuwe Poweten.

 

 

100

Dan noch een deel verraders en verclickers,

 

Waerden, Roffianen, puystighe kannekijckers,

 

Schoon praten, pocchers, vrattighe panlickers,

 

Snorckers, coppeldrayers ende pluymstrijckers,

 

Beyermans, dansers, speelluy, musijckers,

105

Aessack-speelders, Guychelaers, aertighe bedriegers,

 

Jan de backers, roockmakers, en overvlieghers,

 

Bedelaers, prachers, onder luyaerts Regiment,

 

Lantloopers, Heydens, seer groote lieghers,

 

En men seyt dat veel Reusen daer waren ontrent:

110

Dan noch wel duysent Monsteren my onbekent.

 

 

 

Superstitie de Overste vande hindertocht’ was,

 

Onder wien dat ghespoocken en onvermaende gheesten,

 

Nachtmerrien, schimmen, en menich ander gedrocht’ was,

 

Colrysters, weermaecksters, van donderende veesten,

115

En ontallijcke opinien van devote beesten,

 

Swaert noch spies hadden dees ydel buycken,

 

Dan gheweeren tot verlacken, en by nacht te ghebruycken,

 

Als Herpoen-ysers, voet-anghels, lymtacken vuyl,

 

Haecken, stricken, hoecken, vallen, cubben, en fuycken,

120

Dan noch veel meer van sulcker hant ghetuyl:

 

En in haer vaendel was gheschildert een Ul.

[p. 66]

 

Waerheyt hier teghen voerde een wackere armeye

 

(Liet waeyen in een wit vaendel, een Son schynende claerlijck)

 

Rustich onbecommert sonder ghetier of gheschreye,

125

Edel, grootmoedich, grootdadich, eenpaerlijck:

 

Den vrienden bequaem, den vyanden vervaerlijck,

 

Met Harnas waren bedeckt haer borsten stout,

 

Van louter metael, coper, silver, of gout:

 

De hoofden ontdeckt, de voeten naeckt op d' aert,

130

Stellende onbeschroomt de luchter handen bout,

 

Met een Boeck, inde plaets van een schilt, bewaert:

 

Inde rechter hant had elck een scherp snydent swaert.

 

 

 

Niemant had vreemt of gheleent ghepronck,

 

Dan inde cruyn van elcx huyfken om thayr op te binnen,

135

Stont een diamant, die uytnemende blonck,

 

Selfs lietse haer inde viercante slachoorde vinnen,

 

Tusschen Naersticheyt en Trouwe, haer gesellinnen,

 

Als een Goddelijck wesen, hubsch langh van persoon,

 

In wit ghecleet, waer door den dach seer schoon,

140

Op haer onbesmette leden was deurlichtich,

 

D' armen naeckt, opt vrolijck hooft een ghesternde croon,

 

Die stralen haerder oogen (die groot waren) schichtich,

 

Waren suyver, snel, scherp, claer en deursichtich.

 

 

 

Die hayren over 't gheheele lichaem fluysterende,

145

Hebben claer schynende stralen (als de Son) uyt gheschoten,

 

De ooghen der ghemeente seer verduysterende,

 

Jae heel verblint, en gansch toeghesloten,

 

Haer Overste Capiteynen en bontgenoten,

 

Volchden met gheschicktheyt stil en bequamelijck,

150

Daer aen de goe Rechters en Wet-gevers betamelijc,

 

De Philosophen wesende van het eelste gheslacht,

 

D' oprechte Keysers, Coningen en Vorsten voornamelijc,

[p. 67]

 

De Lansknechten die eer en eet wel hebben betracht:

 

Oock de Doctoren die bekent is der natueren cracht.

 

 

155

En noch (dat u immer soo wonder sal gheven)

 

Veel die wijngaerden snoeyen, en Ackers bouwen,

 

Schaepherders die eenlijck op de heyde leven,

 

Boeren die Verckens en Koeyen houwen,

 

Visschers die in Zee op Godts ghenae vertrouwen,

160

Boumeesters die met deuchdelijcke pracktijck,

 

De landen beschutten met Sluys, Molen en Dijck,

 

Alle vinders van consten nut en waert,

 

Waer door het volck wort deuchdelijck en rijck,

 

Sijn altsamen Waerheyts trouwe dienaers verclaert:

165

Sulck Heer, sulck Knecht, sulcke Vrou, sulcke Maert.

 

 

 

Hier onder vermenghde haer met wondere frayicheyt,

 

'T soete gheselschap der neghen Goddinnen eerlijck,

 

Hant aen hant dansende met cuysche gayicheyt,

 

Besichtichden (singhende) de slachoorden weerlijck,

170

Beswaert met gheenderhand letsel deerlijck,

 

Hadden geen uyterlijc geselschap om haar te bevryen:

 

Voor de Orden gingh Momus dapper int stryen,

 

Ghesproten van Nemesis uyt Mercurius zade,

 

En soo hy een deursichtich Godt is, tot allen tyen,

175

Verspiende der vyanden aenslaghen, ganghe en beslot van rade,

 

Op haer consten, stricken, netten wackerlijck slaende gade.

 

 

 

Aldus elck versien na zijn manier van wapen’ was,

 

End' d' oorden gheschickt om den slach te aenheven,

 

Int aensien van veel volcx, dat gecomen om gapen’ was:

180

Nu het teycken datmen beginnen sou zijnde gegeven,

 

Isser terstont groot rumoer bedreven,

 

Inden eersten aenvang met een seer grooten loop,

 

Vande Adelbors en voerders van ydel Schijns hoop,

 

Die met schreeuwent geluyt quamen aenprangen’ ras,

[p. 68]

185

Om de Waerheyt te binden of te gheven dootsnoop:

 

Want de victory docht haer niet swaer te erlangen’ was,

 

Als het hooft gheslaghen ofte ghevanghen’ was.

 

 

 

Aen Waerheyts Capiteynen is hier ghebleken,

 

Datse vrome Hopluy waren over ghehoorsame knechten,

190

Van zijn stede is niemant te rugghe gheweken:

 

Maer Momus de aldervoorste in 't vechten,

 

Sulcken vreese onder Schijns volck aenrechte,

 

Roepende seer luydt nae ouder wennisse:

 

Jae ghy doove Monstren, des Werelts schennisse,

195

Sal de heylighe Waerheyt soo van u zijn ghegroet?

 

Ick sal u haest brenghen tot beter kennisse:

 

En met een tradt hy toe gheheel verwoet,

 

Slaende inden hoop met een grammen moet.

 

 

 

Als hy daer nu veel had ghewont en deursteken,

200

Ghebuylt, gheblaert, deur 't onsacht wrecken,

 

Had lust in haecken en stricken te breken,

 

En de grijnsen daer sich de vyanden me decken,

 

Van haer mismaeckte bachuysen te trecken,

 

Om elck wat sy waren te toonen openbaerlijck,

205

En hoe veel 't Schijn scheelt vande Waerheydt claerlijck,

 

Op dat Schijns regiment hier door mocht minderen,

 

En dat haer gespoock niet meer sou zijn vervaerlijck,

 

Dan die door boose wercken haer ghewissen hinderen,

 

Devote Priesters, oude suffen, en jonghe kinderen.

 

 

210

Men seyde dat Momus was hondert handich,

 

Om dat hy inden slach was strijdbaer boven maet,

 

Vroom, gestadich, stantachtich, neerstich, verstandich,

 

Onbeweechlijck, verachtende spot en smaet,

 

Segghende vry 't ghebreck dat elck een misstaet,

215

Onterchlijck, onroerlijck, teeder int vermoen,

 

Ruyckende soo haest Schijn yet quaets wil doen,

[p. 69]

 

Hoorende haer blaffent ghecruys en ghecras,

 

Voelende wat dat uyt haer eyeren sal broen,

 

Door een dubbele huyck siende wat sy heeft in haer tas:

220

Als een Godt die uyt den Hemel ghesproten was.

 

 

 

Ten laetsten als den slach tot den ondergangh der Sonnen,

 

Gheduert had, de vyanden verstroyt en gheslaghen op de jacht,

 

Is Schijn ghevanghen, als zijnde overwonnen,

 

En inde teghenwoordicheyt van Hercules ghebracht,

225

Die hooch verheven sat, als een Rechter van macht,

 

Daer hy al de gheschiften had moghen aenschouwen,

 

En soo sy beleeft is boven eenighe ander Vrouwen,

 

Bad dat haer een dienst by hem worde ghejont,

 

Om in eeren bedecktelijck haer staet te onderhouwen,

230

Maer Waerheyt nae crijchsghebruyck eyschte terstont,

 

Datmense sou bannen nae luydt het verbont.

 

 

 

Doe sprack Hercules, nae dat hy had doen ghebieden,

 

Door een Roeper, dat elck ghehoor soude gheven,

 

Met een heldere stemme voor alle de lieden,

235

Deses ghelijcke woorden hier nae gheschreven:

 

De Waerheyt, grootmoedighe Vrouwe verheven,

 

Moet ick met recht den Lauren crans toe schryven,

 

En begeer datse altijt by my wil blyven,

 

Momus (omdat hy haer eere dapper heeft bewaert)

240

Sal trouwen tot zijn Bruyt die bloem der Wyven:

 

Schijn wort met willich bannissement beswaert,

 

Datse nerghens sal woonen dan op allemans haert.

 

 

 

Ut de ghemeente salse niet door onghelijckheyt,

 

Utghesondert zijn door coleuren of cleeren reyn,

245

Noch door afcomste, eere of eenighe rijckheyt,

 

Dan slechs met der sinnen bewijs alleyn.

 

Nae dat Hercules dit had ghecondicht pleyn,

[p. 70]

 

En zijn Adel sulcx voor goet was aenschouwelijck,

 

Soo begonst elck te mommelen van dit houwelijck,

250

En de Waerseggers stonden in groot beswaren.

 

Om datse wel wisten en voorseyden trouwelijck,

 

Soo verre men Momum met de waerheydt gingh paren,

 

Datse onghetwijffelt vervloeckte Haet sou baren.

 

 

 

Urania de wijste van de neghen Goddinnen’ soet,

255

Seyde 't waer ons nochtans leet waert achter gebleven,

 

Want wij Iupiters kinderen in 's Hemels tinnen’ vroet,

 

Hebben Haet overlangh by ydel Schijn gheschreven,

 

En de Waerheyt met Momo inden Hemel verheven,

 

Daer de Waerheyt ter eeren een Kerck wort ghebout,

260

In wiens ghevel men desen Tytel aenschout,

 

Om datmense wel sou lesen van veer,

 

Geschreven met groote letteren van gout:

 

 

 

Waerheyt goetrondt’ spreeckt nae de mont, noch Joncker noch Heer.

265

En 't ydel ghecrijt’ van spot of nijt set sy in haer deer.