Pampiere wereld
(1681)–Jan Harmensz. Krul–
Auteursrechtvrij
[pagina 175]
| |
De Roomsche Virginia.
Hoe zeer de kuysheyd aen de Maegden is van nooden,
| |
[pagina 176]
| |
Virginia (wiens hert gegrond staet op de deugde)
Die acht de kuysheyd meer als al des werelds vreugde,
En laet door schat, nocht geld, bewegen haer gemoed,
Maer kiest de zuyverheyd voor al het aerdsche goed.
Hy, ziende dat haer deugd zijn aenslag deed mislukken,
En dat haer kuysch gemoed zijn lusten neêr kost drukken;
Hy (ziende dat het al vergeefs was aengeleyd)
Die heeft een ander vond, op deze zaek bereyd,
Die heeft voor zijne lust een aenslag uyt gevonden,
En gaet een ander weg, in 't plegen van zijn zonden;
Hy (die niets bracht te weeg door schatten, nocht door geld)
Die zoekt zijn booze lust te boeten met geweld,
Die tracht met slim beleyd, een middel aen te wenden,
En met een los bedrog Virginia te schenden;
Hy krijgd een snode fiel, een ruw, en harden gast,
Die geene deugden kend, nocht op geen zonden past;
Hy oeffend Claudius in zijn vervloekte zaken,
En waend door deze guyt, tot zijnen wil te raken;
Die hem gebruyken laet tot een godlooze daed,
Een daed, wiens droevig eynd door al de wereld gaet;
Een daed, die 't wreedste hert kan schrikken doen, en beven,
Een daed, die yder mensch behoord een schroom te geven;
Een daed, een wreede daed, een droevig ongeval,
Gelijk men in 't vervolg den lezer toonen zal.
Als Claudius nu zocht zijn aenslag voor te stellen,
En als een wreede wolf 't onnozel schaep te quellen,
Om Appius zijn lust en geylheyd te verzaên,
Grijpt hy Virginia, die over straet komt gaen,
Hy rukt haer by het kleed, en vat haer tedre handen,
Gelijk de wolf het schaep scheurd met zijn felle tanden;
Zoo heeft dien bozen guyt Virginia gedaen,
En dwong haer dat zy most stil zwijgend met hem gaen;
Gy (spreekt hy) zijt geen kind van die gy waend u vader,
En zich wel eer aen my betoond heeft een verrader,
Ia, u van my geroofd, als gy, door slaefsche min,
Voor my geboren waerd, en dat uyt een slaevin;
Dies gy my toebehoord, en eygen waerd voor dezen,
Ia! 't zijn u ouders niet die gyze meend te wezen;
Hierom, maekt geen gerucht, maer zijt gerust en stil,
Ga willig ook met my daer ik u hebben wil;
Hier staet Virginia als met de dood bevangen,
En stort een trane beek langs wit besturve wangen;
Ach! niet een enkel woord, en hoord men uyt haer mond,
Vermits d' onnoosle maegd, hier als veroordeeld stond,
| |
[pagina 177]
| |
Beroofd van hoop en troost, haer vyand te ontvluchten,
En bied geen tegenweer, als veel bedroefde zuchten;
En toond hier anders niet, als oogen vol getraen,
Terwijl den rover haer dwong met hem weg te gaen;
Haer voedster hier omtrent (door angst en schrik verslagen,
Zoo dat de beenen nauw het lichaem kosten dragen)
Die grijpt een moed, en roept met luyder keele uyt,
Koom, Roomsche burgery! bescherm een jonge bruyd;
O goede Goden! wild dit schelmze opzet stutten,
Voor schenners booze lust haer reyne jeugd beschutten,
Ey, goedertiere Goôn! ey, Roomsche burgery!
Ontzet Virginia, ey, koom! ey, koom ons by.
De zaek op dit gerucht heeft zich zoo toegedragen,
Dat menig mensch verbaest quam aen de voedster vragen,
Wat dat 'er was te doen? zy meld het droef bedrijf;
Dies dringt het Roomsche volk den rover op het lijf,
En yder die begint op dezen fiel te schelden,
Ontsla Virginia, of 't zal u anders gelden.
Hy (die de burgery hun wil niet weyg'ren dorst)
Spreekt met een zoete tong, doch lijk' wel uyt de borst;
Hoe wel men my nu zoekt mijn zake te beletten,
Zoo zal ik niet te min my daer noch tegen zetten,
En keeren tot het Recht, daer ik mijn ongeval
(Na eysch) bepleyten, en den Rechter klagen zal.
Partyen gaen voor 't Recht, daer Appius (gezeten)
De boosheyd zelver zocht, en 't schelm-stuk heeft geweten,
En vraegd aen Claudius, daer op den staende voet,
Wat dat zijn zeggen is? die dus zijn aenklacht doet;
'k Had eertijds een slavin, uyt wien dat wierd geboren
Virginia, die ik heb in haer jeugd verloren,
Recht op die zelfde tijd, en juyst op eene dag,
Wanneer Virginius zijn vrouw in 't kraem-bed lag;
Die, voor haer doode vrucht, my liet dit kind af nemen,
Het geen de tijd van my allengskens deed vervreemen,
Waer van ik proef en blijk kan toonen dezen dag,
Dies zoek ik dat men haer my weder geven mach.
Den booswicht, die de stoel van 't Rechter ampt bekleede,
(Gevoed met geyle brand, door al zijn gantsche leden,
En die het onrecht zoud' bestraffen met der daed)
Die is de gene zelfs die na haer kuysheyd staet;
Den schenner (die zijn lust in geylheyd schijnd te swemmen)
Die kan zijn heete drift nocht vuyle graegte temmen;
Dies hy aen Claudius de zaek is toegedaen,
En wil, op staende voet het vonnis strijken gaen;
| |
[pagina 178]
| |
Die wil (na zijnen wil) een onrecht oordeel spreken,
Maer moet voor deze tijd, de zake laten steken,
Vermits het Roomsche volk hem aen het herte tast,
En roept, dat op de zaek een rijper oordeel past,
Ia dat men ook dit stuk moet nader overwegen,
En vallen Appius in al zijn voorstel tegen.
Een zaeke van gewicht diend verder onderzocht,
De vader van de maegd eyscht hier te zijn gebrocht,
Op dat men tegen een partyen komt te hooren;
Waer over Appius zich dapper schijnt te storen,
En spreekt het vonnis uyt (ô droevig ongeval)
Hy wil dat Claudius de maegd vervoeren zal;
Hy wil dat Claudius de maegd met hem zal leyden,
Gebied de burgery van 't Raedhuys af te scheyden;
Ga naar margenoot+ Icilius (ter dood bedroefd, door dit geweld)
Roept wraek, mits den tyran zoo valsch een vonnis veld;
Dat men zijn lieve bruyd zouw voor zijn oogenschaken,
Wien dezen snoden guyt zocht tot een hoer te maken;
Icilius (met wraek ontsteken in zijn bloed)
Toond hier de rechte proef van zijn verliefd gemoed.
Als Claudius de maegd zocht aen een kant te vlyen,
Zoo roept Icilius, 'k zal 't schellem stuk niet lyen.
Hy als een felle leeuw, springt op den rover aen,
En wild dat Claudius Virginia laet gaen;
Schoon Appius gebood Icilius te zwijgen,
Zijn dreygen te vergeefs, en kost het niet verkrijgen;
Icilius die roept niet als te luyder uyt,
Geen rover roofd mijn lief, geen schenner schen mijn bruyd;
Icilius die past op leven, nocht op sterven,
Maer roept; eer zal de wraek my moorden, villen, kerven,
Ia rukken my het hert al levend uyt het lijf,
Eer ik gedogen wil dit schellemsche bedrijf.
O moedwil! zoekt gy my mijn lieve bruyd t' ontrukken?
O neen! kapt liever my dit lijf aen duyzend stukken,
Steld vryelijk te werk, ô rovers! uwe macht,
En laet hier alle beuls te zamen zijn gebracht,
Laet my van pijnigers, ô wrede rovers! rekken,
Laet al mijn leden my vry uyt malkander trekken;
Noch zal ik daer om niet ophouden, ô tyran!
Om wraek te roepen, alzoo lang ik roepen kan;
Virginia is mijns, dies wil ik haer behouwen,
En voor mijn eygen bruyd, en voor mijn echte vrouwe;
Doet efter wat gy kund, en voorders wat gy wild;
Het zy dat gy my braed, het zy dat gy my vild,
| |
[pagina 179]
| |
Het zy dat gy my komt met duyzend plagen quellen,
Ik zal my niet te min, daer dapper tegens stellen.
Alwie dit hoord, die is beweegd, door deze klacht,
Al wat 'er is, dat steld zich tegen 's Rechters macht,
Al 't vollik schreyd en weend, door dit stantvastig spreken,
Dies Appius dien dag de zaek most laten steken;
Dies Appius gebood, dat Claudius zoud gaen,
En laten voor die tijd, de zaken ongedaen;
Maer dat men daegs daer na zoud wederom vergâren,
Om met een vast besluyt in d' uytspraek voort te varen,
Het zy haer vader komt, oft dat hy achter blijft;
Dies Appius terstond, daer op, na 't leger schrijft,
Als dat Virginius gevangen zy genomen;Ga naar margenoot+
Die (eer den brief daer quam) is in de stad gekomen,
Verwittigt van de zaek door twee uyt zijn geslacht,
Van wien de tijding hem in 't leger wierd gebracht.
Hy (na de Roomsche wijs) doet alles veerdig maken,
Wat dienstig wezen kan tot voordeel van zijn zaken;
Hy, met zijn lieve kind, in dit geval gekleed,
Gelijk men na gewoont, by 't Roomsche vollik deed,
Verzelschapt met een sleep van statelijke vrouwen,
Op hoop dat zy de zaek ten besten brengen zouwen;
En zijn na Appius, ter rechter bank gegaen,
Al waer omtrent men zag veel duyzend menschen staen;
Virginius begint te weenen, en te klagen;
Bestaet aen al het volk zijn droefheyd op te dragen;
Begint met droeve stem zijn klachten, en geween,
Heeft al de burgery om bystant aen gebeên.
De maegd Virginia (wiens tranen beeden strekken)
Zoekt al 't Romeynsche volk tot meêly op te wekken;
Op dat de lieve gunst van d' Roomsche burgery
Haer (in de hoogste nood) een troost, en steunsel zy;
Virginia, eylaes! met tranen in de oogen,
Beweegd, al wie haer ziet, tot innerlijk medogen;
Virginia die schreyd, Virginius die weend,
De dochter bid de Goôn, de vader de Gemeent;
Wie dat 'er is omtrent, die schijnd het hert te breken,
Door klachten die men hoord van kind en vader spreken;
Door tranen die men ziet dat daer een dochter stort,
Om dat haer kuysche jeugd zoo zeer bestreden word;
Haer trouwe bruydegom, niet min aen zijner zijde,
En met een droeve geest, en met een hert vol lijden;
Die zucht, die treurd, en weend, zoo droevig als hy kan,
Ziet zijn bedroefde bruyd, zy haren bruygom an;
| |
[pagina 180]
| |
Hy zucht, zy weend, en schreyd, hy schijnd van smert te smoren,
Nu hy haer tranen ziet, haer zuchten moet aenhoren;
't Schijnd hem zijn herte berst, als hy zijn oogen slaet
Op haer betraend gezicht, op haer bedroefd gelaet,
Op haer besturven mond (omringt met bleeke tippen)
Al waer de kille dood zit op de purp're lippen;
Men ziet Virginia besturven als een dood,
Door 't nakende gevaer, en overdroeve nood,
Haer rode kaken, die wel eertijds rozen leken,
Die werden overvloeyd, door waterende beken,
Door beken van getraen, als zijnde brak, en heet,
Getuygen van haer smert, en al te droeven leet.
Waer is 'er hert zoo hard, dat niet en zoud erbarmen,
Wanneer 't een jonge maegd, zoo bitterlijk hoord karmen,
Door liefd tot zuyverheyd, ziet schreyen zoo een spruyt,
De vader om zijn kind, de bruygom om zijn bruyd?
De kuyscheyd, trouw, en liefd, doen dees drie zielen treuren,
Zoo dat een steenen hert aen stukken schijnd te scheuren;
Al wie men by dees drie bedroefde zielen ziet,
Die kunnen aen het oog de tranen weyg'ren niet;
Al wie hier is, die treurd, en stort een tranen regen,
Geen mensch, wie het ook zy, hy toond zich vol bewegen;
Geen ziel is hier omtrent, die niet en zucht of schreyd,
Vermits een Rechter zelfs, dit schellem stuk bereyd;
Al wie men ziet, die weend uyt menschelijk meedogen,
Met zuchten in het hert, met tranen in de oogen;
Alleen blijft onbeweegd dien overgeven guyt,
Die in de lusten brand tot zoo een kuysche bruyd;
Alleen blijft onbeweegd van meêly te gevoelen,
Dien schenner, die zijn brand, en lusten zoekt te koelen;
Alleen blijft onbeweegd het hert van dien tyran,
Die zijn vervloekte lust niet overwinnen kan.
Den booswicht die verschijnd (ter Rechter stoel gezeten)
Daer met een geyle vlam, en met een valsch geweten;
Eer yemand eenig woord mach brengen aen den dag,
Eer yemand voor het Recht de zaek ontleden mach,
Eer yemand van de zaek een enkel woord mach spreken
Heeft hy (vervloekte daed!) het vonnis al gestreken,
En Claudius den eysch (onwettig) toegestaen,
Als dat Virginia met Claudius most gaen.
,,Wat baet het, of het Recht gegrond is op de wetten,
,,Zoo zich den Rechter na de wetten niet wil zetten?
Als Appius zijn wil hier tot een wet gebruykt,
En dat gerechtigheyd voor moedwil neder duykt,
| |
[pagina 181]
| |
Gaet zich Virginius hier dapper tegens zetten,
En wilde (doch vergeefs) dien kinder roof beletten;
Hy klaegd 'er van geweld, en roept, de maegd geroofd,
Die is mijn vleesch, en bloed, haer bruydegom beloofd;
Icilius die moet, en zal mijn dochter trouwen,
Laet my, ô Appius! laet my mijn kind behouwen,
Mijn kind, mijn wettig kind, noch eens, mijn vleesch en bloed,
Niet voor uw vuyle lust in geylheyd opgevoed,
Niet voort gebracht voor u, tot snoode hoererye,
O neen! mijn eerbaer hert zal noyt die boosheyd lyen;
Ik hebze opgequeekt, op dat haer reyne jeugd,
Ten echt geoffert zy haer bruydegom ter deugd;
Laet af, ik zeg laet af, een reyne maegd te schaken,
En tegens recht, en wet, die tot een hoer te maken;
Ik raed u, Appius, ik raed u, laetze gaen,
En slaet 'er nimmermeer uw geyle handen aen;
Ik raed u, laetze gaen, oft 't zal 'er anders dagen,
Virginia, eylaes! begint op nieuw te klagen;
Virginia die schreyd, Virginia die weend,
Zoo dat zy d' herten trekt van alle de gemeent;
Virginia beweegd een deel Romeynsche vrouwen,
Op wien d' onnoosle maegd haer meende te vertrouwen;
Vermits zy te gelijk voor Appius gaen staen,
En roepen; laet de maegd uyt uwe handen gaen,
Wy willen 't, laetze los, oft Romen zal 't betreuren,
Wy zullen Appius de huyd van 't vleesch af scheuren,
En rukken uyt de kop dat streng en wreet gezicht,
Mits hy te buyten gaet het Recht, en Rechters plicht.
Hy komt (als dol van spijt) met rakkers aen gevloden,
En heeft het Roomsche volk, met streng gebod, geboden,
Dat, op verbeurt van 't lijf, een yder af zoud staen,
Waer door 'er veel verschrikt weêr zijn te rug gegaen.
Hier staet Virginia, van alle hoop verlaten,
Geen zucht en hebben kracht, geen tranen kunnen baten;
De gunst der burgery werd door geweld verkracht,
Virginia met dwang, den rover toegebracht
Geen ziel was hier omtrent, die niet bestond te treuren,
Wanneer zy zach dit schaep dus van de wolf verscheuren,
Virginius (die zich nu gantsch verlaten vond
Van d' Roomsche burgery, waer op zijn hoope stond)
Die volgd een quaed besluyt, hem in het hert gekomen,
Die heeft een wreede daed (ach leyder!) voorgenomen;
Hy (ziende dat de zaek nu buyten hoop most gaen)
Die vangt, in dit geval, een droevig treur-spelaen;
| |
[pagina 182]
| |
Doch, efter niet te min noodzaekelijk, ten deele;
Virginius begind zijn droeve rol te speelen,
Alzoo hy niet en wil met zijne oogen zien,
Dat aen zijn lieve kind eer-schending zoud geschien;
Hier vangt het treur-spel aen, ô overdroeve zaken!
Virginius voor eerst, gaet zich den veynsert maken;
Gelatende, al oft zijn gramschap waer gestild,
En spreekt tot Appius; volvoert het geen gy wild;
En heb ik tegens u yets ongerijmds bedreven,
Zoo bid ik Appius, dat hy 't my wil vergeven;
Sta my een zake toe, vergun een ding aen my,
Dat ik mach onderstaen hoe 't hier gelegen zy;
Gun my de voedster eens, in u by zijn, te spreken,
En ook Virginia, die ik mijn dochter reken;
Op dat ik ondersta (zoo veel ik immer ken)
Oft ik ook, in der daed, de rechte vader ben;
Zoo neen! wil ik my daer in 't minst niet meer meê quellen,
Maer my (in dit geval) vry wat geruster stellen.
Wel aen spreekt Appius, uw eysch word u vergund,
En doet in deze zaek al 't geene dat gy kund,
Hy (met zijn dochter, en de voedster af geweken)
Begind al zuchtende, op deze wijs te spreken;
Ten aenzien, lieve bloem, mijn kind, mijn eygen kind!
Dat uwen vader nu geen beter uytkomst vind,
Om uwe eerbaerheyd, en maegdom te bescharmen,
Zoo neem u toe vlucht nu hier in uw's vaders armen,
En geef een droeve kus aen dees besturven mond;Ga naar margenoot+
De vader (die al hier een weynig stille stond)
Die heeft de dood steek aen Virginia gegeven;
En brengt zijn eygen kind (ô droefheyd!) om het leven;
Hy roept; ô Appius! 't onnozel maegde bloed,
't Welk uw onkuysche lust my hier vergieten doet,
Zal eyndelijk op u, en op de uwen komen,
Uw lust is 't die mijn kind het leven heeft benomen;
De oorzaek is uyt uw vervloekte lust ontstaen;
De moord komt over u, schoon ik die heb gedaen;
Daer leyd de reyne bloem in 't purper bloed verzopen,
Koom, duyvelsche tyran, van geyle lust bekropen;
Koom, maegde moorderlkoom, koom hier, zeg ik, en boet
Uw vuyle graegten, in dit maegdelijke bloed;
Koom, schenner van de trouw, en zie dijn lust gewroken,
Zie hier, getrouwe liefd geschonden, en gebroken;
Zie hier, een doode mond, voor vriendelijke lag;
Zie hier, een droeve dood, voor blijde bruylofts dag.
| |
[pagina 183]
| |
GUnstige Lezer! stuytende onze Rijmen, met de dood van Virginia, heb ik noodig geacht het eynde van Appius, in 't kort hier by te voegen, als zijnde een zake niet gedroomd, nochte door ydele verzieringe der herssenen gesmeed, maer in der daed waerachtig, na de getuygenisse van dien vermaerden, en lofwaerden Historischrijver Titus Livius. Als nu de zaken dus verre gebracht waren, dat een vader zijn onnoosele dochter gedood hadde, om alzoo haer maegdelijke reynigheyd te beschermen voor die barbarische wellust, van dien ongenadigen tyran Apppius, de welke zijn beestige ontucht en geyle moedwil hadde toegeleyd, om zoo zuyvere bruyd t' onzuyvren, om zoo getrouwe liefde, als 'er was tusschen Icilius, en Virginia, te schenden; maer God een Rechter aller Rechteren, heeft dat onrecht afgeweerd, en niet kunnen gedogen, dat de werker van zoo boos voornemen, ongestraft zoude blijven; is gevolgd, dat de twee legers (het eene gevoerd van Virginius, het ander van Icilius) die aen verscheyde deelen, buyten Rome, te velde lagen, zijn van veel vernaemde Romeynen opgewekt, en gemoedigd in de stad te trekken, al waer de wetten, en 't gebied stonden onder Appius, en noch negen neffens hem van een genegentheyd, die gezamentlijk besloten hadden, de beheersching, en 't Burgermeesterschap onder hun te behouden, voor hun leven; en de Romeynen te plagen met een geduurige slaverny onder het juk van hun onmenschelijke wreetheden; al het welk belet is door deze twee legers, waer mede zy gedwongen werden af te staen, en de beheersching te brengen, op 't vorige gebruyk, onder twee Burgermeesteren, en tien Burger Hopluyden; dit alzoo gedaen, hebben gezocht de misdaed, en moedwil des tyrans, rechtvaerdiglijk te straffen; hebben, ten dien eynde, den God vergeten guyt Appius doen vangen, en in de boeyen geworpen, daer hy (uyt vreeze van een ongenadige, enschandelijke straffe te lijden, voor zijn boose, en godlooze misdaed) zich zelve is een beul geweest, en heeft alzoo zijn vuyle leven met een ellendige, en schandelijke dood ge-cyndigd. |
|