Vermakelijcke uyren

Uermaeningh,
Om te Gedencken het Wterste;
Noodsaeckelijck tot profijt van 't Wereld-haten; Liedsche-wijs ghestelt.

Stemme:
Vaert wel Scepters.

DE Wereld, of't cieraet van Wereldlijcke lusten,

Is niet dan ydelheydt der ydelheen, eylaes!

't Gheen men te recht bevind als 't Lichaem soect te rusten

(Door doode slaep) in't graf, daer't is der wormen aes.

De lust in't spitste top van mijn vernuft gheresen,

Om af te beelden (na vermoghen van mijn macht)

Wat dat het leven is, of wat het schijnt te wesen,

So ick niet te vergeefs vertrou mijn swacke kracht.

[p. 236]

 

Het leven heeft ons God op Interest gegeven,

 

Ter tijd toe dat de dood voldoeningh van ons eyst,

 

En dat zy ons ontrooft de krachten van het leven,

 

Op dat de ziel van hier na Godes wooningh reyst.

 

 

 

Waer niet de woorden, maer de daed sal moeten gelde,

 

Om (na ons wercken) loon van Christo te ontfaen;

 

Waer onse zonden ons al selver sullen melden,

 

Die in het Boeck van ons gemoed geschreven staen.

 

 

 

Geluckigh is den Mensch die daer mach sijn bevonden

 

Suyver, en sonder vleck, voor Godes aenschijn soet:

 

Dat's die door waer berou van sijn bedreven zonden

 

Gesuyvert heeft de vleck van 't knaghende gemoet.

 

 

 

God sal sijn oordeel voor den Mensche gaen bereyden,

 

En geven ieder loon, na dat hy heeft gedaen:

 

De Bocken sal de Herder wt sijn Schapen scheyden.

 

Wee! die het oordeel moet tot sijne straf ontfaen.

 

 

 

Wat sal (ô trotse Mensch!) wat sal u trotsheyd baten

 

Wanneer u ziel voor God met zonden is bevleckt?

 

Een eyselijck geween u stem sal hooren laten:

 

O Berghen! valt op ons. O Heuv'len! ons bedeckt.

 

 

 

Wat sal dan baeten 't schoon geciersel der Paruyck?

 

Het blond gekrulde hair dat om de Pruyck verspreyt?

 

Als ons de wreede dood de ooghen doet toe-luycke,

 

Wat is die glory dan anders als ydelheyt?

 

 

 

Wat baet het sneeu-wit vel, verciert met bloosde kaecken?

 

Wat baet dan schoonheyts-lof, daermen veel moet op draegt?

 

Ken't schoon, van schoonheyds-lof, met glory iets vermaken

 

Als van't geworremt ons het vleesch werd af-geknaeght?

 

 

 

Wat baet dan fiere gangh? Wat baten trotse treden?

 

Wat baet dan pracht van zijd', 't pompeuselijck gepronck?

[p. 237]

 

Wat baet dan 't schoon gestalt van lichaem en van leden?

 

Wat baet dan soet gelach, of vriendelijck gelonck?

 

 

 

Wat baet de rijckdom dan, of macht van machtigheden

 

Een's Conings, Vorst, of Prins, ja Keyserrijck van Haef?

 

Hoe menigh heeft de dood van desen overstreden,

 

En door haer macht gemaeckt so menigh Heer tot slaef.

 

 

 

Hoe ken Natuur noch sijn geneghen door 't begeeren

 

Na 'tgeen dat voordeel schijnt, nochtans tot schade strect?

 

Wanneer begeert men laet genegentheyd verheeren

 

Door onversade lust, onrust in't hert verweckt.

 

 

 

Waer van dat voedster is de gierigheyd boos-aerdigh,

 

Die door haer valsche lust begeert' met schijn bedrieght,

 

Dat sy het meest verkiest 'tgeen dickwils 't minst is waerdigh

 

Vertrout haer schalcheyd niet, haer snoode list ontvlieght.

 

 

 

Wiens schadelijck bedrogh in waerheyd men kan derven:

 

Wanneer men het gedaght tot doodes komst verport,

 

Neemt mijn vermaen in't goed (ô Mensch!) gedenckt te sterven.

 

De tijd die vlieght so snel, en 't leven is hier kort.

 

 

 

LAet u in den slaep niet wieghen

 

Van de Wereld (Mensch) bedrieghen,

 

Die gelijck een Hoere doet:

 

Op-gepronckt, en schoon van vooren,

 

Om de Menschen te bekooren

 

Met haer vuyle overvloet.

 

⁺Voorspoet stelt zy schoon voor d'ooghen,

 

Doet in desen haer vermoghen:

 

Rijckdom zy te vooren zet,

 

Ydel glory, weeligh leven

 

Zy ons vaeck belooft te geven,

 

Om te trecken in haer net

 

Onse zielen, door't begheeren,

 

Maer wie desen af ken keeren,

 

Met een walging teghen staen:

+ Ghelijck een Visch door de Wurrem, een Voghel door 't Net: Alsoo werdt een gierigh mensch door de ydele gaven des Werelds in den strick van zijn eeuwige qualijc vaert getrocken.

[p. 238]

 

Die sal sijn gemoed bevryen

 

Van veel plaghen, en veel lyen,

 

En des Duyvels strick ontgaen.

 

Ach! de Wereld is een Hoere,

 

Die op onse ziel gaet loere,

 

Even als het Duyfje vlieght:

 

Dat door't locken, en door't fluyten

 

Vaeck sijn snelle vlught sal stuyten,

 

Waer door het sijn selfs bedrieght.

 

Even als een Hoeck, om-hanghen

 

Met een Wurmpjen, om te vanghen

 

't Visjen, dat na desen haeckt:

 

Door begheerte valsch bedroghen

 

Werd het in een strick getoghen,

 

Daer het aen sijn dood geraeckt.

 

Ey! wat is doch 't aes der wereld

 

Goude Kroonen rijck bepereld?

 

't Sijn maer wurmpjes, anders niet:

 

Daer men ons meed' soect te locken,

 

Daer wy werden door getrocken,

 

In de strick van't Helsch verdriet.

 

Wat sijn Werelds hovaerdyen?

 

Sijn't gheen snoode toveryen,

 

Duyvels listen, ziels torment:

 

Die ons so verr' doen vergeten

 

Dat men (door het boos vermeten)

 

Gode, noch sijn selven kent.

 

Leert (o Mensch!) 't noodsaeck'lijck haten,

 

Werelds-lusten te verlaten.

 

't Vyer van u begeerten blust.

 

Leert, ey! leert begeerte sterven,

 

En het vleesch sijn wellust derven,

 

Dat in sachte pluymen rust.

 

Schoon dat ghy mijn leer in't schrijven

 

Acht voor malle tijd-verdrijven.

 

Ick acht dat u zot verstand

 

(Aen de Wereld so verbonden)

 

Waent mijn selfs te sijn vol zonden,

 

Slaet mijn wercken van der hand.

[p. 239]

 

⁺'Hoe ken 't quaed gemoed vermaken

 

Sich in Deughdelijcke saken.

 

Wederom: Een goed ghemoet

 

Sal het goed niet varen laten;

 

Goeden staet het quaed te haten:

 

Wee hem die in schijn dat doet.'

 

Is ter Wereld oyt bevonden

 

Eenigh leven sonder zonden?

 

Ogh! ick laet my duncken neen.

 

Maer wt deughdelijcke wercken

 

Ken een goed verstand licht mercken,

 

Of men uyt dat spoor wil treen.

 

Om te treen van zondens pade

 

Op de wegh van Gods genade,

 

Moet men leeren eerst versmaen:

 

Rijckdom, wellust, quaed vertrouwen,

 

Of men ken het spoor niet houwen

 

Om de rechte wegh te gaen.

 

Ogh! de rechte wegh is lijden:

 

Lijden brengt ons tot verblijden.

 

Lijden maeckt de zielen rijck.

 

Lijden ken de zielen baten.

 

Lijden is het Wereld-haten.

 

Lijden is 't Noodsaeckelijck.

 

Comt tot lust de Wereld raden,

 

Lijden moet de lust versmaden.

 

Werd men van wellust bestreen,

 

Lijden moet het al verdraghen.

 

Lijden moet het al verjaghen.

 

Lijden moet het al vertreen.

 

Werd men van de nijd bedroghen,

 

Valsch gelastert, en beloghen,

 

Lijden neemt het al in't goet.

 

Lijden moet het alles heelen.

 

Lijden sal het God beveelen.

 

Lijden maeckt het bitter soet.

 

Lijden acht ick Wereld-haten.

 

Lijden doet het al verlaten.

+ Een oprecht en deugt lievend gemoet salt goet doen van geenige zondaers verachten, maer voor goedt aennemen. Wederom een quaedt ghemoedt, ofte een ondeugdelijc mensch en ken tot lust der deugden ende oeffeninge van goede wercken, sich niet belegeren noch in goet doen geen vermaeckingh scheppen, ten zy door schijn wiens bedrog de ziele doot.

[p. 240]

 

Lijden wil gheen wraeck van't quaedt.

 

Lijden wil gheen quaed, quaed loonen.

 

Lijden wil het quaed verschoonen.

 

Lijden soeckt der zielen baet.

 

Dickmaels sal de Wereld heelen

 

Iemands Eer en Faem te steelen,

 

't Gheen de vromen niet betaemt.

 

Lijden leert de wraeck-lust breecken.

 

Lijden mijdt het weder-wreecken.

 

Lijden maeckt den dief beschaemt.

 

Wilt ghy Werelds-stricken mijden,

 

Leert voor alle saken lijden:

 

Lijt, mijt, spijt, en trots verdraeght.

 

Sluyt u ooghen, stopt u ooren,

 

Laet u door gheen quaed bekooren,

 

Die door 't oogh in't herte jaeght.

 

Sien ons ooghen quaed' gebreecken.

 

Hoort men iemand laster spreecken;

 

Hoort het, of ghy 't niet en hoort.

 

Sluyt u ooghen door het lijden,

 

Om 't gesicht voor't quaed te mijden,

 

Dat tot zonden vaeck bekoort.

 

Wie ken lijden, en verdraghen,

 

Vind sijn vyanden verslaghen,

 

Door het lijden hier op Aerd'.

 

Wie sijn leed met leed wil wreecken

 

Sampsons-kracht sal hem ontbreecken;

 

Maeckt by God sijn ziel onwaerd.

 

Noch moet ick hier (door het lijden

 

Meerder zonden leeren mijden)

 

Eerst verhaelen klaer en naeckt:

 

Hoe wy (door het quaed geneghen)

 

Tot onkuysheyd ons begeven,

 

Hoe men tot onkuysheyd raeckt.

 

Eerst, want wy noch jonck van leven,

 

Curieus ons gaen begeven,

 

Buyten order, buyten raet,

 

Alles te doorsien, doorlesen.

[p. 241]

 

⁺Te beproeven sonder vresen:

 

Daer d'onkuyscheyd wt ontstaet.

 

Herreberghen tot veel smerten,

 

So d'onkuyscheyd eerst in't herte

 

D'eerste Ionckheyd gepasseert:

 

Sal men door ontsteecken sinnen

 

Ydel licht geselschap minnen,

 

Daer men daegh'lijcks by verkeert.

 

Dit sal ons de weghen toonen,

 

Plaetsen, midd'len, en persoonen

 

Ons aen-prijsen (sonder schaemt)

 

Geyle praetjes, om bekooren,

 

Somm'ge (seg ick) gaerne hooren

 

't Geen der Eeren niet betaemt.

 

En men raeckt allengskens veerder

 

Tot om-helsen, hand'len, meerder;

 

⁺Dat dan Nicht of Neefje doet.

 

Satan sal daer niet ontbreecken,

 

Om dat vyer voort aen te steecken,

 

Datter meer uyt volghen moet.

 

Och! men voelt noch van de zonden

 

Gheen berou, hoe diep de wonden

 

Sijn gepeylt, door waere schaemt,

 

⁺So verblind sijn onse ooghen,

 

Door de wereld so bedroghen

 

Dat men dat maer vriendschap naemt.

 

Zonden werden voor gheen zonden

 

Op de wereld meer gevonden,

 

Quaed geloof dat gaet in swack,

 

Gods gebod men overtreden

 

Door de snood' begeerlijcheden

 

Die ons houden in bedwanck.

 

Comen lusten ons bestrijden,

 

't Vlees sal om de geest niet lijden,

+ Augustin.
De onkuyse menschen zijn sonderlingh verlieft op dit leven, om hier (waer't mogelijc) altijdt te zijn. Sy zijn seer verzot tot de personen, die sy natuurlijc ofte vleeselijc beminnen, welc zy dicmael willen zien ende spreken, meynende te blussen den brant van haer ontstekender Natuure.

+ 't Is recht den aert der Hoere: de onkuysche handelingh van iemandt toe te staen, ende alsdan sich selven met een schijn van leetwesen te beklaghen, om door sulcx die ghene te beschuldighen, met wien zy haer begeerte voldaen heeft. Maer wie sich waerachtigh wil ontschuldighen, ende den Naem van een Eerlijcke Dochter vraghen, sal noyt ghedooghen ofte toestaen eenighe onbehoorelijcke reden van onkuyscheydt, veel min onbehoorelijcke handelingh (uyt onkuysche Begheerten ontsteken) in dertelheyd te pleghen.

+ ['tGhemeene segghen is hedensdaegs oorsaeck veler zonden: Waer iets bestaen wert 't welck onbehoorlijc is men excuseert het: 't Is huyden de manier, ende ondertusschen werdt onse Ziel van de Wereldt bedroghen.

[p. 242]

 

Had geleen 't vlees om de geest:

 

David soud' noyt in de zonden

 

Sijn van Overspel bevonden

 

Met Urias Vrou geweest.

 

Zondigh wy ons tijd verspillen:

 

Om dat wy niet lijden willen,

 

Als de Wereld ons bestrijt,

 

Met begeerte tot haer gaven

 

Woelen wy als Aerdsche slaven,

 

Om het wereldsche profijt.

 

Men siet dees en die brageeren,

 

Opgepronckt met weytse kleeren:

 

Alles na het nieu fatsoen.

 

Onrechtvaerdigheyd sal slooven,

 

Quaed' begeerte, steelen, rooven,

 

Om een ander na te doen.

 

Op dat ick niet heel vervreeme

 

Van mijn alder-eerst voorneemen,

 

Daer ick weder nu na keer;

 

En ick sal noch iets doen blijcken:

 

Dat ick heel noodsaeckelijcken

 

Voort de wereld haten leer.

 

⁺Ouders dickmaels om de Kind'ren

 

Groot te maecken, zielen hind'ren:

 

Rapen, Schrapen in haer Nest,

 

Rooven, sloven, woelen, loopen:

 

Souden Lijf, en Ziel verkoopen,

 

Achten't werelds voor het best.

 

Maecken dees gheen swaere wonden

 

Aen haer zielen, door de zonden?

 

Ogh! drie-dubbelt dees misdoen:

 

Dat zy overvloed begeeren.

 

Wat kent aers de Kind'ren leeren:

 

Als de hovaerdy te voe'n.

 

Tot veel lust het hert te trecken,

 

Tot veel overdaed verwecken

 

Ons natuur en snood' begeert:

 

Ouden gierigh, jonghen milde

+ 't Ghemeene segghen der gieriger menschen is dese: Die geen gelt en heeft, en niet gheacht nochte wert niet ghezien by den mens. Maer ogh, wel te recht seyd de Wijse man: Daer en is nitt ongoddelijcker als een gierig mens En ist dan niet beclagelijc, te sloven om ghe-acht te sijn by den menschen, ende Gode te vergeeten?

[p. 243]

 

Speelen Ruyterlijck den gilde:

 

So gewonnen, so verteert.

 

 

 

⁺Staet een Boom, met duysend bladen

 

Opgepronckt en fray beladen,

 

Kapt de stam eens midden deur,⁺

 

Al de bladers sullen dorren,

 

Niet alleen den Boom verporren,

 

Maer het Loof oock tot getreur.

 

Ogh! hoe wijs, met malle sinnen,

 

Werelds Kind'ren, wereld minnen,

 

⁺En verbreyden Satans Rijck,

 

Om den Babel te vergrooten.

 

Die te recht gehaet, verstooten,

 

Dient te sijn noodsaeckelijck.

 

Haet en Nijd is ons van noode:

 

Om begeerlijckheyd te dooden,

 

Traegheyd in het Aerdsch gewoel,

 

Maer men siet contrary beuren.

 

Ogh! ick sorghe voor u treuren,

 

Die u maeckt des werelds Boel.

 

Ogh! hoe loopt men, en hoe slaeft men.

 

Ogh! hoe woelt men, en hoe draeft men.

 

Om 't vermaledijde goet.

 

En hoe traegh ( waerd te bekermen)

 

Om Ierusalem te beschermen,

 

Daer't ons al van comen moet.

 

Menschen die in goede saecken

 

Altijd wtstel weet te maecken

 

't Goedt-doen tot een ander dagh.

 

Soud' ick nou wat goeds gaen hooren?

 

Neen: mijn comt wat aers te vooren,

 

Dat het mijn niet beuren magh.

 

't Is in't loopen niet geleghen:

 

Want wy weten wel wat weghen

 

⁺Dat ons God gebied te gaen.

 

God kent hert, en mijn gedachten,

 

Want het mach my nou niet wachten.

 

De wil neemt God voor 't werck aen.

+ De Boom werdt hier verstaen den Mensch, ende de Bladers Rijckdommen, de stam den Eygenaer van de rijckdommen, het Loof, de Erf genamen.

+ De Doodt wert hier verstaen by 'tKappen.

+ Vele rijcken waenen dat het wijselijck is: wanneer zy't lof verdienen, 'twelc aldus luydt: Die Luyden hebbent wijselijck aengeleyt: hebben haer sober ende nau beholpen waer mede zy haer rijcdommen verkregen hebben ende haer Nacomelinghen groot ghemaeckt hebben. In der waerheydt het waer een goedt ende groot Lof waer die soberheydt geschiedt om den Armen te versorgen, maer Eylaci 't is beklagelijck, door dien de onnutte besparingh van de nacomelingen weder onnuttelijc verteert werdt.

+ Wereldsche begeerten zijn verhindernissen van veel deughden.

[p. 244]

 

⁺Menschen! moght ick met mijn traenen

 

U beweeghen door vermaenen:

 

Ick schreef met een traenen-vocht,

 

En ick soud' mijn willigh voeghen

 

Om u leeren te vernoeghen,

 

Dat vermaenen baeten moght.

 

Maer ick wil niet verder praeten:

 

Als de Wereld leeren haeten,

 

Die't behaeght die neemt het an:

 

Dat ick leer de Wereld haten,

 

En noodsakelijck verlaten;

 

Daer weet God de oorsaeck van.

 

Het geschied niet sonder reden

 

's Werelds overdadigheden

 

Porren my tot dit bedrijf,

 

Door een walging van de zonden

 

Ben (noodsaeck'lijck) ick verbonden:

 

Dat ick van't noodsaeck'lijck schrijf.

 

Sijnder daegh'lijcks jonghe sinnen

 

Die haer voeghen tot het Minnen;

 

't Eerste dat men vraghen sel:

 

Ken hy na de Wereld leven,

 

Heeft zy duyten mee te geven,

 

Isser gelt, so ist al wel.

 

Dickmaels in die selfde saecken

 

Sullen't and'ren anders maecken:

 

Een die lieft op Deughde bout,

 

Soo't hem maer gebreeckt aen Schijven

 

't Hylick dat sal achter blijven

 

Om een handeken vol Gout.

 

⁺Wijsheyd sal men sott'lijck laecken,

 

't Gelt ken wijse zotten maecken;

 

Niemand zot, als die niet heeft.

 

Wijsheyd sonder ghelt verschoven,

 

't Gelt gaet nu de Deughd' te boven,

 

Hoe ondeughdigh dat men leeft.

 

Ontwaect (ô Mensch!) met my: 't is nu geen tijd om slaepen,

 

Noch om gheen twistigh slijck van Silver, Gout, te raepen.

+ Werdt den Mens somtijds van de geest tot eenighe deughde (profytelijck voor de ziel) aengedreven, te weten: om Gods woort te gaen hooren, oft den Armen met een Alomis te gedencken de wereld sal onse begeerte wederom ontsteecken, ende voor oogen houden: Och dat mach mijn nu niet veuren om te kercken te gaen: Ic heb wat anders te doen. Soud ick wat om Godts wil geven? neen. Ick moght dat selver gebreck hebben: Onse lieven Heer weet dat mijn hert goedt is, ende die sal't hert voor de daet aen nemen. O kranc vertrouwen der Menschen. O Wereld, noodsakelijcke haten.

+ De rijcdommen en sullen niet baten in den daghe der wraecke, maer de rechtvaerdigheyd verlost van der doot. Prov. 11. Cap.

[p. 245]

 

'Daer men verkeert om wroet, en list bedrogh ist recht

 

Dan gruwel hovaerdy blijft 't eynde van 't gevecht,

 

Subtijle lists gebruyck van yd'le Werelds-kansjes,'

 

Springht (door een quaed' gewoont) aen averechtse dansjes,

 

Waer het bekoorlijck spel van onse quaed' begeert

 

(Door liefde van het gout) in wellust meest brageert,

 

Doch buyten maets besteck, en met verkeerde treden

 

Van herts-tochts sinn'lijcheyd, door qua geneegh'lijcheden.

 

Wie leeft in overdaed, en in een pomp van pracht,

 

Word voor de Wereld groot, voor Gode niet geacht.

 

't Herdencken van het quaed om-spit somwijl de herten,

 

Het reyn gemoet (door kennis) voelt ongewoone smerten.

 

'Wie sal een vuyl bejagh gebruycken tot de zond,

 

En sonder p'rijckel van ziels doodelijcke wond?

 

't Is beter dat men 't oor verstopt, de ooghen sluyten,

 

Op dat de toghten vuyl selfs voor haer deuren stuyten.

 

Wie leefter Mannelijck so kinds in sijn verstand

 

Die niet weet dat het vuur (die't aen-raect) smert met brand?

 

Wie leefter doch so slecht, die niet en ken bedencken

 

Dat waters overvloed het leven smoort, door't drencken?

 

Wie sagh noyt, als een kaers een koele blaes vernam

 

Dat hy sijn licht verloor, door 't blussen van sijn vlam?

 

Wie weet niet, als een vlam van't vuur is opgedreven

 

Sich daer in went'len wil, hem schadight aen het leven?

 

Wie weet niet als een Boom ter neer getrocken wort

 

Dat al sijn groene Loof verwellickt en verdort?

 

Somma ('t Is haest genoegh tot een bewijs geschreven)

 

Wie dat vergif gebruyckt vermoord sijn Lijf en Leven;

 

So gaet het met de zond': De zond' streckt tot verniel

 

(Gelijck een stercke Pest, of Kancker) voor de ziel.

 

En wie sich dit niet wil gaen stellen selfs voor ooghen

 

Die wil moet-willens sijn aen Lijf en ziel bedroghen.

 

Bedrogh is hatens waert. Doch hedensdaeghs het gaet:

 

Die gheen bedrogh en mint, die lieft gheen hooghe staet.

 

Hoe wert dan hooghe staet door snood' bedrogh verkregen?

 

By die door eyghen-baet sijn tot bedrogh genegen.'

 

Staet-sucht regneert so strengh, dat een gemeene Man

 

Tot Hoogheyd vlieghen wil, schoon dat hy niet en kan,

[p. 246]

 

't En zy door macht of list, die staet-suchts lust ophitsen,

 

Dat zy beklimmen willen gebiedens hooghste spitsen,

 

Waer toe de list ons brenght. Wat sal ick segghen, och!

 

Men vlieght na hooghe staet met vleughels van bedrogh.

 

Gaet heb-lust niet in swang met averechtse treecken?

 

En is begeerlijckheyd met yver niet ontsteecken?

 

Dat heb-lust (door begeert) in snood' bedrogh, en quaet

 

Op't alder-uyterste tot baeren swanger gaet.

 

Wat sal ick doch (ô Mensch!) u meerder blijcken laten

 

Als dees om 't Wereldsche noodsaeckelijck te haten.

 

Op dat mijn Pen noch meer tot meer gebreecken comt,

 

Die ons te haten sijn: Wat gaender al vermomt

 

In schijn van waere heyl, die God schijnen te groeten,

 

Maer hebben (so men seyd) de nicker by de voeten.

 

Haer woorden Heunigh-soet, als Engels van gelaet,

 

In't af-sijn bitter roet, door valscheydt in der daet.

 

Een Goddeloos gespuys, die so het quaed verbloemen

 

⁺

 

Dat haer schijnheyligheyd waer schijnt door't Heylig roemen,

 

En in haer's Naesten oogh altijdt den balck sien,

 

De balck van ghebreck, maer in haer eyghen gien.

 

⁺Draghen Zoili Sack, waer in zy de gebreecken

 

(Die zy van and'ren sien) in-proppen ende steecken,

 

Die zy (so hier en daer) verspreyden overal,

 

Met een gevalschte tongh van labben en gekal.

 

Wie weten wil wat quaed wt Tonghen is geresen

 

Gelieft Erasmi Boeck eens (van de Tongh) te lesen;

 

Hoe schaed'lijck dat zy is, sal hy daer klaerlijck sien.

 

Om veele schade (noodigh hatende) te vlien.

 

O Menschen! leert (gelijck ick voor verhaelt heb) haten

 

Noodsaeckelijck de Wereld, de Wereld te verlaten.

 

In't kort: wat dat men by de Wereld sal verstaen

 

Heb ick u (na mijn macht) hier voor gewesen aen,

 

Schriftuurelijck bevest, met redenen bewesen,

 

Soo't u vergeeten is, vernieuwt het door't herlesen,

 

Waer door ghy claerelijck den inhoudt sult verstaen.

 

De wereld leert het ons noodsakelijck versmaen

 

't Geen God (door Moyses) heeft Israel voorgelesen:

 

Want ick God heyligh ben, sult ghy oock heyligh wesen,

+ Mat. 7.

+ De Ouden stellen, dat Zoilus een groote Tassche voor op zijn Borst droech, waer in hy de ghebreecken van andere menschen stac, ende een cleen tasken op zijn rug, waer in hy zijn eygen ghebreecken vulde, tot bewijs: dat hy altijdt ander luyden haer ghebreecken int oog had, ende de zyne nimmermeer.

[p. 247]

 

En wachten u van 't gheen de Wereld ons aen-biet,

 

Tot schade van de ziel, het lichaem tot verdriet,

 

Dat's levens hovaerdy: begeerlijckheydt der oogen,

 

Begeerlijckheyt des vleys, waer door men werd getoogen

 

Tot lusten van de zond'. Maer 't Goddelijck vermaen

 

Leert ons God-heyligh sijn, de lust te wederstaen.

 

Men siet om Aerdsche lust, om overvloed'ge hoopen

 

Van Silver ende Goud so menn'gen ziel verkoopen.

 

Verblinde herten! door't bedrogh van quaed' begeert,

 

Die nimmermeer vernoeght, maer lust tot meer vermeert:

 

Slaet eens u ooghen op, en wilt doch eens te deghen

 

De dagelijckse loop der tijden over-weghen,

 

Neemt kennis en verstand in u op-merck te baet,

 

En siet eens watter inde wereld omme-gaet.

 

Comt Gods rechtvaerde straf op ons niet alle daghen?

 

Versoeckt de Heer ons niet met alderhande plaghen:

 

Krijgh, Oorlogh, dieren tijd, benautheyd, en ellent,

 

De waerom (acht ick) is een ieder wel bekent.

 

Moght iemand d'oorsaeck noch van dees in twijffel legghen,

 

Hy treed' in sijn gemoed, conscienti sal't hem segghen.

 

Of iemand waer so plomp, dat hy't niet kost verstaen,

 

Ick sal't hem met mijn Pen wel klaerlijck wijsen aen:

 

't Geschied om onse zond, waer meed' wy God bedroeven,

 

't Geschied om onse zond' dat wy Gods straffe proeven,

 

't Geschied om onse zond' dat wy met ongedult

 

Beweenen onse smert, 't is onser zonden schult.

 

De herten, door begeert, doen vaeck de Tonghen lieghen,

 

En leughens met bedrogh veel herten weer bedrieghen,

 

Moet-wil heeft ruyme toom, en rent van 't rechte spoor,

 

Vermaeningh tot de deughd' heeft heden gheen gehoor.

 

Wie heden 't quaed bestraft, moet straffe daerom lijden.

 

Men dwaelt van't rechte spoor, men loopter los bezijden.

 

Men is met lof gedient, schoon dat men schand' begaet,

 

Rijckdom wil anders niet, als dat haer mede gaet,

 

Schoon dat de daed getuyght haer wercken te misprijsen,

 

Sy willen dat men haer sal valsche Eer bewijsen;

 

Ia 't alder-snoodste quaed, dat vaeck een rijckert doet

 

Sal een pluymstrijckers Tongh duyden tot alles goet.

[p. 248]

 

Men sal om eyghen-baet (door gierigheyd gedreven

 

Met loose vleyery) ootmoedigh sich begeven

 

Onder der Rijcken macht, om wereldlijcke Eer,

 

En eeren daerom meer den Mensch als God den Heer.

 

Is staetsuchts sieckt' so groot? Och ja! Den mens verkeerlijc

 

Is tot het Aerds veel meer als 't Hemelsche begeerlijck.

 

Maer ach! den Mensch is so van aert:

 

'tGheen hem de meeste vreughde baert

 

Daer is hy 't minste toe genegen,

 

Hy draeft, hy slaeft, hy woelt, hy wroet,

 

Na hooghe staet, om gelt en goet,

 

Daer niet als sorgh in is gelegen.

 

Want als men't wel en wel door-siet:

 

Sijn werelds-lusten gheen verdriet?

 

Hoe schoon zy toonen voor de ooghen.

 

Teelt werelds-vreughd' gheen bitterheyd

 

Wanneer de Ziel van 't Lichaem scheyd?

 

Waer door der menigh sijn bedroghen.

 

De Mensch hier op der Aerden leeft

 

So lang hy Ziel en Lichaem heeft,

 

Staet hem te sorghen voor dees beyde,

 

En wat van beyden meest behoeft

 

Hy by sijn selven eens beproeft,

 

Met een op-merck'lijck onderscheyde.

 

Ick segh so veel de gheest het vleesch te boven gaet,

 

Dat so veel meer voor 't een als 't aer te sorghen staet.

 

Want als de Ziel van't Lichaem scheyd,

 

Haer wesen blijft in eeuwigheyd.

 

Dies moet ick eens mijn selver vraghen:

 

Voor wie van beyde dat ick meest

 

't Verganck'lijck Lichaem, of de gheest

 

Ben schuldigh sorghe voor te draghen.

 

De Ziel acht ick het meeste waerd,

 

Om dat het Lichaem rot in d'Aerd;

 

Dies doolen zy in haer begeeren,

 

Die om 't genot van werelds Eer

 

De Mensch ontsien meer als haer Heer,

 

Haer zielen, en God selfs onteeren.

[p. 249]

 

Maer 't overheert gemoedt van tijdelijck gewin

 

Drijft waere kennis strack wt onse goede sin,

 

Schoon dat wy in de gheest het beste deel bespeuren

 

Liefd' tot het tijdelijck acht al de rest maer leuren,

 

En blaest ons in het hooft: het staet de Ieught niet vry

 

'Te leven na de gheest is viese vasery.

 

De swacheyd van de Ieught vermach niet te doen vlieden

 

De soetigheden die de lusten ons aenbieden;

 

Mijn Ionckheyd is te swack tot sulcken swaeren last.

 

Ogh neen! dat voeght my niet, daer is te veel aen vast.

 

Soud' ick versmaen de Eer van 't Wereldsche vermogen!

 

Hoe soud 't begeerlijck hert dat toe-staen of gedoogen?

 

Soud' ick mijn groote macht van Adels stam en bloet,

 

Mijn Rijckdom, en mijn Haef, vertreden met de voet,

 

Waer door ick ben ontsien, waer door ick alle daghe

 

Eer-biedigh word' ge-eert by Hooghe als by Laghe.

 

Ick heb al wat ick wil. Al wat ick denck, ick doe.

 

En wat mijn lust begeert, brengt my 't vermoghen toe.

 

Soud' ick dat om de geest verspillen, en verlaten?

 

Wegh, wegh, 't is zotterny, het sijn maer malle praten.

 

Wat isser meer ellend', wat isser meer verdriet,

 

Te geven d'Armen 't goed, en houden selver niet?

 

Wat is hy doch ge-acht by treftighen en rijcken

 

Die altijd anderen moet in de handen kijcken?

 

Wat isser meer ellend' als slaef en Onderdaen

 

Gehoorsaemlijck te dienst van anderen te staen?

 

Wie heeft al wat hy wenscht, die mach na lust gebieden,

 

Die werd ge-acht, ge-eert, ontsien by alle Lieden.

 

Hy doolt die anders zeyt. Veel beter ist (dunckt mijn)

 

Gedient te worden, als een Dienaer selfs te sijn.

 

Wie weet hoe lang de tijdt ken recken onse Iaren,

 

Het hebben valt dan soet, men moeter wel of varen.

 

Men maeckt my aers niet wijs; Ick neem niet anders aen;

 

Ick sie wel watter om het goed al werd gedaen.

 

Niet heeft ons Heere God geschapen op der Aerde,

 

Of hy heeft alle dingh gemaeckt elck na sijn waerde,

 

Tot een gebruyck voor ons. 't Gebruyck dat staet ons vry

 

Van alles dat God schiep, elck ding na sijn waerdy.

[p. 250]

 

Om dat het schobbigh Vee sijn lusten soud' bekomen,

 

Schiep God tot haer gebruyck revieren ende stromen.'

 

O Wereld! wat maeckt ghy der Menschen Kind'ren wijs.

 

't Is waer, voor hongher heeft de Heer verleent de spijs,

 

En voor de vaeck heeft God tot een gebruyck geschapen

 

De nacht, tot lieve lust, om rustelijck te slapen,

 

God heeft het al gemaeckt; Maer dat ghy't recht verstaet

 

Sijn overvloedigheyd wil nochtans middel-maet,

 

Want dat ons God verleent in overvloed sijn zeghen

 

Dat staet met oordeel by ons selfs te overweghen,

 

Of dat geschied om die in overdaedigheyd

 

Te bruycken na ons wil. Hoort wat d'Apostel seyd:

 

Geeft God u spijs en dranck, tot voedsel van u Leden,

 

Kost, Kleeders hebbende, danckt hem, en sijt te vreden.

 

Geeft God de Heer u meer, Schriftuur bewijst met reen:

 

Wy sullen 't overschot aen d'Armen mild besteen.

 

Waent ghy dat God de Heer ons geeft na onse lusten

 

Het gulde Ledicant, om dertel in te rusten?

 

Ghy doolt, gewis ghy doolt, indien ghy sulcx vertrouwt,

 

En 't is quaed fondament daer sulck geloof op bouwt.

 

Ick coom noch eens tot u, die self u wijs keunt maken

 

Dat het maer fabels sijn: de Wereld te versaecken;

 

Maer acht het groote Eer, als u 't geluck geschied,

 

Dat u Fortuna mild haer hooghe gaven bied,

 

Waer op ghy trotst met macht, gelijck als groote Goden,

 

De kleyne te gebien, met dwangh van u geboden.

 

De Wet van uwe wil wel woud' dat ieder Man

 

U eerden als een God: u machten baden an.

 

Trots beeldt u selver in, door hovaerdy vermeeten,

 

Dat men u Hoogheydt hoort een Aerdschen God te heeten.

 

Verdoolt, verblind verstand, inbeeldingh al te slecht,

 

Wat sult ghy sijn wanneer ghy komt voor 't hooghste recht?

 

Hoe sal men dan een Boer, of Coning, onderscheyden?

 

Wie sal den Adel daer met pracht te Hove leyden?

 

Wat vordeel sal daer sijn meer voor een Vorst, of Graef

 

Als voor een Bedelaer, of d'alderminste Slaef?

 

Veel die met Lazaro op Aerden sijn vergeten

[p. 251]

 

Sullen in Abrams schoot met Lazaro sijn gezeeten.

 

Veel Rijcken (so ick sorgh, niet dat ick oord'len kan)

 

Sullen in armoed' sijn oock met den rijcken Man.

 

Om dees te wederstaen, tot voordeel onser zielen,

 

Laet ons ootmoedigh in den Tempel neder knielen

 

Van een gebroken hert, en offeren gebeen,

 

Met een oprecht berou, en innderlijck geween,

 

En storten stromen wt van bracke water-plassen,

 

Om ons onreyn gemoedt met traenen af te wassen.

 

Laet ons met vast geloof vertrouwen in den dood

 

Die Christus heeft geleen om onse zonden snood.

 

Laet ons met goed opset oock dooden, en doen sterven

 

De zonden, die de ziel (gelijck een Pest) verderven.

 

Laet ons tot Christum gaen belijden onse zond,

 

Verlaeten 't oud' misbruyck, en maken nieu verbond:

 

Om al 't voorgaende quaed, om alle quade dinghen,

 

Waer in voor desen wy ons vaeck te buyten gingen;

 

Insonderheyd al't gheen ick vooren heb verhaelt.

 

Leert oock aen mijn vermaen, die altijdt schrolt, en smaelt,

 

Met lasterlijcke schamp u Naesten te bestrijden,

 

Leert (seg ic) u voor't quaed van't schamper schieten mijden,

 

't Geen niet als wraeck en teelt: Een onverstandigh Man,

 

Schoon hy onschuldigh is, treckt hem u schempen an.

 

By Wijsen sult ghy noyt met schempen Lof verkrijghen:

 

Schoon ghy op Wijsen schiet, wijsheyd sal stille swijghen,

 

En maken u beschaemt. Dus is de beste vond:

 

Te snoeren uwe Tongh, te houden uwe Mond.

 

Maer om 'tvoorgaende quaed', om alle quaed' gebreecken,

 

Laet ons met waer' berou al dese dinghen wreecken:

 

Versmaden wellust seer, de hovaerdy vertreen,

 

Om onse naeckte ziel met deughden te bekleen.

 

Laet ons voor hovaerdy ootmoedigheyd verkiesen.

 

Laet ons het eeuwigh niet om't tijdelijck verliesen.

 

Laet ons de trotse pracht van't sterffelijcke vleys

 

Betoomen, door de gheest, ontsegghen haeren eys.

 

Voor blijde wellust, laet ons droeve traenen storten.

 

Ons leven loopt ten eynd': ons daghen die verkorten.

[p. 252]

 

⁺Och! Broeders na dees tijd sal comen eenen dagh

 

Dat niet geschieden sal 't gheen nu geschieden magh.

 

Begeeft u hert tot haet, want haet is ons van noode,

 

Om de begeerlijckheydt des wellust te doen doode.

 

So men voor desen heeft sijn's levens tijd geleyd,

 

Wellustelijck geleeft in overvloedigheyd,

 

Laet ons dat wederom vergoeden in dit leven:

 

Den Armen mildelijck van onse rijckdom geven.

 

Wat wy noch hebben meer (door lust) in zond' bestaen,

 

Laet ons dat leeren nu waerachtelijck versmaen.

 

Laet ons ootmoedigh neer gaen knielen voor de voeten

 

Ons Scheppers, en ons Heer, ons Prins, ons Coning groeten.

 

Nu met een nieu verbondt doen af-stand van het quaet,

 

Het gheen noodsakelijck moet sijn tot Werelds-haet.

 

't Gheen ons de Liefde Gods wil gunnen al te samen,

 

Tot heyl van ons gemoedt, der zielen welvaert. Amen.

+ Augustin.
Broeders, so wy gelooven datter een Oordeel sal wesen, laet ons wel leven op dat wy niet qualijck en sterven, want nu is het den tijdt der barmhertigheydt, ende dan salt den tijdt des oordeels wesen.