|
| |
Vierde handeling.
FLORENTIUS, CELESTYN, EMILIA, DIANIRA.
GY zijt u zelven, Dianier, op 't hoogste tegen,
En onbedacht tot uwe qualijk vaert genegen;
Gy weet niet wat gy wild, gy weet niet wat gy doet,
Gy doolt in 't geen gy wild, dies ik u raden moet;
Heeft Theodoor verbeurt, hy mach zijn straffe dragen,
Die op zoo lossen grond zijn welvaert dorste wagen;
Is hy nu naekt en bloot, ik en ontbloot my niet;
Het spreekwoord leerd ons wel voorzicht ontwijkt verdriet;
En wie voorzichtig is bevrijd zich van 't ontblooten.
Hoe Vader! wild gy dan uw eygen kind verstooten.
Niet u, maer uwen man, dien ik niet langer ken.
Denkt gy dan niet dat ik zijn Echte Vrouwe ben?
Die kund gy blijven, en by ons alleenig leven.
Ik hoor wel, zoo most ik mijn Theodoor begeven.
O neen! ô neen! dat zal, noch 't kan niet zijn.
Is 't ongeval voor hem, zoo is het ook voor mijn;
Soud ik mijn Theodoor, in 't ongeluk, verlaten,
Soo most ik zelver God, en Gods geboden haten;
Meer straf quam my dan toe, als my nu wel geschied,
Verlaet ons het geluk, mijn Man verlaet ik niet.
Verlaet hem voor een tijd, en scheyd voor een'ge jaren,
Tot dat gelegentheyd hem weder doet vergaren,
| |
| |
't Geen hy verlooren heeft.
En gun, dat ik u hier uw dooling in betoon;
Hoe kan den Hemel zulk een mensch zijn zegen geven,
Die niet na Gods gebod zich voegen wil te leven?
'k Heb Theodoor getrouwt, en dit vereyscht de Trouw,
Dat in de tijd van nood, een Echte Man zijn Vrouw,
Een Vrouw haer Echte Man, 't zy ongeval, 't zy plagen,
Die lasten, tot 'er dood, malkander helpen dragen;
Wenscht gy mijn Theodoor in beter staet te zien,
Zoo is het noodig dat gy ons de hand wild bien.
Hoe Zuster? Theodoor verstaet hem gene zaken,
Waer mede dat hy kan weêrom tot staet geraken;
Dus is het best, zoo gy van nood wild zijn bevrijt,
Dat gy van Theodoor u af-scheyd voor een tijd;
Zoo hem 't geluk weêr diend kund gy u by hem voegen.
'k Hoop ymmers, Zuster, dat gy u zult vergenoegen,
Door reden, en Gods Wet; hy is mijn Echte Man,
Zoo dat ik, Suster, dat met God niet doen en kan;
Heeft hem den Heer verzocht met ongeval, en plagen,
'k Ben schuldig Theodoor die last te helpen dragen;
Is 't dat ik wil met hem 't Geluk deelachtig zijn,
Waerom en zou 't verdriet niet hallef zijn voor mijn?
'k Heb hem voor God getrouwt, ik zal hem niet verlaten,
Al zoud my al wat leeft daer om op 't bitterst haten;
'k Vrees God meer dan den mensch, wie God voor al bemind,
Is zeker, dat hy God in alle dingen vind;
Maer wie dat buyten God zijn hulpe wil verkiezen,
En zoeken 't by den mensch, zal God en mensch verliezen;
God is getrouw, zoo wy maer zijn getrouw aen God,
In het volbrengen van zijn Heylige gebod;
En zullen, schoon hoe swaer ons 't onluk mocht verdrieten,
Als ons den mensch verlaet, Godstrouwigheyd genieten;
Kan 't dan niet zijn dat ik mijn Ouderstroost geniet,
Zoo hoop ik dat my God zal troosten in 't verdriet.
Indien gy Dianier uw opzet niet wilt derven,
Zijt zeker, dat ik u zal al mijn goed onterven;
En wild na uw Ouders hooren.
En doet gy 't, Suster, niet, zoo is uw hoop verlooren.
Ik steun op hoop in God, en vrees het ongeval,
En weet niet hoe ik my best hier in dragen zal;
Zal ik dan in verdriet, en ongelukkig klagen,
Verslijten dus mijn jeugd, en ook mijn jonge dagen?
| |
| |
't Waer best, als ik de zaek met reden overweeg,
Te blijven hier, tot Theodoor een middel kreeg,
Waer door wy eerelijk ons kunnen onderhouwen;
Genomen dit geschied, zoo breek ik niet de trouwe;
't Waer best, als ik 't bedenk, wil ik het dan bestaen?
Neen; waerom Dianier? het mach wel zijn gedaen;
Ik blijf van Theodoor, 't is best ik het zoo make.
En zult hier door in uwe Ouders gunst geraken;
Binnen.
HOe gelukkig is de mensch,
Niet en stelt op Aerdsche dingen;
Maer door 't Heylige gebod,
Werelds lusten kan bedwingen.
Aerdsche Worm, Schepzel Gods,
Opgeblazen, en Hoovaerdig?
Waer zoekt gy weeld, en lust,
Groote Schatten, weynig waerdig?
VVaerom mind u zot begeer,
Waer op moedig moed gedragen?
Hoe geacht, en hoe ge-eert,
Schielijk werd gy neér geslagen.
Emmer. uyt.
Daer zien ik Emmerens, wat tijding of zy brengt?
Ik zie dat haer gelaet met droefheyd is gemengt;
Mijn Zuster Emmerens, ik koom by u met vrezen,
Om hooren hoe het met mijn Dianier mach wezen.
Fy Theodoor! dat gy dus schand-vlekt ons geslacht,
Dies van mijn Ouders gy voor eerst geen troost verwacht;
En ook heeft Dianier, mijn Zuster, voor genomen,
Dat zy by Theodoor niet weder denkt te komen,
Voor en al eer dat hy een goede middel vind,
Waer meê hy rijkelijk zijn onderhouding wint;
Derhalven Theodoor zich vrylijk mach vertrekken.
Eer zal de aerde my een leger steê verstrekken,
Om slapen voor haer deur, en rusten op de straet,
Eer Theodoor vertrekt, oft van zijn Vrouwe gaet;
| |
| |
Mach my zoo veele gunst of vrundschap niet geschieden,
Dat ik haer spreken mach? veel minder zal ik vlieden,
Of scheyden van mijn Lief, en Echt getrouwde Vrouw;
Al waer het ook dat ik van armoed moeten zouw,
Uyt schrale water-beek mijn droge dorst verzaden,
Gebruyken tot een spijs de kruyden en de bladen,
Die d' Hemel, door de Aerd, zoo mildelijke geeft,
Op dat zoo Theodoor van Godes gaven leeft;
O arme Theodoor! berooft van luk, en staten,
Van menschen, vrunden, ja mijn Echte Vrouw verlaten.
O Emmerens! hoe onbekent is u mijn smert;
O Emmerens! mach dit uw Vader van zijn hert?
O Emmerens! hoe kan uw Moeder dit gedogen?
Ach! heeft zy Tygerin dees wreedheyt uytgezogen?
Uw Moeder, Emmerens, toond uyt haer wreed gemoed,
Dat Dianira is in wreedheyd op-gevoed;
Is 't moog'lijk dat my zoud mijn Dianier zoo haten?
Wel aen, verlaet zy my ik zal haer niet verlaten;
Mach 't dan niet zijn dat ik mijn Vrouwe spreken mach,
Soo groet haer dan van my, en zegtze goeden dag;
Schoon dat zy van my scheyd, mijn Ziele blijft haer eygen,
Die zoo lang als ik leef, tot haer in liefd zal neygen;
Ik ga in eenzaemheyd beweenen mijn verdriet,
Verlaten van den mensch, maer van mijn God noch niet;
Ey! groet haer noch van my, die nu om haer moet dolen,
Zegt dat ik wensch dat zy den Hemel blijft bevolen.
Binnen.
Ik ga, en doe alzoo als gy van my begeert.
Nu zie ik wat het is wanneer 't Geluk verkeert;
Nu ik van vrunden Zoud de meeste vrundschapzoeken,
Zijn 't vrunden die, eylaes! my voor den Duyvel vloeken;
Doch, of ik menschentroost, en hulp van vrunden mis,
Wat hulp gebreekt my doch, zoo God mijn hulper is?
Of mijn benijder vloekt, en scheld op 't alderbooste,
't Schaed niet wie my verdrukt, als God my maer wil troosten;
Of my de haet en nijd vast treden met de voet,
Ten schaed niet zoo God wil dat ik het lijden moet;
Of my de achterklap met laster zoekt te schaden,
Wat schaed het, zoo het God verzoet met zijn genaden?
Of wangunst my verdrukt en niet dan bitter gund,
Ten schaed niet, goede God! mits gy 't vergelden kund;
Of ik nu schand en smaed, spijt, laster, oneer lije,
Ten schaed niet, zoo my God in 't Hemels doet verblijen;
De meeste nijd en spijt doet my mijn eygen bloed,
Wat schaed het, zoo gy 't, God, met 't Hemels weêr verzoet?
| |
| |
'k Verzet het al in God, in God staet mijn vertrouwen,
't Zy wat my overkomt aen God zal ik my houwen;
Mijn krankheyd maek zoo sterk, Heer, dat ik machtig zy,
Te lijden met geduld al 't geen gy over my,
Laet komen, goede God, want door geduldig lijen,
Geniet de Ziel van God, een Goddelijk verblijen;
Hier om hoop ik door God met Goddelijke reên,
In alle tegenheyd te stellen my te vreên
O Dianira! die de armoed zoekt t' ontwijken,
En uw trouwloofheyd aen uw Theodoor doet blijken;
Gy gaet my af in nood, en waend dat gy ontvlied,
De droefheyd die u is door Theodoor geschied;
Vlucht waer gy wild, gy kunt Gods straffe niet ontvlieden,
Door wien u tot een straf, een quader kan geschieden;
Gy zijt mijn Echte Vrouw, en schuldig, na gemoed,
Zoo lang ik leef met my te dragen zuur, en zoet;
Maer ach! waer is 't gemoed? waer zijn gesworen Eeden,
Die wy in onze Trouw hier op malkander deden?
Dat d' een den ander niet-zoud afgaen in de nood,
Maer in geluk, en druk, trouw blijven tot 'er dood;
Zoo lang de voorspoed diend, werd Trouw en Eed gehouwen,
Maer als het onluk komt, vergeet men Eed, en Trouwe;
Vergeetze zoo gy wild, gy breekt de Trouw, ik niet,
Wie druk door zulks ontwijkt, vervalt in meer verdriet.
Binnen.
GVSTAVIUS, DIANIRA.
Ach! Iufvrouw Dianier, uw droefheyd is mijn leet,
En smert my in mijn hert hetgeen den Hemelweet.
Gustavius, eylaes! ik proeve hoe de dingen
Des werelds zijn onvast, en vol veranderingen;
Nu weet ik dat hy doolt, zoo wie dat zich verlaet
Op tijdelijk geluk, op rijkdom, eer, oft staet.
Dees dingen al te zaem kan ik niet anders noemen,
Als vreugde vol verdriet, oft cierelijke bloemen,
Die in de Zomer-tijd heel çierelijke staen,
Maer vallen los ter Aerd, als haer de Winden slaen;
Hoe lukkig acht die mensch zich zelven wel te wezen,
Die, na de Wereld, is tot eer, en staet gerezen,
En die 't al heeft na wensch, het zy waer hy 't begeert,
Zoo dat hy als een God van yder word ge-eert;
Wat is 't eylaes! wat is 't? want daegelijks wy leeren,
Hoe groot dat yemand is, de voorspoed kan verkeeren;
Daer leyd dien Aerdschen mensch met al zijn werelds eer,
Daer leyd zijn groote macht, en al de lust ter neêr;
| |
| |
Die in de voorspoed wierd van yder aengebeden,
Word van de minste mensch in tegenspoed vertreden;
Gustavius! denk doch, waer is 'er meer verdriet,
Als dat een vroom gemoed dit ongeluk geschied.
De wereld hedendaegs is niet gelijk voor dezen,
De menschen niet gelijk zy plegen wel te wezen;
Dies in het kort gezeyd, geeft reên getuygenis,
Dat het geschied, mits in de mensch geen liefde is.
Ey! wild, Gustavius, met reden zulks besluyten.
Dewijl de deugde moet uyt rechte liefde spruyten,
En dat 'er by den mensch geen liefd gevonden werd
Zoo oordeelt yder na de lusten van zijn hert,
En niet na deugdens wet; want deugde volgt de reden,
De reed'lijkheyd verschoond de menschen die misdeeden,
Indien de misdaed niet door moedwil zy geschied,
Want by de reed'lijkheyd en gold die misdaed niet;
't Misdoen is tweederley, en kan ook zijn bevonden,
Dat misdoen schandig is, en schande zonder zonden.
Gustavius spreekt vreemt; hoe zal ik dit door-gronden,
Dat zond geen schand en is, en schande weêr geen zonde?
Wat dat de zond belangt, in tweederley bestaet;
De eene zond geschied uyt lusten tot het quaed,
En d' ander kan geschiên onnoozel, zonder weten;
Zond die onwetend schied, en mach geen zonde heeten;
Hoe wel een deughzaem mensch onwetend zonde doet,
By het onwetend volk een zondaer wezen moet;
Aengaende nu de schand, s' is verr van zond verscheyden;
En ook is zomtijds schand en zonde wel van beyden;
Maer mits dat schande meê verdeelt word tweederley,
Zoo is schand ook geen zond, gelijk ik u dat zey;
Dan is de schand geen zond, als deugdelijke menschen,
Door valscheyd, oft quâ lust, niet schandelijks en wenschen,
Nochtans door ongeluk vervallen in een schand,
Die veele noemen zond, doch door haer misverstand.
Zeer aerdig is 't gezeyd, dies kan ik dit uw zeggen,
Met geene tegenstant, oft reden wederleggen;
't Is als gy zegt, en 't komt op dit voorstel te pas,
Het menschen leven is niet als het eertijds was;
Dat 's minder in de liefd gelijk wel eer voor dezen,
Ach! vond men meerder liefd, de schand zoud minder wezen;
Want zoo daer yemand in de schand onnoozel raekt,
De mensch word schandelijk, en eerloos uyt-gemaekt,
Van die, die hem meer haet als liefde wil betoonen,
De haet vergroot de schand, en liefd zal schand verschoonen;
| |
| |
Hier komt dan wel te pas dat haer de schand verwekt,
Daer schand in tegendeel door liefde word bedekt;
In de voorleden eeuw de menschen men niet vonde,
Soo liefdeloos als nu, vol haet, vol twist vol zonden,
Dieschande brengen voort; haet en vervloekte nijd,
Die waren noyt zoo groot als nu in dezen tijd;
Maer liefde vond men meer, dies was de schande minder,
Mits noyt de haet, als nu, de Mensch deed zoo veel hinder.
't Is zoo gelijk gy zegt, maer dit gestelt ter zy;
Ach! Dianira ach! hoe zal 't doch gaen met my?
Gustavius, eylaes! gevoelt zijn oude vonken,
Op nieuws ontsteken door uw lieffelijke lonken;
De oude liefd beweegt op nieuw my weêr tot min.
Gustavius stelt deze grillen uyt uw zin;
Denkt dat ik ben getrouwt.
Te meerder dat ik brande;
Gustavius, 't is schande,
Dat gy my noemt uw Lief, Gustavius, ey! swijgt.
Mijn oude Min, eylaes! weêr nieuwe lusten krijgt;
Ach! Dianira, ach! dat ik u eens verklaerde,
Hoe dat ik nu gelijk ben uyt-gedroogde Aerde,
Die door de hette gantsch verdroogt is, en verstikt,
Maer door de vruchtbaerheyd van uwe Min verquikt.
Gustavius, ik bid u, wild den Hemel vreezen,
't Geen gy aen my verzoekt onmoog'lijk 't kan niet wezen,
'k Heb Theodoor getrouwt, hy is mijn Echte Man,
Soo dat ik u verzoek doch niet volbrengen kan;
't Is waer dat ik wel wensch dat ik u had genomen.
Soo waerd gy, Jufvrouw, niet in dit verdriet gekomen;
En zoo gy van verdriet wilt wezen noch bevrijd,
Soo mind Gustavius, uw Theodoor tot spijt;
Laet my, 't geen hy genoot, ach! Dianier, genieten,
Ik sweer 't dat ik u zal verlossen uyt verdrieten,
En droeve moey'lijkheên, waer in gy zijt geraekt,
Indien gy my bemind, en Theodoor verzaekt.
Gustavius, hoe zoud den Hemel dat gedogen?
Gustavius, eylaes! hoe zoud ik zulks vermogen?
Te geven u het geen ik gaf aen Theodoor,
Aen wien dat ik mijn Trouw met diere eeden swoor;
Eylaes! waer Theodoor gescheyden uyt dit leven,
Soo mocht ik u, na wensch, mijn zelven overgeven.
Voldoet my Dianier, en blijft nochtans getrouwd,
Laet my genieten 't geen gy evenwel behoud.
| |
| |
Uw minne aen mijn lusten;
Geeft my, 't geen Theodoor zijn lust zoo dikmaels blusten,
Dat ik u zulks gaf, waer Theodoor maer dood.
Indien gy u met my ten Echte wild begeven,
Ik sweer 't ik Theodoor zal brengen om het leven.
Gustavius, ô neen! zijn dood en wil ik niet,
Schoon ik om zijnent wil moet lijden dit verdriet;
En moet in eenzaemheyd om zijnent wille swerven,
Daer ik de lieve lust van zoete Min moet derven;
Nochtans vermach ik niet van wegen mijn gemoed,
Dat gy mijn Theodoor in 't minste deel mildoet;
Dat ik mins lust gebruyk, dat zijn naturens Wetten.
Die 'k hoop my Dianira niet en zal beletten;
Ey! gund my het vermaek van uwe lieve Min,
Die 'k zoo lang heb betracht, mijn hertens Afgodin;
Gy wild dat niet behoord, doch, d'oude liefde trekt
My tot genegentheyd, die minne-lust verwekt.
Binnen.
|
|
Auteursrechtvrij