|
| |
De min, gepleegd voor d' echte trouw,
Veroorzaekt veel tijds groot berouw.
ALs ik eens zag een vuur in lichte vlamme blaken,
Bestond ik in 't gedacht, een zinne beeld te maken;
Gelijkerwijs het vuurzijn krachten in zich heeft,
En weder op zijn tijd, de vlamme van zich geeft;
Gelijkerwijs het vuur, gevoelen doet zijn hette,
Aen die, die zich te na wil by de vlamme setten;
Zoo doet een jonge maegd, zoo doet een dertel dier,
De min is in haer hert gelijkerwijs het vyer;
Een maegd, kan in de min (te recht) een vuur verstrekken,
't Geen koele herten weet tot minne vlam te trekken;
Een onervaren maegd in lusten van de min,
Geeft hette, door die vlam, vaek aen een koele zin;
| |
| |
Het is van aen begin de maegden in geboren,
Door in geboren aerd de vryers te bekooren;
Het is van aen begin de maegden ingestort,
Dat door haer eygenschap den minnaer gaende word.
Een die de min niet kend zal tot het minnen raken,
Wanneer gelegentheyd genegentheyd zal maken;
Een geyl en jeugdig dier lokt dikmael vryers aen,
En doet hun in het hert een zoete brand ontstaen;
Dit zy u voor een les, ô jonge domme zinnen,
't Zy dat gy word bemind, of zelfs bestaet te minnen,
Geef eer en rede plaets, die u zijn tot een leer,
Dat gy in 't minnen gaet, ô vrijsters! niet te veer.
Geooreloofde min wil ik u niet verbieden,
Maer leeren datze mach behoorelijk geschieden,
En op gezetten tijd, en op bequame stond;
Niet in een geyle lust, maer uyt een kuysche grond;
Niet in een heete drift van lusten in getogen;
Niet in een geyle smaek uyt Venus borst gezogen;
Niet buyten ouders raed te plegen vryery,
Maer dat het van begin met hare kennis zy.
Daer toe zal ik een zaek heel dienstig gaen ontdekken,
Die u in dit geval een leering kan verstrekken,
Waer door gy, losse jeugd, u voelen kund beweegd,
Dat buyten ouders raed gy 't minnen niet en pleegd.
In Holland leyd een stad die Leyden word geheten,
Daer is een zaek gebeurd, als eenige wel weten;
Daer is een zaek geschied, een zaek die ik beschrijf;
Een zaek, een vreemde zaek, een wonderlijk bedrijf;
Een zaek, een droeve zaek, gelijk ik zal ontdekken;
Een zaek, die menig hert tot tranen zal verwekken;
Een zaek, een droeve zaek, in deze stad geschied;
Een zaek, eylaes! een zaek vol wonder en verdriet;
Een zaek, hier voorgesteld, op datze yder leze,
Vermits zy aen de jeugd kan nut en dienstig wezen;
Een zaeke, niet gedroomd, maer in der daed gebeurd,
Een zaek, die heden noch by veele werd betreurd,
Een jongman van die stad, op zeker plaets gekomen,
Heeft om een kleyne zaek een felle wraek genomen,
Aen eene, die hy scheen te zijn een goede vriend,
En noyt aen hem en had zoo snoode loon verdient;
Ik zal den jongeling een vreemde name geven,
Om dat 'er heden noch van zijn geslachte leven,
En Hylas zal zijn naem by ons zijn uytgebeeld,
Mits dien dat hy de rol van ongestadig speeld.
| |
| |
Als Hilas zijnen vriend by na ter dood toe wonde,
Heeft hy zich van die tijd, in zwarigheyd bevonden;
En om zijn snoode daed, ook menigmael gezucht,
En is van stonden aen, getogen op de vlucht.
Hy, (wel verzien van geld) heeft zich te paerd begeven,
Mits den gequetsten was onzeker van het leven;
Hy, zijnde op zijn paerd, na zeker plaetze rijd,
Alwaer hy zich onthoud, ook voor een lange tijd.
Als Hilas daer het oog laet op een Iufvrouw vallen,
Begint hy, nu en dan, met haer ook wat te mallen;
Hy, die ook neffens dien aen haer te kennen geeft,
Dat hy genegentheyd tot hare liefde heeft;
Hy, die een wijl by haer gelijck den vryer maekte,
Door dezen ommegang, in hare gunst geraekte.
Ick, die haer met de naem van Rosamundi noem,
Ten aenzien dat zy was een roos, en werelds bloem.
Dees bloem, dees Rosamund, van zijne min bestreden,
Met vleyen en gezmeek, met zuchten en gebeden;
Is als een simpel duyf, een duyfjen, ach! helaes,
Dat licht kan zijn gelokt, door lusten tot het aes;
Dees bloem, dees Rosamund, door schoone schijn bedrogen,
Als een onnozel dier, word in dien strik getogen;
Dees bloem, dees Rosamund, met schijn van zoet gepeyd,
Die proefd, hoe in dat zoet, verholen bitter leyd;
Dees bloem, dees Rosamund, word met bedrog gevangen,
En, even als den visch, blijft aen het hoekjen hangen.
Zy, buyten Ouders raed, hem heymelijk bemind,
En tegens Ouders dank, haer vryigheyd verbind;
Zy, die haer al te licht in 't minnen liet bewegen,
Die is, gants onbedacht, met Hilas wech getegen;
Zy, die haer in de min te licht bewegen liet,
Beproefd ook na der hand, ach leyder! het verdriet,
,,O onbedachte Ieugd! te los in 't ydel minnen,
,,Daer gy geen Ouders kend, maer volgd uw domme zinnen;
,,O onbedachte Ieugd! zie, wat de minne geeft,
,,En hoe hy doold, die niet na Ouders raed en leefd.
,,Leer hier, hoe licht de min een dochter kan verleyen;
,,Leer hier, een droeve zaek met Rosamund beschreyen;
,,Leer hier, wat dat de min aen jonge Maegden doet;
,,Leer hier, dat in de min gy Ouders kennen moet.
,,'k Zeg kennen niet alleen, maer uyt haer kennis leeren;
,,Dat gy door Ouders raed, dit ongeval kund weeren.
,,Had Rosamund gedaen, het geen haer Vader wouw,
,,Soo had zy ook geweest een wel geachte Vrouw;
| |
| |
,,Had Rosamund de raed haers Vaders aengenomen,
,,Zy waer in dit verdriet, en lijden niet gekomen;
,,Ik zeg in dit verdriet, en alderzwaerste pijn,
,,Die oyt op aerden kan aen teere maegden zijn.
Als Rosamund te paerd by Hilas was gezeten;
Als Hilas hem hier in had na zijn wensch gequeten;
Als hy haer menig mijl ten land had uytgevoerd,
Voeld hy door quade lust zijn zinnen aengeroerd.
Zy, Vryster en geen Maegd, zy Vrouwe buyten echte;
Zy, Moeder van een vrucht, doch buyten wet en rechte;
Zy, by-flaep van een Man, geen wettelijke Vrouw;
Hy voogd van hare schoot; zy zonder eer en trouw,
Is zijne lust te wil in alderhande deelen,
En laet hem na zijn wil, met al haer leden speelen.
,,O! jonge domme jeugd, die van u eygen leet,
,,De oorzaek niet en mijd, of d' oorzaek niet en weet.
Als Hilas Rosamund vervoerde na zijn luste,
En neffens hare zijd, op zachte pluymen ruste;
Als Hilas Rosamund in zijne armen had,
En alle wellust deed geduurende zijn schat;
Als Hilas op het land is hier of daer gekomen,
't Zy in een groen valley, omlommerd van de boomen,
't Zy hy een acker zach, die dicht van koren stond,
Daer voegde hy zich neer met zijne Rosamund;
Daer ging het minnen aen, zy jong en groen van jaren,
En docht in deze vreugd niet, hoeze na zou varen;
Zy, die in korten tijd de zoete lusten proefd,
Gedenkt niet, dat de min een jonge Maegd bedroefd.
Hy, die het zuyver wit van haer albaster borsten,
Met een onsuyv're hand, besmette en bemorste;
Zy, die haer lieve mond, korale lippen rood,
Zy, die zoo menig kus zijn geyle lusten bood,
Zy (in het kort gezeyd) doet hem zijn lusten loozen,
En slaept op Venus bed, bedoven in de roozen;
Doch na een korten tijd, de zake neemt een keer,
De droefheyd die begint, de wellust duerd geen meer.
,,Het gaet gelijk het pleeg, de straffe volgd de zonden,
,,Gelijk als Rosamund, God beterd, heeft bevonden.
,,Onechte min die is dat eygen ingestort,
,,Dat aen een Minnaer 't zoet in 't eynde bitter word.
Als Hilas was verzaed in lust van 't minne plegen,
Heeft hy in Rosamund een tegenheyd gekregen;
Als hy met haer in als zijn wille had gedaen,
Is op het droevigst daer het treur-spel aengegaen.
| |
| |
,,O loos, en boos beleyd! ô Zatans helsche vonden!
,,Met wat een soeten schijn, lokt gy de mensch tot zonden;
,,Hoe licht steld gyze voor, al eerze word volbrocht,
,,Hoe zwaer, eylaes! wanneer de daed is uytgewrocht;
,,De schijn maekt zonde zoet, de zoetheyd lokt tot proeven,
,,Het proeven baerd in 't hert, de nasmaek van bedroeven;
,,De wellust tokt de wil, de wil in 't quaed voldaen,
,,Die trekt en sleept de straf met geessels achter aen.
Bedroefde Rosamund! wat is u wedervaren,
In 't bloeyen van uw jeugd, in 't beste van uw jaren?
Bedroefde Rosamund! had ik eens mogen zien,
Het ongeval dat u van Hilas most geschien;
Had ik eens mogen zien zijn goddeloos bedrijven,
Soo had ik uw verdriet met tranen mogen schrijven;
Soo had ik dit mijn rijm geschreven met uw bloed,
Tot een gedachtenis van 't geen u Hilas doet.
O Hilas! ô Tyran! hier zal uw geest nu zweven,
Een schrik, een schroom, een vrees, aen alle Maegden geven,
Te schuwen geyle lust, in d' oeffening van min;
Te volgen ouders raed, en niet haer eygen zin.
Als Rosamunda nu van Hilas was verstooten,
Heeft hy een quade vond in zijn gedacht besloten.
Hy, met een wreed gemoed, rukt Rosamund van 't paerd,
En stootze van hem af, en smytze neêr ter aerd;
Zy, als 't onnozel schaep, in 't midden van de leeuwen,
Begind met luyder stem, ellendelijk te schreeuwen;
Zy roept, zy raest, zy tierd, wat wild gy, Hilas, doen?
Hoe! wild gy my met straf, in plaets van liefde voên?
Hy, die noch onbeweegt, geen leet voeld van haer lyen,
Die geeft het paerd de spoor, en wilze over ryen;
Zy, die een teere hand, aen toom en teugel slaet,
Zy met besturven stem, bid God den Heer om raed;
Hy praemd, en prangd het paerd, om haer op 't hert te treden;
Zy roept, ach! Hilas lief, beweeg door mijn gebeden;
Ach! Hilas, Hilas! lief, heb ik u yets misdaen,
Ik bid u zegt het my, eêr gy dit wild bestaen;
Wat is 't, wat schort u doch, waer in heb ik misdreven?
Ach! Hylas, soekt gy my te brengen om het leven?
Waer meê heb ik aen u zoo zware straf verdiend?
Ach! Hilas, Hilas! lief, ik hoop niet dat gy't miend.
Hy soekthaer met het paerd op hare borst te trappen;
Hy rukt den degen uyt, haer hoop begint te slappen;
Zy op haer blote knien valt los ter aerden neer,
Ach! Hilas, gy die my beroofd hebt van mijn eer,
| |
| |
Mijn kuysheyd afgeperst, mijn zuyverheyd genomen,
Mijn lichaem hebt bevrucht, ey! wild tot kennis komen;
Denck wat ik heb gelaên, en hoe ik ben gesteld,
Spaer doch een teere vrucht, bezadigt uw geweld;
Ik die, als uw slavin, hier op der aerde buyge,
Roep Hemel, en roep God, mijn Hilas! tot getuyge,
Dat ik mijn leven noyt zal melden mijn verdriet,
Zal melden dat my oyt van u yets is geschied,
Spaer maer d' onnosle vrucht, meer als mijn eygen leven;
Ik zal my hier of daer, voor dienstmaegd gaen begeven;
Verschoon mijn leven maer, ach Hilas! lieve vrund,
En neem niet zoo veel wraek, als gy wel krijgen kund.
Sy, die nu als een schip, stoot op de harde klippen,
Die slaet het oog op hem, en met besturve lippen,
Heeft noch yets op de tong, maer mits de sprake stuyt,
Breekt zy een donder-slag van herte zuchten uyt.
Hy heft den degen op, met houwen, stoten, kerven,
En doet zijn Rosamund, daer duyzend dooden sterven;
Hy treed ten zadel uyt, en neemtze hallef dood,
Begraeft zijn Rosamund, daer in een vuyle sloot.
,,Zie hier, ô Maegden! zie, een spiegel voor uw zinnen,
,,Waer in men kan bezien, de vruchten van het minnen.
Als Hilas deze moord onmenschelijk bestond,
Zijn wreedheyd had gepleegt, aen deze Rosamund;
Als hy in wreedheyd had het leven haer benomen,
Soo is hy naderhand, weêr in de stad gekomen,
En zonder dat 'er mensch van zijne daden weet;
Doch voeld zijn eygen hert geknaegt, van 't geen hy deed.
Waer dat hy gaet of staet, hem volgen zijn gedachten,
't Gehoor verwijt aen hem, haer zuchten, en haer klachten;
't Gezicht vernieuwd aen hem, hoe droevig het geliet,
Toen zy in tranen vloed uytstor te haer verdriet,
Toen hy haer zag geknield met toegevouwen handen,
(Door zijn onkuysche lust gebrocht tot vuyle schanden)
Hem bidden om gena, toen zy haer handen wrong,
En bad hem, dat hy doch zijn booze lust bedwong,
En niet van hem verhoord, most duyzend dooden lyen;
Dit komt nu zijn gedacht bevechten en bestryen,
Dit speeld hem in de kop, dit leyd hem in de zin,
Hy beeld zich alle uur zijn booze zonden in;
Hy moet, waer dat hy gaet, zijn beulen met hem dragen,
Die hem tot aen de ziel, met duyzend pijnen plagen;
Hy moet daer alle daeg voor zijne rechters staen,
Die hem, in zijn gemoed, met duyzend geessels slaen.
| |
| |
In 't eynde, hy en kan op gene plaetze rusten,
De ziel in stage pijn, het herte zonder lusten;
De tonge zonder smaek, de mage zonder graegt,
Een straffe voor zijn zond, een roede die hem plaegd;
Een leven zonder vreugd, een ziele zonder leven,
In 't kort, de wereld kan hem geen vermaken geven;
Geen wellust, geen vermaek kan hem meer vreugde zijn,
Al wat een ander troost, dat is voor hem een pijn;
Hy, van een boozen geest inwendig aengedreven,
Word krachteloos van breyn, en zinneloos van leven;
,,Zie, wat de zonde doet, en hoe zy is van aerd,
,,Zie, hoe de eene zond de ander zonde baerd.
Hy roept den duyvel aen met vloeken en met zweeren,
Mijn ziel, mijn ziele moet, zeyd hy, ter helle keeren;
Al waer het helsch gedrocht my Satans slave noemd,
Daer is voor my geen hoop, mijn ziele is verdoemd.
O overdroevig eynd! ô straffe van de zonden!
Als Hilas zijn gemoed dus heeft gesteld bevonden,
En dat hy 't leven voeld ten naesten by aen 't end,
Soo wilhy dat men voort om zeker vrienden zend.
Een Dienaer van Gods woord is voor zijn bed gekomen,
Die hy zijn misdaed had te zeggen voor genomen;
Na dat 'er hier en daer een woordjen was gezeyd,
Heeft hy den Dienaer Gods zijn misdaed voor geleyd.
Ik ben 't, die Rosamund haer ouders heb onttogen;
Ik ben 't, die Rosamund zoo valschlijk heb bedrogen;
Ik ben 't, die Rosamund beloofde mijne trouw;
Ik ben 't, die Rosamund gebruykt heb als mijn vrouw;
Ik ben 't, die Rosamund met valsche woorden vleyde;
Ik ben 't, die Rosamund in minne lust verleyde;
Ik ben 't, die Rosamund haer eer en kuysheyd stal;
Ik ben 't, die Rosamund gebracht heb tot den val;
Ik ben 't; die Rosamund door geyle lust ont-eerde;
Ik ben 't, die Rosamund verstiet en niet begeerde;
Ik ben 't, die Rosamund gebracht heb tot 'er dood;
Ik ben 't, die Rosamund gevoerd heb in de nood;
Dees arrem heeft haer ziel ten lichaem uyt gedreven;
Dees hand heeft haer, eylaes! de laetste steek gegeven;
Dees hand, vervloekte hand, heeft haer van 't paerd gerukt,
En het ziel rovend zwaerd tot in het hert gedrukt;
Ik ben 't, eylaes! ik ben 't, die haer moordadig moorde;
Ik ben 't, die haer gezucht en schreyen niet verhoorde;
Dies ik mijn herte smoor in een vervloekte quel,
Hier door mijn ziele werd gedagvaerd in de hel.
|
|
Auteursrechtvrij