|
| |
Ongezien,, kan wel geschien.
WAt kan de min niet al bedenken oft bedrijven?
Wat brengt de tijd al meê om van de min te schrijven?
Daer is een vreemde zaek by onzen tijd geschied,
Een zaek, ik zeg een zaek, die vreemd en wonder hiet;
Een zake niet gedroomd, maer in der daed gebleken,
Gelijk ik daer van mach met rechte waerheyd spreken;
Een zaek, die vol gevaer, ten goeden eynde quam,
Na datze haer begin eerst uyt een vrijster nam;
Een zaeke niet geschied op ver gelegen stranden,
Maer die men heeft gezien in onze eygen landen;
Een zaeke hier vertoond, een zaek al hier verhaeld,
Tot leering, hoe de jeugd vaek in het minnen dwaeld;
Tot leering, om de jeugd het minnen af te raden,
'k Zeg minne, die de jeugd in dit geval kan schaden;
Ik spreek van zulke min (hoe wel hier wel beslaegd)
Die nochtans zwarigheyd kan geven aen een maegd;
Ik spreek van zulke min, die maegden staet te mijen;
Ik spreek van zulke min, die noyt een maegd moet lijen;
Ik spreek van zulke min, die niet dan onheyl geeft,
Wanneer een jonge maegd na hare lusten leefd;
Ik spreek van zulke min, die na de wet van reden,
Moet nimmer zijn gepleegd, moet nimmer zijn geleden;
Schoon dat de reed'lijkheyd die minne ons verbied,
Zoo wil doch boven dien 't gemoed die minne niet.
Daer was een zeker maegd, wiens naem ik laet verholen,
Dees, in haer eerste jeugd (gelegen in de scholen)
Die heeft van aen begin veel boeken door gezocht;
Die heeft niet zonder vrucht haer jaren door gebrocht;
| |
| |
Dewijl zy was geneygd een aerdig boek te lezen,
Soo is zy nu en dan voor kloek en wijs geprezen;
Zy, die veel kunsten kan, en veele zaken weet;
Vermits dat zy haer tijd daer naerstig aen besteed;
Zy, die zeer aerdig was van stijl, in kunstig schrijven;
Zy, die met kennis wist ook haer beleyd te stijven,
Die heeft ook boven dien, veel dingen meer geleerd,
Waer door zy over al van yder wierd ge-eerd;
Zy, (die by yder scheen de hoogste lof te halen)
Spreekt boven hare spraek, noch meer verscheyde talen;
Sy, van een kloek begrijp, en van een gaeuwe geest,
Die is wel machtig rijk, maer acht de kunste meest;
Sy heeft een lieve stem om zoet musijk te quelen,
En is ook boven dien zeer geestig in het spelen;
De Bas, en Violons, die handeldze zoo zoet,
Dat yder in de kunst, haer gaven loven moet;
Zy teykend met de kool, en schilderd met pinçeelen;
Zy werrikt met de naeld in allerhande deelen;
Doch, 't alderzoetste zoet dat deze Jufvrouw smaekt,
Dat is wanneer zy rijmt en zoete vaersjes maekt;
Geen kunst en achtze meer, als wel de Poësie,
Haer hoogste vreugde leyd alleen in rymerije;
Dies zy haer meesten tijd ook op het land begeeft,
Al waer zy in vermaek de gantsche Somer leeft,
't Gebeurd op zeker tijd, dat eener zich vertoonde,
Die ook in dit gewest, of daer te nevens woonde;
En die zoo by geval, verby den hof komt gaen,
Alwaer hy in de deur ziet deze Jufvrouw staen;
Alwaer hy nu en dan in weynig tijds verleden,
Verscheyde menschen zag tot harent binnen treden;
Niet wetende waerom, die heeft daer aen een maegd,
De reden onderstaen, de zake afgevraegd.
Hy, die nu van de maegd de kennis had gekregen,
En hoe dit werrik lag, en hoe het was gelegen;
Verstaet dat in dit huys, en ook op dat geval,
Vergaring word gemaekt, daer Heer-Oom wezen zal;
Hy, ook van dat geloof, de vryheyd heeft genomen,
Dat hy ook neffens dien daer is in huys gekomen;
Hy, die zich voegd ter plaets alwaer hy wezen moet
Die word met een gewaer wat dat de Iufvrouw doet.
Sy, die recht over hem ter kerke was gezeten,
Die heeft haer t' eenemael in haren dienst vergeten;
Sy, die haer oogen liet steeds op zijn oogen gaen,
Die heeft den minne God haer meeste dienst gedaen;
| |
| |
Zy heeft zoo menigmael getoond door oogens teken,
Als dat zy in het hert van liefde scheen te spreken;
Zy, die zoo menigmael, en met een zoet gelag,
En vriendelijk gezicht, op dezen Herder zag;
'k Seg Herder, overmits hy Herders leven leyde,
Hoe wel dat hy aldaer noch vee, nocht schapen weyde,
Maer slechs tot zijn vermaek, aldaer te lande quam,
En op zijn eygen Hof, vaek zijn vermaken nam;
'k Seg Herder, overmits dat hy door echte trouwe,
Een hoeder moste zijn en over 't kind en vrouwe;
Sy, zoo ik heb gezeyd, zag dezen Herder aen,
En liet zoo nu en dan een lonkjen tot hem gaen;
Sy, die met haer gezicht zoo geestig wist te speelen,
Die zogt dit Herders hert te winnen en te steelen;
Vermits zijn jonge jeugd, en schoonigheyd van leên;
Vermits zijn braef gelaet verboven het gemeen;
Vermits zijn deftigheyd, en matige manieren;
Vermits de geestigheên die in zijn wezen zwieren;
Soo kreegze zin en moed om hem te spreken an,
Doch onbekend aen haer als dat hy was een man.
Sy neemt haer slagen waer, en voegd haer na beneden,
Na dat 'er is gemaekt een eynde der gebeden,
Na dat nu daer ter plaets het preken was gedaen,
Soo voegd zich yder een om weder weg te gaen.
't Gebeurd dat neffens dien den Herder is gekomen,
Zy heeft, hoe wel bevreest, nochtans de moed genomen,
Dat zy, in zijn vertrek, hem op gehouden heeft,
Tot wien zy dit bescheyd en deze reden geeft:
O Herder! ik bespeur in 't diepst van mijn gedachten,
Dat gy door mijn bedrijf u zult verwonderd achten;
Ey lieve! ga met my hier binnen in de zael,
Op dat ik u mijn grond en meening eens verhael.
Zy, die de maegd belast een roemer wijn te schenken,
Die brocht den Herder daer in wonderlijk bedenken.
Wel, zeyd zy, lieve vrund! verwonderd gy u niet,
Van 't gene dat gy hier van my gebeuren ziet?
Wat denkt gy, zegt my doch, van mijn vrypostigheden?
Wat denkt gy, zeyd zy noch, van 't geen ik huyden dede?
Wat hebt gy wel gedocht, als ik met zoet gelag,
U heden in den dienst zoo vriendelijk aen zag?
Wat hebt gy wel gedocht, wanneer uw oogen zagen,
De mijnen op de uws zoo minzaem neêr geslagen?
Waer op heeft u gedacht als doenmael doch gevoed?
Daer van bid ik dat gy my klare kennis doet;
| |
| |
Ik zal u desgelijks mijn meening openbaren,
Ik zal, geloofd het my, de oorzaek u verklaren,
Waer door dat ik aen u die tekens heb gedaen,
Indien gy, 't geen gy docht my eerstmael doet verstaen;
En wat dat u gedacht daer uyt bestond te trekken,
Dat wild my, bid ik u, op mijn verzoek, ontdekken.
Hy schrander van beleyd, en kloek in zijn verstand,
Die ziet daer pen en inkt, en grijptze in de hand;
Ik zal me Iufvrouw hier een kluchtig rijmpje maken,
Dat zal, op u verzoek, de rechte meening raken;
Ik zal een kort gedicht hiet stellen met de pen,
Het geen u melden zal, hoe 'k van gevoelen ben.
Den Herder heeft de pen voorts in de hand genomen,
En 't gene dat hier volgd dat is 'er voort gekomen;
Het rijmpje dat hy schreef, dat had niet anders in,
Als deze zelfde reên, en deze zelfde zin:
Als ik in plaetze van gebeên,
Het oog sloeg op uw schoone leên,
Zoo was 't dat ik niet anders bad,
Als spaer, ey spaer! uw lonkjes wat,
Oft anders ik verval in min,
Schoon dat ik uws gelijk niet bin.
Als nu de Jufvrouw heeft dit rijm bestaen te lezen,
Soo voeldze meerder liefd, als zy wel had voor dezen;
O zeyd zy! ik bespeur in u zoo kloeken geest,
Als oyt ter wereld noch gevonden is geweest;
O zeyd zy! al te veel heeft u natuur gegeven,
O woorden zoet gerijmt! ô letters wel geschreven!
O reden! rijk van zin, ô rijmpjes wel gemaekt!
O rijmpjes! die met recht my aen de ziel geraekt;
Waer toe of u de Goôn zoo veele kracht vergunnen?
Daer gy met weynig zoud mijn hertje steelen kunnen;
Uw schoonheyd waer genoeg, u deugdelijk gelaet,
U vriendelijk gezicht, uw minnelijke praet,
Die hadden machts genoeg, om maegden te verwinnen,
O Herder! die my steeld mijn hertjen, en mijn zinnen;
O Herderlijke ziel! gy trekt mijn ziel tot gunst,
Hoe vloeyend is u rijm, hoe deftig is uw kunst?
Hoe dwingt gy mijne lust, door 't Herderlijk bedrijven,
Een rijmpjen op u rijm, te rijmen en te schrijven?
Zie daer, ik neem de pen, en let op mijn besluyt,
Dit lag my op het hert, en 't woud, en most'er uyt.
| |
| |
Indien ter wereld leeft een man,
Die maegden herten dwingen kan;
Zoo is 't een Herder, door wiens geest,
Mijn hert gedwongen is geweest;
Gedwongen door een geestig beeld,
Dat in mijn hert en zinnen speeld;
Een beeld, dat in een maegde ziel,
Door 't ooge, in het hert verviel;
Daer lonk op lach, daer lach op lonk,
My door het oog in 't herte zonk;
Mijn oog op 't uw, uw oog op 't mijn,
Hier in van een vermogen zijn.
Hy, die haer rijmpjes leest, en dat met goed genoegen,
Die vind zich als verplicht hem by haer neêr te voegen;
Hy prijst haer goed verstand, hy prijst haer kloeke geest,
En looftze op het hoogst, en eertze op het meest.
Zy, met een zoet onthael van lieffelijke reden,
Die heeft hem op dit pas gelijkerwijs gebeden;
Die heeft beleefdelijk aen haren vriend verzocht,
Als dat zy nu en dan hem by haer vinden mogt.
Hy, die op haer verzoek een voorneem maekt te veynzen,
Die let op haer gelaet, die let op haer gepeynzen,
Hy speurd haer goede geest, hy let op haer verstand,
Wat geestigheyd natuur haer jeugd heeft ingepland,
Hy, als een zwakken mensch, die laet zijn hert bewegen,
En voeld zich met het hert tot hare liefd genegen;
Hy efter, die de zaek wat verder inne zag,
(Mits dat hy was getrouwd, en niet meer minnen mag)
Die voeld een zware strijd in zijn gedachte komen,
Doch reden boven dien, heeft d' overhand genomen;
Hy, wel begaeft van tong, en met een goed beleyd,
Die heeft haer niet een woord van liefde toegezeyd;
Maer heeft op dit geval aen haer bestaen te zeggen,
(Alzoo hy zach by haer verscheyde boeken leggen,
Vol geestige musijk, ook violons, en bas,
In welke kunst dees maegd zeer wel ervaren was,)
Iufvrouw! ik speur dat gy tot kunsten zijt genegen;
Dies laet ons, zoo 't u lust, die zoetigheyd eens plegen;
Indien het u geliefd, en dat het wezen mach,
Breng met u zoete stem een deuntje aen den dag.
Zy, mild in deze kunst, begint ter terstond te queelen,
Hy neemt de violons, en gaet 'er onder speelen;
Hier toond de min haer kracht, hy (door haer zoete stem)
Verliefd te meer op haer, enzy verliefd op hem;
| |
| |
Sy oeffenen musijk, en maken rymerijen,
Die al tot meerder gunst en meerder liefd gedyen;
In 't eynde, zy verzoekt, of hy in ware trouw,
Haer wel begeeren zoud voor zijn geliefde vrouw.
Ach! waer ik uws gelijk, wat kost ik meer begeeren?
Wat kost den Hemel my doch waerdiger vereeren?
Wat zouder liever paer ter wereld kunnen zijn,
Als uwe ziel, zeyd hy, vereenigt met de mijn?
Waer zoud men zoeter liefd ter wereld kunnen vinden,
Als dat uw Herder u, en gy uw Herder minden?
Hoe zoud men trouwer liefd op aerden kunnen zien,
Als tusschen u en my, me Jufvrouw! zoud geschien?
Hoe zoud men vrouwen liefd met meerder liefde loonen,
Als u uw Herder zoud, ach! schoone maegd, betoonen?
Maer 't schijnd dat het geluk die vreugde mijn benijd,
Dies moet ik zonder u af leven mijnen tijd.
Neen! Herder, zeydze, neen, ik steun op het vertrouwen,
Dat ik u ongeveynsd in deze zaek mach houwen;
'k Vertrouw mijn op uw deugd die my verschoonen zal,
Indien ik my te veer ontbloot in dit geval;
Sijt zeker, dat ik u oprechtelijk beminne,
Niet uyt een geyle lust, noch wullipsheyd der zinnen;
Niet door een heete drift van vleeschelijke vreugd;
Niet om u geld oft goed, maer om uw kunst en deugd;
Niet om dat ik vertrouw, als dat gy zijt gesproten,
En uyt een rijk geslacht uw voort komst hebt genoten;
Schoon dat gy arrem waert, en niet met al geacht,
En van geringe staet, en van een slecht geslacht;
Noch wil ik evenwel u reyne liefde toonen,
Door deugden, die ik zie dat in uw ziele woonen;
De deugd en wetenschap, verzelt met geest en kunst,
Die hebben u alleen verbonden aen mijn gunst;
'k Heb geld en goeds genoeg, zoo dat wy met ons beyden,
In alles na ons wensch, ons leven mogen leyden;
Ik zie op rijkdom niet, maer oog alleen op deugd,
Dees is mijn liefste schat, dees is mijn hoogste vreugd;
Dees is het die my doet u om uw liefde smeken,
En zoo g'er tegen hebt, zoo bid ik u wild spreken.
Jufvrouw! ik, wien van u zoo grooten eer geschied;
Bedank u voor de gunst die gy my heden bied;
Jufvrouw! mocht ik mijn hert u in belooning geven,
Soo mocht gy naer u wil dan met mijn herte leven;
Jufvrouw! mocht ik mijn liefd tot uwen dienste bien,
Soo zoud gy eerst te recht getrouwe liefde zien;
| |
| |
Iufvrouw! mocht ik u deugd alleen met liefde loonen,
Zoo zoud gy zien hoe trouw dat ik my zoud betoonen;
Soo zoud gy zien hoe trouw dat mijn oprecht gemoed,
Soud neygen tot u dienst, door dienst die gy my doet;
Maer ach! 't en kan niet zijn mits dien de echte wetten,
My 't zelfde verbien, en op het hoogst beletten;
Iufvrouw! ik ben getrouwd, de echt heeft my gepaerd,
En ben dies uwe liefd, in gene deelen waerd;
Ik heb een echte vrouw tot mijn behulp verkregen,
Een volle overvloed van tijdelijke zegen,
Ik hebbe geld, en goed na mijn begeert, en wensch,
En efter ben ik noch een ongelukkig mensch;
Ik weet, ten voegd my niet mijn houw'lijk te beklagen,
Ik heb een booze vrouw, en moet het duldig dragen;
Ik heb een hortig wijf dat niet wel leven kan,
Ten zy zy alle daeg mo t twisten met haer man.
De Iufvrouw staet bedeest, doch zeyd, ik zal mijn leven,
Mijn zinnen tot geen min, nocht tot geen liefd begeven;
Maer minnen u alleen, hoe wel 't niet wezen mag,
Tot aen mijn laetste tijd, tot aen mijn jongste dag,
Niet dat ik buyten deugd wil echte trouwe schenden,
Niet dat ik minne lust of anders aen wil wenden;
Maer lieven u op hoop, tot dat de bleeke dood,
My, oft uw echte vrouw ter aerden neder stoot.
O wonderlijk bedrijf! ô tijdelijke dingen!
O wereld! wat brengt gy niet al veranderingen.
't Gebeurd op zeker tijd dat deze man zijn vrouw,
Met ziekte werd bezocht, gelijk oft 't wezen wouw;
Haer komt een zware koorts met harde vlagen treffen,
Wiens brand men dag aen dag te meerder zach verheffen;
In 't eynde komt de dood, en scheyd de ziel van 't lijf,
Hier werd de goede man verlost van 't quade wijf.
Na dat haer leven nu een eynde had genomen,
Is onzen Herder tot zijn hoogste wensch gekomen;
Na dat nu jaer en dag zijn vrouw was overleên,
Is hy met deze maegd in d' echte staet getreên;
Met wien (gelijk men zeyd) dat hy noch leeft op hede,
In liefde en in deugd, in rust en ware vrede;
Soo vredig dat men haer's gelijke niet en vind,
Vermits de een den aer met gantscher herten mind.
Hoe wonder is de liefd! hoe wonder is de minne!
Wat doet de liefde niet aen menschelijke zinnen?
Hoe wel dat deze liefd ten besten is vergaen,
Soo machze evenwel niet al te wel bestaen;
| |
| |
Men moet van zulke liefd al zijne zinnen trekken,
Ten aenzien dat het kan tot groote doling strekken.
Leer wie dit leezen mach, leer zulke minne vlien,
Is dit nu wel gelukt, 't zoud kunnen anders schien.
|
|
Auteursrechtvrij