|
| |
Minne-lessen.
toegepast De min-grage vryers.
HOor toe, verliefde jeugd! gy die in minne zaken,
Zoekt dagelijks uw werk en oeffening te maken,
Die dagelijks verzoekt het maegdelijk geslacht,
En offerd met de mond een losse minne klacht;
En zweert by Venus zelfs, en by Cupidoos wetten,
Hoe dat u herte brand met innerlijke hette,
Hoe uw gemoed en ziel, hoe uw verliefde hert,
Gevoelen minne pijn, beproeven liefdens smert;
Gy zweert by vuur en vlam, en by de minne vonken,
Dat gy verwonnen zijt door lodderlijke lonken;
Gy zweert dat haer gezicht, oft haer korale mond,
U hebben aen het hert en aen de ziel gewond;
Gy zweert dat zonder haer uw leven moet verdwijnen,
En uwe Lentes jeugd in dorre knaging quijnen;
Gy zweert ik weet niet wat, dat u geschieden moet,
Indien de zoete maegd uw smerte niet verzoet;
Gy slijt een langen tijd, een groot getal van dagen,
In zuchten en geween, in treuren en in klagen;
Gy bid en smeekt u lief, gy vrijd al wat gy kend,
Gy klaegd van uw verdriet, gy klaegd van uw ellend,
Gy moet om haren 't wil wel duyzend dooden sterven,
Wanneer gy maer een dag haer by zijn schijnt te derven;
| |
| |
U lief is een Godin die hert en ziel gebied,
Noch duyzend dingen meer, de helleft weet ik niet.
Na al dit minne werk, na al dees minne kuren,
Die (zoo men dikwils ziet) niet al te lang en duuren;
In 't kort na al dit doen, en na een lang getreur,
Gy slaet het blaedjen om, en gaet weêr schielijk deur?
Gy (door een losse buy) raekt in de min aen 't doolen,
En hebt de zw kke maegd zomwijl het hert gestolen;
Leer, door dit slechte rijm, ô licht verkeerde gast!
Dat noyt een heusch gemoed die slimme streken past;
Leer, losse minnaer! leer, 't kan noyt ten goede strekken,
Dat met een eerbaer maegd de vryers willen gekken;
't Is ô geen eerbaer hert! 't en is geen heusch gemoed,
Dat aen een eerbaer maegd dees slimme ranken doet;
Indien gy zijt gezind (zoo dat behoord) te vryen,
Gy moet voor alle ding, gy moet de streken myen;
Indien gy uwe eer wilt trachten voor te staen,
Gy moet in 't minste deel noyt zulke gangen gaen;
Gy moet een eerbaer maegd niet licht van liefde zeggen,
En haer de geyle min zoo los te vooren leggen;
Gy moet een eerbaer maegd niet vryen met de mond,
Indien dat u het hert leyd op een losse grond;
Gy moet geen eerbaer maegd om weder minne vleyen,
Indien gy zijt gezint daer schielijk uyt te scheyen.
Wel aen dan losse jeugd, het is een quade daed,
Dat gy in uwe min die kromme gangen gaet;
Hoor, losse minnaer! hoor, een woordje moet ik spreken,
Schuwt in de zoete min de goddelooze streken,
Wanneer dat zulke min met uwe zinnen strijd,
Zoo schikt, dat gy voor al een ding gedachtig zijt.
,,Zoo yemand komt gereysd, zoo yemand komt gereden,
,,Het zy in verre land, het zy in vreemde steden,
,,Zoo yemand zich van huys in eene plaets begeeft,
,,En daer hy koopmanschap oft zijnen handel heeft;
,,'t Zy dat hy reyst te land, oft dat hy komt gevaren,
,,Veel mijlen door de zee, en door de diepe baren;
,,Is 't zaeke dat hy daer voor schaed oft onheyl vreest,
,,Leer, hoe in dit geval zijn zorge zy geweest;
,,Hy om geen zwarigheyd oft eenig scha te lyen,
,,Hy om voor schade zich in alles te bevryen,
,,Hy op dat hem ter zee, geen vyand aen en tast;
,,Hy op dat hem te land geen zware over last
,,Van Rovers en geschied, zal goede zorge dragen,
,,Dat hem geen vyand quel, dat hem geen rovers plagen,
| |
| |
,,Dat hem zijn goed niet werd genomen met geweld,
,,Het zy dan op de zee, het zy dan in het veld,
,,Hy, (om de vrees van dien uyt zijn gemoed te bannen)
,,Verziet hem op de weg met wel ervaren mannen,
,,Die met een goed getal van wapens zijn verzien,
,,Ter oorzaek, hem geen leet zoud op de reys geschien.
Indien gy, losse jeugd, mijn zin hier uyt wild leeren,
Indien gy uwe zin tot deze les wild keeren,
Indien gy wild de zin van dit verhael verstaen,
Zoo wild een weynig noch in 't lezen verder gaen;
Het gaet, ô jonge jeugd! het gaet zoo in het minnen,
Gy hebt in deze zaek te letten op uw zinnen,
Dat gy niet al te los u op de weg begeeft,
Alwaer de zoete min, voor u veel onheyl heeft;
De onheyl die voor u in 't minnen is gelegen,
Kund gy in uw gedacht door reden over wegen,
De zwarigheyd die u de minne geven kan,
Die zal ik, losse jeugd, u nader wijzen an;
| |
| |
Wanneer een geyle drift u prikkeld in de zinnen,
En drijft u hier oft daer tot ongebonden minne;
Weet gy wie dat met u op deze tocht moet gaen?
Ey! let op ons vervolg, gy zult het haest verstaen;
Indien gy rovers voeld bestrijden uwe leden;
Indien gy in uw hert voeld quâ genegentheden;
Indien gy lusten voeld van ongebonden min;
Indien onreyne zucht u worsteld in de zin;
Indien gy voeld een trek in 't diepst van uw gedachten;
Meer uyt een geyle drift als Goddelijke krachten,
Zoo denkt in u gemoed, wat voel ik hier in my?
O ziel! ô waerde ziel! het is struyk rovery;
't Is goddeloos gespuys dat u zoekt aen te randen,
't Zijn rovers die de min vervallen doen in schanden,
't Zijn rovers die de ziel aen tasten tot 'er dood,
't Zijn rovers waer door 't hert van deugde werd ontbloot,
't Zijn rovers die alleen de eere niet vernielen,
't Sijn rovers die ook schâ doen aen der menschen zielen,
't Sijn rovers die alleen niet pijnigen het hert,
Maer plagen ook de ziel met innerlijke smert.
Ik weet en ken 'er een, die hem in minne vlagen,
Niet (zoo het wel behoord) heeft in zijn jeugd gedragen;
Ik weet en ken 'er een, die eens een maegd verzocht,
Aen wien zijn snode min, zoo veel te wege brocht,
Dat hy, na lang gevry, zoo verre was gekomen,
Dat by de vrienden zelfs de zaek wierd aengenomen;
Hem wierd op zijn verzoek de dochter toegestaen;
Het houwlijk wierd gemaekt, en alles was gedaen;
Doch na een kort vertrek, en eenig tijd van dagen,
Soo heeft, in dit geval, de zaek zich zoo gedragen;
Dewijl de dochter was een ouderlooze maegd,
Die aen haer bruydegom de gantsche staet op draegd,
En hem als voogd-heer steld in alle hare zaken,
Om staet en rekening van al haer goed te maken;
Sy zonder achterdocht heeft hem dit toe vertrouwd,
't Geen na een korten tijd de lieve maegd berouwd;
Want als hy had door zocht, en zekerheyd gekregen,
Hoe dat, in dit geval, de zake was gelegen,
En dat haer rijkdom was zoo groot niet als hy docht,
En niet zoo veele goeds, als hy wel had gezocht;
Wat is 'er doch geschied? een wonderlijk bedrijven,
Het geen ik nodig acht u tot een leer te schrijven,
Ten aenzien dat de jeugd daer uyt yets leeren zouw,
Niet zoo, in zulk geval, te leven met een vrouw,
| |
| |
Ten aenzien dat de jeugd zich mijde voor dat dwalen,
Moet ik haer dit bedrijt in rijmery verhalen.
Als hy de gantsche grond had van haer staet verstaen,
En over alle ding nu zelver had gegaen,
En dat het hem hier in ging tegens zijne gissen,
En dat hem nu de daed zijn meening dede missen,
Niet tegenstaende hy met eeden had beloofd,
Te zijn haer echte man, haer lief, haer opperhoofd;
Niet tegenstaende dat het houw'lijk was besloten,
Heeft hy de eer en eed gelijk om veer gestoten,
En om een weynig goed dat hy 'er minder vond,
Verwisseld trouw en eed, en breekt het vast verbond.
Ach! om het ydel goed steld hy de trouw ter zijen;
Ach! om een weynig goed brengt hy de maegd in 't lijen;
Ach! om een hand vol goud, oft om een weynig meer,
Verlaet hy zijne lief, verlaet zijn trouw en eer;
Ach! om dat ydel geld heeft hy zijn vuyle zinnen
Getrokken van de maegd, aen wien hy zwoer zijn minne;
Hy, die voor die tijd pleeg met liefden om te gaen,
Verlaet na die tijd haer, en blijft 'er los van daen.
Fy! wat een valsch bedrog en goddelooze schande,
Den linkkert neemt de vlucht en reyst in vreemde landen,
En laer de eerbaer maegd, in treurigheyd alleen,
Die dit onluk beklaegd met tranen en geween;
Zy (in de treuring is) eylaes! zoo diep gekomen,
Dat haer het herte swemt in brakke tranens stromen;
Zy (in de treuring is) eylaes! zoo diep geraekt,
Dat zy door het vervolg daer van gewoonte maekt;
Sy heeft de treurigheyd zoo diep in 't hert gelaten,
Dat men haer niet en weet zulks uyt het hooft te praten;
Sy neemt haer dit zoo na, dat na een korten tijd,
Van dit geleên verdriet en innerlijke strijd,
Het herte word geknaegd, en door een bitter weenen,
De droefheyd haer het vleesch stroopt van de teere beenen;
De quijning krenkt het bloed, het bloed dat teering schort,
Is oorzaek dat de maegd haer jonge leven dort;
In 't eynde, na een sleep van zoo geleefde dagen,
In treuring en gequijn, in hertzeer, en in klagen,
In tranen en geween, in knaging en verdriet,
Was 't dat de lieve maegd haer jonge leven liet.
O droefheyd over droef! wat oordeel zal ik geven?
Sijt gy, ô snoode guyt! geen beul van 't maegde leven?
Om dat gy haer ontsteeld, om dat gy haer ontroofd,
Het geen gy haer in trouw met eeden had beloofd.
| |
| |
O snoode gierigheyd! ô kanker in de deugden!
O dief-eg aen de liefd! ô rover aller vreugden!
O liefdelooze min! ô goddelooze daed!
Daer men om geld en goed gezworen trouw verlaet;
Men acht het moordery die yemand brengt om 't leven,
En is het niet te recht een moordery bedreven,
Dat yemand zoo veel leet een eerbaer dochter doet,
Dat zy door hertzeer, laes! het leven missen moet?
Zy suft waer dat zy gaet, zy mijmerd in de zinnen,
In 't eynde, zy vervalt zoo diep in smert van binnen,
Dat haer de lust tot spijs gantsch en geheel begeeft,
Zoo dat de maeg geen kracht tot het ontfangen heeft;
Het bloed dat werd ontsteld, door droefheyd in te kroppen,
Zoo dat de lever schijnd de aderen te stoppen;
Natuur ontbreekt den eysch van 't geen dat zy behoeft,
Om dat het herte treurd en innig is bedroeft.
't Is zeker, zoo 'er yets het herte weet te quellen,
Dat al de leden haer daer over ook ontstellen;
't Is zeker zoo 'er yets het herte gaet te na,
Die quelling in 't geheel doet al de leden schâ;
Door quelling kunnen al de leden zoo veer raken,
Dat zy een snood verderf inwendig kunnen maken,
Waer door den mensche kan geraken aen zijn end,
Geraken aen zijn dood, door innerlijk ellend.
Wee! die den oorzaek geeft van diergelijke daden.
Laet u, ô teere jeugd! laet u ten besten raden.
Gy die de minne pleegd, leer wat de minne doet,
Gedoog dat zulke min, noyt heerscht in uw gemoed;
Het is een slim bedrijf, een teere maegd te vleyen,
En haer genegentheyd tot liefde aen te leyen;
Het is een snoode daed, dat yemand minne pleegt,
Zoo lang een dochter vleyt dat hy haer hert beweegt,
Dat hy haer zinnen steeld, dat hy haer sweerd te trouwen,
En mist 'er dit oft dat, men wil zijn woord niet houwen;
Het is een snoode daed, dat yemand maegden mind,
Dat yemand hem door trouw vast aen de maegd verbind,
En dat hy na der hand, een dit oft dat mocht speuren,
Een vieze vazery, oft ander slechte leuren,
Het zy dat aen 't geslacht, oft zelver aen de maegd,
Yets was dat hy niet wist, yets is dat hem mishaegd;
't Zy dat 'er zoo veel goeds niet was als hy wel miende,
't Zy dat 'er hier oft daer yets mangeld aen de vrienden,
't Zy dat 'er hier oft daer yets in uw mening mist,
En dat gy 't anders vind, als gy het had gegist;
| |
| |
Ten staet u geenzins vry, uw meening te verkeeren,
Te wisselen uw zin, te stutten uw begeeren,
't Zy dat 'er dit of dat naer uw gevry op staet,
Als 't maer niet buyten wet van eer en kuysheyd gaet,
Vermoogt gy nimmermeer beloftenis te breken,
Gy meugt, ô losse jeugd! de zaek niet laten steken;
Beloftenis maekt schuld, en schuld moet zijn voldaen,
Wilt gy onschuldig zijn, zoo leer eerst wel beraên,
Eer gy in 't vryen treed, tot minne zijt genegen,
Wild met uw ouders eerst de zaek wel over wegen,
Op dat met ouders wil, en wijsselijk beraed,
Uw minne wel gedy, uw liefde wel beslaet;
Belofte eens gedaen, en mach niet zijn gebroken,
Geschied het, 't is gewis, het word van God gewroken;
Dies ik u op een kort met rijmery vermaen,
Hoe gy, verliefde jeugd, moet in het minnen gaen;
De min die heeft uyt God haer oorsprong eerst gekregen,
God maekten tot de min het menschen hert genegen,
God heeft in 's menschen hert de minne in gestort,
Als middel waer door dat den mensch geboren word;
De min is het begin van 't menschelijk vereenen,
De min moet aen den mensch de eygenschap verleenen,
Waer door de liefde teeld het menschelijk geslacht,
Het is de min waer door den mensch word voortgebracht;
Dewijl de min uyt God haer oorsprong heeft genomen,
Zoo moet gy in de min eerst tot den oorsprong komen,
Dat is, gy moet voor al tot God in 't minnen gaen,
En bidden in uw hert zijn groote Godheyd aen;
Gy moet een zuyver hert aen hem ten offer vieren,
Dat hy u in de min wil met Tobias stieren;
Gy moet uw Heer en God aenroepen met de mond,
En toonen hem uw hert, en toonen hem de grond;
De grond waer uyt uw min (ô minnaer!) komt gerezen,
Moet voor uw Heer en God, oprecht en zuyver wezen;
De grond waer op uw min, waer op uw minne leyd,
Moet opgeofferd zijn aen 's Hemels Majesteyt.
O eeuwig God! van Hemel en van aerde,
O Koning! groot van macht, en heerelijk van waerde,
Al-gever, milde God, die 's Hemels throon bezit,
En uw genade gund hem, die u daer om bid;
Ik bid u, goede God! dat gy in 't lieve minnen,
Wild voegen mijne hert, wild stieren mijne zinnen,
Dat ik geen minne pleeg, als die ten hoogsten mijn
Mach na uw lieve wil, mijn ziele zalig zijn;
| |
| |
O eeuwig eenig God! indien de minne krachten,
Door wetten des natuurs, haer lust in my betrachten,
Zoo gund my dat ik mach my voegen na de wet,
Die gy in 't minnen hebt een minnaer voor gezet;
O eeuwig eenig God! gy hebt een wet gegeven,
Waer na ik schuldig ben te voegen hier mijn leven;
O eeuwig eenig God! voel ik de min in my,
Zoo gun my dat zy doch naer uwen wille zy;
Niet wulleps, licht, nocht los, niet ydel, ongebonden,
Niet door een geyle drift genegen tot de zonden,
Niet om de geyle lust in dertelheyd te voên,
Maer in de echte trouw uw wetten te voldoen,
O eeuwig eenig God! indien ik word gedreven
Tot lusten van de min, wild my uw zegen geven,
Dat minne in mijn hert geen ander vruchten voed,
Als daer de zoete liefd ten hoogst door groeyen moet;
Dat min niet zonder liefd, en liefd niet zonder trouwe,
In 't binnenst van mijn hert, een vaste plaets behouwe;
Dat minne zonder liefd, mijn herte niet bezit,
Maer dat de liefd door trouw, bemik het rechte wit,
't Geen gy, ô eeuwig God! (om niet te mogen dolen,)
Hebt aen de zwakke jeugd in 't minne stuk bevolen;
Geen minne mach 'er zijn, geen minne mach bestaen,
Ten zy de minne werd door liefdens plicht voldaen;
Geen min mach zonder liefd, in 't minnend herte wezen,
Waer minne zonder liefd in 't herte komt gerezen,
Daer moet noodzakelijk de reden zijn gedaegd,
Daer moet het herte zijn de lusten afgevraegd;
Indien de minne lust werd zonder liefd bevonden,
De reden wijst 'et aen, het hert held na de zonden;
De zonden smerten God, God wil de zonden niet,
't Is zonde, zoo 'er min, buyten de liefd geschied;
't Is zonde, dat men mind, en niet te willen trouwen,
Een zonde die met recht voor gruwel word gehouwen;
't Is heylig wederom, dat yemand zich verbind,
Door echtelijke trouw, een eerbaer vryster mind;
Zoo mind, dat zijne min bestaet in liefdens deugde,
En dat hy door de min tracht na de echte vreugde.
Dit gun my goede God! dit, bid ik, my verleen,
Indien de minne-zucht mocht trekken door mijn leên;
Gedoog geen min in my, of laet my liefd verzamen;
Door wettelijke trouw tot zaligheden, Amen;
Dit bid ik, goede God! dit wensch ik, Hemels Heer!
Tot mijne zaligheyd, mijn naesten tot een leer.
|
|
Auteursrechtvrij