|
| |
Die mind,, is blind.
GElijkerwijs den mensch door lusten werd gedreven,
Om zich nu tot het een, dan 't ander te begeven;
Gelijkerwijs den mensch na zijne plichten gaet,
In zorge voor gewin, tot steunsel van zijn staet;
Gelijkerwijs den mensch (geduurende zijn dagen)
Voor zijne huysgezin is schuldig zorg te dragen;
Gelijkerwijs den mensch is schuldig, na 't gemoed,
Dat hy in zijn beroep zijn naerstigheden doet;
Gellijkerwijs den mensch is aen zijn plicht verbonden,
Zoo heeft hy neffens dien noch weêr verscheyde stonden,
Zoo isser neffens dien ook wel een enkel dag,
Dat zich een droeve geest weêr wat vermaken mag.
Eens als ik, voor de geest, had vreugde voor genomen,
Eens als ik tot den dag van vreugde was gekomen,
Eens als mijn droeve ziel tot vreugde was gekeerd,
Heb ik een nutte les uyt mijne vreugd geleerd;
Ik liet een open oog op lieve bloempjes dalen,
Ik liet mijn zieltje vreugd uyt deze wellust halen;
| |
| |
Ik leerde Godes kracht, die 't al geschapen heeft,
Wat in de wereld is, wat op der aerde leefd;
Het schepzel na Gods beeld, in zulk een hoge waerde,
Dat God hem heeft gesteld een voogd-heer op der aerde;
Dat God hem heeft gemaekt een Heer van al 't gediert,
Dat in de stromen zwemt, dat door de bosschen zwierd;
Tot wellust als behoef, van 't menschelijke leven,
Uyt groote goedigheyd van God den Heer gegeven;
Ik zie de bosschen dicht met boomen groen van blaên;
Ik zie hoe 't alles moet op zijne tijden gaen;
Ik zie dat al 't gebloemt, en kruyden die daer wassen,
Op haer gezette tijd, en rechte stonden passen;
Ik zie dat zaed en graen by d' akker-man geplant,
Haer voedzel, en haer vrucht genieten door Gods hand;
God, die de Zon, en Maen bestierd met Hemels krachte,
Die baerd door deze twee het menschelijk geslachte;
De Zon (wanneer hy spreyd zijn stralen door de lucht)
Die geeft de aerde warmt, door warmte groeyd de vrucht;
| |
| |
Door vruchten van de aerd verkrijgt de mensch het leven,
Waer d'Hemel zonder Zon, d' aerd kost geen vruchten geven;
Waer d' aerde vruchteloos, waer vond men struyk oft stam,
'k Meen stof, waer uyt den mensch voort-teelinge vernam.
De Zon, het opperdeel, moet alle vruchten teelen,
En 't menschelijk geslacht uyt d' aerde nooddruft deelen;
De Zon, het werrik Gods, is tuyge van Gods macht,
De Mensch heeft door de Zon zijn wezen, en zijn kracht.
Mits ik in dit gedacht wat hoger dacht te komen,
Set ik my neêr in 't groen (omlommert van de bomen)
Ik zie een blinden mensch, ik zie een zienloos man,
Ik zie dat hem een hond de wegen wijzen kan;
Ik zie den blinden mensch tot nooddrufts winst genegen,
Gaen waer hy wezen wil, gaen over alle wegen;
Een hond, een trouwen hond, die leyd hem aen de band,
En dit getrouwe beest geeft leering voor 't verstand.
Soo haest den blinden zich vertoonde voor mijn oogen,
Ben ik tot hooger lust van leering opgetogen;
Ik heb een Zinne-beeld in mijn gedacht gemaekt;
Een Sinne-beeld dat meest verliefde zinnen raekt;
Een Sinne-beeld dat meest de minnaers word bevolen;
Een Sinne-beeld tot leer, om niette willen dolen;
Een Sinne-beeld waer uyt zeer wel te leeren staet,
Hoe in de lieve min een minnaer zeker gaet;
Een Sinne-beeld waer uyt den minnaer staet te leeren,
Wat voor gezelschap hy in 't minnen moet begeeren;
Een Sinne-beeld dat hem recht' onderrechting doet,
Wie dat de blinde min tot leydsman hebben moet;
Een Sinne-beeld dat hem een leering voor zal houwen,
Op wien de blinde min het zekerst mach vertrouwen;
In 't kort, een Sinne-beeld tot leering aen de zin,
Hoe dat men diend te gaen in 't plegen van de min.
Waer zijt gy blinde jeugd? waer zijt gy jonge zinnen?
Geprikkeld door het vuur, en zoete brand van minnen;
Waer zijt gy, die de min in uwe herten voed?
Leer aen een blinde mensch hoe gy u dragen moet.
Laet u verliefde oog op dezen blinden dalen,
En leer, hoe gy u kund bevryen voor het dwalen;
Leer, bid ik, niet alleen naer 't oog, maer in de geest,
Hoe dezen blinden mensch geleyd werd van een beest;
Denkt, dat u door dit beest getrouwheyd staet te leeren,
Wanneer uw lieve lust het minnen zal begeeren;
Leer, hoe gy leeren moet, mins dwalinge ontgaen.
Leer, hoe gy leeren moet, vast op getrouwheyd staen.
| |
| |
Bedenkt eens by u zelfs, indien dat dezen blinden
't Getrouwe dier ontbrak, hy kost den weg niet vinden;
Wat zoud 'er tegen staen, zoo hy geen leydsman had,
Oft dezen blinden mensch geraekten van het pad.
Gy in de liefd verblind, kund in het minnen dolen,
Dies word u door dit beest voorzichtigheyd bevolen;
Dies werd u onderricht door dezen blinden man,
Hoe dat voorzichtigheyd het doolen hoeden kan;
Noch meer; gy ziet, dees mensch is aen een hond gebonden;
Leer, jonge minnaer, leer, ey leer! uyt deze vonden,
Dat gy in uwe min ook moet gebonden gaen,
En leer by dezen hond getrouwigheyd verstaen;
Den hond, het trouwste dier! geeft leering aen de zinnen,
Hoe dat getrouwigheyd u leyden moet in 't minnen;
Den hond, het trouwste beest dat op der aerden leefd;
Aen de verliefde jeugd getrouwheyds lesse geeft.
Ey hoor! een vreemde zaek eens door een hond gebleken;
Het beest ondekt een moord, schoon dat het niet kan spreken;
O wat een wonder werk! ô wat een vreemd bedrijf!
Het kan ons dienstig zijn dat ik dit stuk beschrijf.
Een Edelman te paerd (om zijn gewin) gereden,
Reyst buyten zijne stad, en dat na ander steden,
Verzien met vele gelds, en anders als hy miend,
Reyst zijne vyand meê in plaetze van zijn vriend;
Als zy nu op de reys zijn in het bosch gekomen,
Heeft den geveynsden vriend zijn slagen waer genomen;
Hy, die zich toond een vriend, is vyand in der daed,
Soo dat hy door de schijn den Edelman verraed;
Hy (wiens begeerte was om aen het geld te raken)
Die zoekt den Edelman moorddadig af te maken,
Hy (op het onverzienst) die rukt den degen uyt,
Door stoot den Edelman, en maekt zijn geld tot buyt.
Den moorder is van daer weêr na de stad getegen,
Den hond des Edelmans blijft in het bos gelegen,
En houd zich by zijn Heer, en voegd zich aen zijn zy,
Hy wijkt 'er nimmer af, maer blijft 'er stadig by.
Ten laetsten komt 'er volk dat na de stad wil rijden,
Aenschouwende dit werk met droevig medelijden;
Alzoo 'er yemand was die den vermoorden man,
Al lange had gekend, greep hy het lichaem an,
En leyd het op zijn paerd, en voerd den dooden mede,
Aldaer hy aen de vrouw, dees droeve boodschap dede;
Ey! zie een wonder werk, getrouwheyd in een beest;
Soo haest den Edelman begraven is geweest,
| |
| |
Den hond lag op het graf, en dat verscheyde dagen,
En scheen zijn meesters dood op 't hoogste te beklagen.
't Gebeurde lang hier na, den hond ontmoet den fielt,
Die zijnen meester had, zoo moordadig, ontzielt;
Hy vliegt hem op het lijf, en vat hem aen de kleeren,
Den moorder staet verbaest, en weet zich nauw te weeren;
Het beest, geneygd tot wraek, valt op den moorder aen,
En had hem in een kort, het leven af doen staen,
Indien men niet en had het trouwe beest bedwongen,
Dat hem met groote kracht was op het lijf gesprongen;
Waer hier op deze daed het volk niet by geraekt,
Het beest had dezen fielt voor zeker afgemaekt.
Dit, als een lopend vuur, gaet over alle straten,
Men hoort 'er (waer men komt) een yegelijk van praten,
Al 't volk roept over luyd, 't is zeker en gewis,
Dat dezen aen den moord ten hoogsten schuldig is;
Het werd ook by den raed voor zullix aengenomen,
Men doet hem op een kort ook voor de rechters komen;
Daer werd hem deze moord ten hoogsten op gestreên,
Doch hy (hoe wel bekeyt) en heeft het niet beleên;
Men hoord uyt 's rechters mond tot hem dees woorden zeggen:
Al eer men u noch zal doen op den pijnbank leggen,
Al eer men vonnis strijkt, en u ter vierschaer daegd,
Soo hoor de billijkheyd die u het recht voor draegd;
Men zal een ronde kring van dertig, veertig mannen,
Men zal u neffens dien ook doen te zamen spannen;
En voorders zal den hond in 't midden zijn gesteld,
En is het dat het beest aen niemand doe geweld,
Maer dat het u alleen komt op het lijf gevlogen,
Soo zult gy uwe schuld niet meer ontkennen mogen;
En is 't dat u het beest laet onbeschadigt staen,
Men zal, als zonder schuld, u laten heene gaen.
Hy is hier meê te vreên, 't werd by der hand genomen,
Men ziet een groot getal van menschen t' zamen komen,
In 't kort het gantsche volk dat raekt 'er op de bien,
Om 't wonderlijke werk met wonder aen te zien.
Den moorder werd gesteld in 't midden van die genen,
Die tot dien eynde zijn aldaer ter plaets verschenen,
Ey! zie een vreemde wijs, een wonderlijke vond,
Men steld de wet, en 't recht, aen 't vonnis van den hond;
Zy! wat een wonder werk, ey! wat voor vreemde zaken,
Men ziet daer van een hond de misdaed kundig maken;
Men ziet daer dat den hond in 't midden staet gesteld;
Men ziet hoe dat het beest aen niemand toond geweld;
| |
| |
Soo haest hy onder 't volk, den moorder heeft vernomen,
Is hy met felle moed hem op het lijf gekomen;
Ja 't scheen hy duyden wou, zoo haest hy by hem quam,
Dit is den moorder, die mijn meester 't leven nam.
Het recht heeft na verdienst zijn misdaed loon gegeven,
Door schandelijke dood word hy gestraft aen 't leven.
Leer hier, verliefde jeugd, wat dat getrouwheyd doet;
Getrouwigheyd die baerd in alle zaken goed;
Bedrog in tegendeel voed niet als alle quaden,
En wat is valsheyds loon? 't is schand naer eysch van daden;
Indien dat uwe min in trouws beloften liegt,
Indien dat uwe min een eerbaer maegd bedriegd;
Zoekt min, op trouwheyds eed, een eerbaer maegd te peyen,
Om haer tot vuyle drift van lusten aen te leyen;
Zoekt min een eerbaer maegd, alleen tot minne-brand;
Leer minnaer! zulke min gedijt tot snoode schand;
Leer minnaer! zulke min voed veelderleye quaden,
En leyd u, als verblind, op goddelooze paden;
| |
| |
Leer minnaer! zulke min te zijn een eere dief,
Alzoo wel van u zelfs, als van 't verlaten lief;
Leer minnaer! zulke min te schuwen en te vreezen,
Die eerbaer maegden kan een eere roving wezen;
Leer minnaer, zulke min (in tijds niet uyt gedooft)
Is als een wreed vergif dat ziel en lichaem roofd;
Leer dat dit slim bejag der maegden eer doet schenden,
Leer hoe verlies haers eer, voed quelling en ellenden;
Leer hoe de quelling knaegd het maegdelijk gemoed,
En dat de knaging schâ aen 't eerbaer leven doet;
Leer dat gy doet haer eer, en leven beyd verpletten,
Als gy haer maegdom schend met onbeschofte herten;
Leer, zoo gy deze roos ontijdig hebt geplukt,
En voor de rechte tijd van zijne struyk gerukt,
Dat gy al zulk een maegd met waerheyd kund doen noemen,
Een afgevallen blad van zuyvre maegde bloemen;
'k Seg een verslenste roos, die los ter neder vil,
Die niemand yet wat acht, daer niemand aen en wil;
Als gy het liefste deel aen hare kuysche leden,
Als een verslenste roos met voeten schijnt te treden;
Als uwe valsche min ontfusseld d' eerbaer maegd,
Wat zal ik zeggen? 't eelst en waerdigst dat zy draegd,
Dat is haer eerbaerheyd, een maegdelijke bloeme,
Die ik u met een woord de maegdom heb te noemen;
Wanneer een eerbaer maegd dit lieve pand verliest,
En gy na dit genot een vreemde weg verkiest,
En acht nocht eed nocht eer, maer laet de maegd alleene,
In hartzeer, en ellend uw valsche min beweenen,
In knaging en gequel, in treuring en gequijn,
In tranen en gezucht, in droefheyd en in pijn;
Wat volgt 'er na een sleep van zoo geleefde dagen?
Haer herte werd verteerd door 't in gekropte knagen;
Het eerbaerlijk gemoed ziet op d' onteerde schoot,
En eyndelijk u min veroorzaekt haer de dood.
Leer minnaer! wat gy doet door uw verblinde minnen,
Ey! druk mijn slechte les in 't diepste van uw zinnen;
Leer minnaer! en gedenkt als gy dees rijmen leest,
Dat gy niet minder zijt als een onreed'lijk beest;
Een beest, een plompen hond, die weet zich zoo te dragen,
Dat hy u leeren kan de maegden te behagen;
Hy leerd u trouwigheyd, zoo by den blinden man,
Als goddelooze moord, die hy niet lijden kan.
Geen aengenamer zaek, in wel begaefde jeugden,
Als dat de liefde is gegrond op trouw en deugden;
| |
| |
Ey minnaer! wild van my, een korte les verstaen,
Hoe verre dat gy moet in 't zoete minnen gaen.
Indien Natuur u lust tot minne mogt bewegen,
Indien gy tot de min u herte voeld genegen,
Indien min boven liefd in uwe lusten gaet,
Meer uyt een drift van 't vleesch, als tot den echten staet,
Zoo ga, ô minnaer! met de reed'lijkheyd te raden,
Leer uyt dees rijmery te myen zulke paden;
Denkt by u eygen zelf, wat plagen hy verdiend,
Die minne lust betracht, en 't trouwen niet en miend;
Leer dan een nutte les uyt mijne rijmeryen,
Leer ongebonde lust, en geylheyd in het vryen,
Leer ongetoomde min, en onbeschoften brand,
Te breydelen door liefd, te houden in den band,
Maer voed genegentheyd een minnelijk behagen?
Om aen een eerbaer maegd uw liefde op te dragen;
't Eerst dat u staet te doen, dat 's raedslaegd met de keur,
Steld aen 't verliefde hert een lieve dochter veur;
Laet rechte liefde zijn de wille-keur uws wetten,
Laet wel bedachte zorg u vaste paden zetten;
Kend ouders in dit werk, eer gy te verre gaet,
Verzoek uw ouders wil, en liefd met vrunden raed;
Soo dan uw lieve echt ten quaetsten mogt gedyen,
Hebt gy een vaste steun, ô minnaer! in uw lyen;
Indien het qualijk wil, gelijk dat wel geschied,
Gy hebt een vasten troost in 't midden uws verdriet;
Gy hebt 'er die met u de lasten helpen dragen,
Gy hebt als dan een vrund, dien gy uw nood meugt klagen;
Ook vind gy u gemoed bevrijd van knagings smert,
Wanneer met vrunden raed uw liefd bezegeld werd;
Als u de liefde drijft om 't lieven te beginnen,
Als u de liefde drijft een jonge maegd te minnen,
Zoo dient'er boven al wel naerstelijk gelet,
Wie dat men minnen zal, en waer men liefde zet;
Daer diend voor alle ding wel vlijtig zorg gedragen,
Aen wien gy u verbind de loop uws levens dagen;
Daer diend voor alle ding wel wijsselijk beraôn,
Met wien gy deze staet, ô minnaer! aen moet gaen,
'k Zal u een kleyne les, een vaste regel geven,
Hoe gy de echte-staet Godzalig zult beleven;
Ik zal u stellen voor een wel bequame vond,
Die 'k wenschten dat gedrukt in alle herten stond;
Die 'k wenschten vast gedrukt in alle minnaers zielen,
En dat zy in de liefd dees wetten onder hielen;
| |
| |
Soo u de minne drijft, door lusten tot de trouw,
Soo u de liefde dwingd tot liefde van een vrouw,
Indien tot vrouwe liefd uw lusten zijn gerezen,
Weet gy hoedanig dat uw lust behoord te wezen?
Weet gy hoe veer de lust in liefd behoord te gaen?
Weet gy hoe zy moet zijn die gy ter hand zult slaen?
Hoord toe, verliefde jeugd, dit leer ik aen uw zinnen,
Wanneer gy vryen wild, wanneer gy wild beminnen,
Steld u een dochter veur, van eerelijk geslacht,
Manierlijk opgevoed, niet dertel op gebracht;
Een dochter die de deugd doet blijken uyt haer wezen;
Een dochter aengeleyd van jongs tot Godes vreeze;
Een dochter daer de schaemt in al haer leden woond,
En daer een zedig oog geen geyle streken toond;
Een dochter meer van deugd als op gepronkte kleden,
Een dochter wel geçierd met eerbaerheyd en zeden;
Een dochter die men niet op alle feesten vind,
Een dochter die haer meest aen hare plichten bind;
Een dochter die wel is gewoon in huys te blijven,
Alwaer zy alles zoekt tot plichten aen te drijven;
Een dochter die (als 't voegd) haer by de maegd begeeft,
En ook een wakker oog op alle dingen heeft;
Een dochter die als 't past, kan by de maegd verkeeren,
Een goede keuken les de maegden weet te leeren;
Een dochter die met vlijd opalles gade slaet,
Met zorgen bezich is, van goede keuken raed;
Een dochter wel gewent in huyzelijke zaken,
Van alles, hoe het zy, haer oeffening te maken;
Een dochter wel begaefd van reden en van geest;
Een dochter die zomwijl een aerdig boekje leest;
Een dochter heusch van mond, lieftallig in het spreken;
Een dochter niet geneygd om alle leet te wreken;
Een dochter zacht van aerd, en een gedwee gemoed,
Een dochter die door schaemt haer eere blijken doet;
Een dochter van natuur gezond en wel geschapen;
Een dochter niet geneygd om 's morgens lang te slapen;
Een dochter die met luft (oft als 't tijd geeft en past)
Soo wel gelijk een maegd de vuyle vaten wast;
Een dochter die haer wacht van onbehoorde dingen,
En niet gedogen wil een stoet van jongelingen;
Een dochter, schoon zy is niet wel zoo rijk als gy,
Een dochter die haer kleed niet boven staet en zy;
Een dochter in de plicht van huys zorg wel ervaren,
Een dochter niet veel meer, maer min als gy van jaren;
| |
| |
Een dochter schoon zy is u niet gelijk in goed,
Een dochter goed van aerd, en eerbaer van gemoed.
En liefd geen liever schat als eerbaerheyd en deugde,
En zoekt geen meer vermaek als in getrouwheyds vreugde;
Noyt werd de liefd van haer met liever liefd beloond,
Als daer oprechte liefd getrouwigheyd betoond;
Dat is een oprecht hert gekeerd van quade wegen,
Dat is een trouw gemoed tot trouwigheyd genegen,
Dat is een eerbaer oog dat na geen dool-pad ziet,
Maer aen de geyle min een quade gang verbied.
Leer minnaers! hoe gy u moet dragen in het vryen,
En wat u staet te doen, en wat gy diend te myen;
Leer trouwe minnaers! leer, ey leer! in u verstand,
Het is een zuyver hert, het is een kuysche hand,
Het is een zoete lonk geooreloofde lusjes,
Het is een lief vermaek van eerelijke kusjes,
Het is een open hert, een ongevalste grond,
Een vriendelijke tong, een ongeveynsde mond,
Een liefde zonder lust om d' eerbaerheyd te schennen,
Een minne die de liefd voor opper-voogd wil kennen,
Een minne die haer graegt niet eerder wil verzaên,
Voor dat de zoete liefd haer wetten heeft voldaen;
Een liefde wiens begin neemt oorsprong uyt Gods vreeze,
In zulke liefde moet het al gelegen wezen;
Wie na Gods wetten liefd, tot lust uyt echte staet,
Die heeft een veyle weg waer op zijn liefde gaet;
Het hoogste dat ik dan kan aen verliefde menschen,
Het beste dat ik weet een minnaer toe te wenschen,
Het noodigst dat ik kan bedenken tot een leer,
Dat is in uwe liefd, liefd boven al uw Heer;
Het nutste dat ik weet een minnaer aen te prijzen,
Dat is dat ik hem wil op goede wegen wijzen,
Dat is dat ik aen hem een goede leydsman stel,
Die (zoo hy daer meê gaet) zijn dwaling hoeden zel;
Geen trouwer vrund als God, liefd God in uwe minne,
Laet God de leydsman zijn van uw verliefde zinnen,
Verzoekt hem tot behulp, bid zijne Majesteyt,
Dat hy u op den weg van goede liefde leyd.
Ik heb al over lang gehoord van wijze ouwen,
Een les, een nutte les, tot heden toe behouwen,
Hoe dat aen God den Heer een minnaer bidden mag,
Om goede echt zoo wel, als goede sterrif-dag.
Wel aen dan, tot besluyt en slot van mijne reden,
Gy minnaer, God den Heer diend van u aengebeden,
| |
| |
Met een oprecht gemoed, en met een reyne mond,
In 't krieken van den dag en frisse morgen stond;
Dat is, in het begin van u verliefde dagen,
Diend u ootmoedig hert ten Hemel op gedragen,
Een innerlijke zucht tot uwen Heer te gaen,
Een yverig gezicht op uwen God te slaen.
O Schepper van mijn ziel! ô oorspronk van mijn leven!
O God! gy die mijn ziel, en lichaem hebt gegeven;
O Vader! die my hebt verkoren tot u kind;
O God! die waerdig zijt voor alle ding gemind;
Indien uw Godheyd wil door mijn meer zielen teelen,
Soo wild my goede God u zegen mede deelen,
Dat ik dit dienstig werk, door u, mijn God! bereyd,
Beginnen mach met u, tot mijne zaligheyd.
|
|
Auteursrechtvrij