|
| |
| |
| |
Het leven van Theodora,
Zondersse van Alexandrijen, In 't Jaer 474.
't IS voor een wijl geschied, by Keyzers Zenos tyen,
In een vermaerde plaets genaemt Alexandryen,
Dat daer een schoone maegd, uyt Adelijke stam,
(Na datze wierd gevryt) een Edelman bequam;
Zy, die een spiegel was van allerleye deugden,
Was even aen haer man een oorzaek aller vreugden;
Zy, die in eerbaerheyd zeer lofbaer was vermaerd,
Zachtzinnig, liefgetal, en van een zoeten aert,
Is by een yeder een in deugden zoo geprezen,
Dat haers gelijken scheen ter wereld niet te wezen;
Haer schoonheyd zoo volmaekt, van swier en van gestalt,
Dat yder dieze ziet, in zijn gedacht vervald;
Zoo wie maer zijn gezicht laet op haer schoonheyd dalen,
En kan met geen gedacht dat wonder achter halen.
't Gebeurd op zeker tijd dat zy op strate ging,
Al waer dat haer ontmoet een edel Jongeling;
Hy, die een dertel oog in geyle lust liet speelen,
Op dit vermaerde beeld, en al haer schoone deelen;
Hy, die zijn oogen slaet op d' oogen van die geen,
Wiens lieffelijk gezicht hem meer als wonder scheen;
Hy, die zijn oogen liet omtrent haer oogen dalen,
Geraekt door zotte lust aen onverzichtig dwalen;
Hy, die zich in het kort, van minne voeld gewond,
Gluurt met een dertel oog omtrent haer roode mond;
Hy, die de minne voeld tot in zijn hert gezonken,
Die slaet een zoet gezicht omtrent haer lieve lonken;
Hy, die een straeltjen ziet uyt hare oogen gaen,
Die voeld zijn jeugdig bloed door al de aders slaen;
Hy, die op 't voorhoofd ziet gekrulde hayren zwieren,
En weet nauw, hoe hy zal zijn geyle lust bestieren;
Hy, die haer zedig oog van hem vind afgerukt,
Haer eerbaerlijk gelaet de deugden in gedrukt,
Die vind zich niet te min tot vuyle lust genegen,
En doet in dat geval, wat zotte minnaers plegen;
Hy, die van binnen zich met min ontsteken vind,
Hy, die een Echte vrouw in dertelheden mind,
Die word in hem gewaer een innerlijk verlangen,
Gevoelende zijn hert met zotte lust bevangen;
| |
| |
Hy, die zich voeld verheerd, en van een zotte gril,
Tracht deze jonge vrouw te krijgen tot zijn wil;
Hy zoekt, met geld en goed, de Jufvrouw te bekooren;
Hy leyd haer zijne liefd, en zotte min te vooren;
Hy vleyd, hy smeekt, hy bid, hy gaet de Iufvrouw an,
Op allerleye wijs die hy bedenken kan.
Doch, ziende zijn bedrijf, en moeyten zonder vruchten,
En dat zy niet en acht zijn klagen en zijn zuchten,
Hy, ziende dat hy niet te wege brengen kost,
Bedocht een ander vond die hy gebruyken most.
Hy heeft een oude vrouw op zijne zijd gekregen,
Die haer tot zijnen dienst met giften liet bewegen;
Dees koppelaerster gaeten toond een valschen grond,
Gebruykt haer vleyery met een geveynsde mond,
Doet meerder als ik weet voor dees tijd te beschrijven,
Om dees vervloekte zaek in errenst aen te drijven;
In't eynde deze feecx die bracht zoo veel te weeg,
Dat hy zijn lust en wil van deze Jufvrouw kreeg.
Helaes! de zaek bekeyt, die brengt in haer gedachten,
Een innerlijk verdriet met bitterlijke klachten;
Zy, die in haer gedacht de vuyligheyd bekend,
Ziet hare Echte schoot zoo goddeloos geschend;
Voorts voeld zy in haer hert 't gun voort komt uyt de zonden,
Een innerlijk berouw, aen schaemte vast gebonden,
Leetwezen knaegd haer hert met innerlijke pijn;
Ach! Hemel (riep de vrouw) hoe quam de zond' in mijn?
Mijn Echte bed onteert, mijn eed, en trouw gebroken,
Het geen den Hemel noyt zal laten ongewroken.
O gruwel! ô beulin! ô zonde! die my plaegd,
En die dit stinkend vleesch tot aen de beenen knaegd;
Onteerde Theodoor, wie zijt gy snoode vrouwe,
Waer voor zal yder een u Theodora houwe?
Wat hebt gy doch bestaen voor een vervloekte daed?
O zonde! die mijn ziel met scherpe geessels slaet;
O zonde! die mijn vleesch een bitter zoet deed proeven,
Waer van de na smaek is een eyndeloos bedroeven;
O zonde! die mijn vleesch een vreugdens schaduw gaf,
Maer plaegd de ziele nu met vrees van helsche straf;
O zonde! die mijn hert door 't vleeschelijk verleyde,
En aen de ziel, helaes! het eeuwig niet voorzeyde;
O zonde! die mijn vleesch door lusten hebt gegraegt,
Waer door mijn ziele nu met knaging word geplaegd;
O zonde! gy die zijt een poel van alle plagen,
Bereyd de zielen straf in eyndelooze dagen;
| |
| |
O zonde! die het rijk van Pluto hebt gemaekt,
Daer noyt een zondaers ziel in straf ten eynde raekt.
O leven zonder dood! ô pijne zonder ende!
Die my uw plaeg voorzegt, mits ik mijn echte schende;
Mijn waerde bedgenood, en wel geliefde man,
(Wiens liefde t' mijnwaerts ik geenzins uytspreken kan)
Heb ik, helaes! heb ik beroofd van zijne vreugde,
Mits ik geweken ben van Echtelijke deugde;
Wat raed, eylaes! wat raed? schoon Theodora zwijgd,
Schoon, zeyd zy, dat mijn man hier van geen kennis krijgt,
Schoon dat de misdaed blijft verholen en verborgen,
Zoo zal noch mijn gemoed niet zijn bevrijd van zorgen;
Zoo zal noch niet mijn hert bevrijd zijn van het leet,
't Geen my verwijten zal de zonde die ik deed;
De eerbaerheyd, en deugd die zullen 't niet gedogen,
Dat ik de misdaed zal voor hem verzwijgen mogen;
De trouw die ik hem zwoer op eed van Echte wet,
En kan geen hoer, helaes! gedogen op zijn bed;
Brak ik mijn echte plicht, zoo brak ik ook mijn trouwe,
En zal zoo lang ik leef, my ook niet waerdig houwe
De waerde mijnes mans, die ik te waerdig ken,
Dat ik na dees tijd meer met hem vereenigd ben;
Heb ik my door de lust begeven tot de schanden,
'k begeef my zonder man (onteert) in vreemde landen;
Ik wil, zeyd Theodoor, tot teken van mijn leet,
Begeven my op reys, daer niemant van en weet;
Ik wil, in eensaemheyd, mijn zonden gaen beweenen,
God bidden dat hy my genade wil verleenen;
Ik wil, gaen reyzen heen daer my geen mensch en kend,
Ten aenzien dat ik heb mijn echte bed geschend;
De zonden die ik heb door krankheyd, laes! bedreven,
Die kennen my niet waerd met mijne man te leven;
Dies ik in kleding wil niet meer een vrouwe zijn,
Maer dolen buytens lands en dat in manne schijn;
Het vrouwelijk gewaed dat wil ik gaen verkeeren,
Veranderen mijn naem, en dragen manne kleeren;
Ik wil, in eenigheyd, gaen dolen achter land,
Beweenen mijnen val, beklagen mijne schand;
Ik wil, in ware boet, voortaen mijn leven leyen,
Verzoenen my met God door zuchten, en door schreyen.
Zy, die een mannen kleed aen hare leden trekt;
Zy, die met vreemd gewaed haer lichaem overtrekt,
Begeeft haer op de reys, en gaet verscheyde stonden
Al schreyend op den weg, al zuchtend om haer zonden;
| |
| |
Gaet doolen in getreur, en innerlijk verdriet,
Doch komt op zeker tijd daer zy een klooster ziet;
Alwaer zy haer begeeft, en onderstaet te vragen,
Of zy ook daer ter plaets mach eyndigen haer dagen;
Het werd haer toegestaen mits zy belofte doet,
Dat zy in alle dienst haer leven slijten moet.
Zy, die van die tijd af, in 't klooster is gekomen,
Die heeft een munnix kap voor kleding aen genomen;
Sy, die van die tijd af, in 't klooster haer begeefd,
Gelijk een Munnik daer verscheyde jaren leefd;
Sy, die in 't klooster haer gedienstig weet te voegen,
Geeft yder, die daer leefd, volkomen goed genoegen;
Sy, in een munnix schijn haer zonder opspraek draegd,
Soo dat het yder een ten vollen wel behaegd;
Sy, die haer naerstig weet in dienstbaerheyd te quijten;
Sy, die haer dagen weet met alle dienst teslijten;
Sy, die haer willich steld, en laet het minste niet,
Van al het geen dat ook den minsten haer gebied;
Sy, die haer zelver acht een slave door haer zonden,
Word nimmer zonder dienst in hare plicht bevonden;
Sy, die het snoodste werk, en meeste dienste doet,
Gelijkerwijs een slaef, oft slechte dienaer moet,
Werd op een zeker tijd, als 't klooster had van nooden
Yets tot nootdruftigheyd, in hare dienst geboden
Te reyzen na de Stad, gelijkerwijs zy deed,
En willig hare dienst met vlytigheyd besteed;
Sy, die de reys aenvaerd, is onderweeg gekomen,
Al waer zy heeft een vrouw, oft jonge maegd vernomen,
Dees waende Theodoor te wezen eene man,
Dies spreekt zy Theodoor in dezer voegen an:
Mijn heer! ik ben op 't hoogst begeerig, en genegen,
Om deze nacht met u een zoet vermaek te plegen;
Ik bid u wat ik kan, dewijl de nacht genaekt,
Dat gy u voorder reys van dezen avond staekt;
Ik bid u, wild by my dit nachjen overblijven,
Wy zullen zoete vreugd en minnelust bedrijven,
Hoe wel dat u de kap de zoetigheyd verbied,
Gy even wel en laet daerom dees wellust niet;
Hoe wel de Klooster-plicht de lusten heeft verboden,
Soo acht ik even wel mijn dienstigheyd van nooden,
Om uw genegentheyd, en wel begaefde jeugd,
Te lokken tot vermaek van zoete minne vreugd;
Wanneer gy u met my in lusten hebt gequeten,
Sal niemand die der leefd van uw bedrijven weten;
| |
| |
Zijt daerom onbeschroomt, en efter onbevreest,
En toond u deze nacht geen Munnik maer een geest;
Ey lieve! staekt uw reys, wat wild gy vorder dwalen?
De duysterheyd die valt, de nacht begint te dalen;
Zie hier bequame plaets, een wel gelegen stal,
Die ons voor dezen nacht gedienstig wezen zal;
Zie hier gelegenheyd, om deze nacht te rusten,
In lieffelijk vermaek van aengename lusten;
Zie, hoe dit geurig hoy ons strekt een gunstig bed,
Alwaer de lieve lust kan plegen minnens wet;
Hoe staje dus en dut, hoe benje zoo verslagen,
En durfje dan met my de zoetigheyd niet wagen?
Steld al te nauwe zorg uyt uwe jonge zin,
En plaets 'er wederom de lusten tot de min.
Wel hoe! zeyd Theodoor; zoud ik my zoo vergeten?
Wat menschen niet en zien, dat kan den Hemel weten.
Van waer, ô jonge vrouw, komt u die zotte waen,
Dat Theodoor met u die zonde zoud bestaen?
Wat vuyle lust heeft u de zinnen in genomen?
Wat zoekt gy daer gy noyt door my en zult toekomen?
Ik bid u, jonge vrouw, oft dochter wie gy zijt,
Maekt uwe Christen ziel dees vuyligheden quijt,
Laet minnens geyle tocht uyt uw gedachten vlieden,
En wild u jeugdig hert die vuyligheyd verbieden;
Wild minnens heete drift op 't hoogste tegenstaen,
Laet deugde boven lust van geyle tochten gaen,
Die anders niet en zijn als schuym en vuylicheden,
Die aen een Christen ziel, en dienen noyt geleden;
O over schoone blom! u jeugd die is te eêl,
Dat ik zoo lieven roos zoud rukken van zijn steel;
U plicht, en ook de mijn, en kunnen dat niet lijden,
Gy moet, ô jeugdig dier! gy moet 'er tegen strijden;
De lust die is gelijk een vuur dat staet en smookt,
En dat noch zonder vlam geduurig leyd en rookt;
De graegt tot mins gebruyk ter herten in gezonken,
Is even als een vuur dat eerst begint t' ontfonken,
En dat zijn eerste kracht kan worden licht beroofd,
Indien men het terstont met weynig water doofd;
Tot lessing van uw brand en kan niet beters wezen,
Als dat gy u begeeft om God den Heer te vreezen.
Den mensch die is gelijk een boom die staet en bloeyd,
En daer zomwijle wel een quade tak aen groeyd;
Doch, by den Hovenier en werd die niet geleden,
Maer spoedig afgekapt, en van de stam gesneden;
| |
| |
De deugd, als Hovenier van 's menschen ziel, niet lijd,
Dat gy een boom gelijk met quade takken zijt.
Den mensch diend op zijn hert als op een hofte passen,
En in het hert en mach geen ydel onkruyd wassen.
O jong, en jeugdig dier! sla handen aen de ploeg,
Rukt uyt dit wilde kruyd het is noch tijds genoeg,
Doof uyt de geyle brand, met water van Gods vreeze,
En wild niet als slaevin van uwe lusten wezen,
Maar toond de heerschappy die Christen zielen past,
En maekt dat gy de ziel met plagen niet belast;
En zijt geen onderdaen van uw genegentheden,
Maar toond u ziel te zijn Princes van uwe leden,
Die als een Koningin uw lusten moet gebien,
En willig al de leên tot haren dienste zien;
Wild gy, gelijk het voegd, geen ziel verderving lijden,
Zoo moet gy, jonge vrouw, de lusten tegen strijden;
Geen dienaer nochte slaef, geen slechten onderdaen,
Mach tegens zijnen Vorst, oft zijnen Prins opstaen;
Uw ziel is een Princes, uw lusten zijn slaevinnen,
Dees tochten moet gy, om uw ziels wil, overwinnen;
Zoo u een vuyle lust, komt dringen op het hert,
Ik bid u drijftze weg al eerze grooter werd.
Hier op is deze vrouw van Theodoor gescheyde,
Gebruykt een ander man die haer begeerte peyde,
Ten aenzien zy hem had tot hare lust gepord,
Van wien zy ook terstond bevrucht en zwanger word;
Na negen maenden werd een zoon uyt haer geboren,
Die zy aen Theodoor, uyt spijt, heeft op gesworen;
En na zy was verlost van haer on echte dracht,
Heeft men, tot zijner smaed, het kind hem t' huys gebracht;
Al 't Klooster was ontsteld, van deze vreemde zaken,
Om dat men Theodoor zocht vaêr van 't kint te maken;
Een wonderlijk bedrijf is in dit stuk geschied,
Men zeyd dit Theodoor, en zy ontkend het niet.
Wel wat een vreemden stuk! wat wonderlijke dingen!
Men ziet daer Theodoor, als vaêr, het kind op dringen,
Men ziet onschuldig haer tot deze smaed bereyd,
En zonder dat zy daer het minste tegen zeyd,
Alleen dat zy verzucht, en spreekt met droevig klagen;
Ik, die gezondig heb, ben waerdig straf te dragen;
Ik, die de eerbaerheyd, door lusten, heb verkort,
Een waerdig dat de straf my op geladen word;
Ik zal dit jonge schaep, zeyd zy, gedienstig wezen,
En oeffenen 't, van jongs ter deugd, in Godes vreezen;
| |
| |
Ik zal dit teere kind opqueken zoo ik kan,
Als moeder zonder vaer, als vrouwe zonder man.
Maer al het Klooster-volk begint haer aen te vallen;
Gy die gezondigt hebt, en dus bestond te mallen,
Zult tot uw boet en straf, ook uyt het klooster gaen,
Vermits gy als een guyt dees boosheyd hebt bestaen.
Daer wierd zy met het kind ten klooster uytgedreven,
En gaet daer op het land, en door de bosschen sweven,
Tot dat zy eyndelijk daer by een hutje raekt,
Van hoy en stroo gebouwt, dat heeft zy op gemaekt.
Zy, die in deze kluys is met het kind gekomen,
Neemt kruyden uyt het veld, en bladers van de boomen,
Maekt haer een slechte spijs, en schrale kost gereed,
Waer zy het kind meê voed, waer van zy zelver eet;
Zy, die daer schapen ziet, in ruyge bosschen dwalen,
Gaet voor het jonge kind, daer schapen mellik halen;
Zy plukt een voedzaem kruyd, waer uyt zy perst het zap,
En mengd het in de melk en kookt 'er van een pap,
| |
| |
En voed het jonge kind met diergelijke spijze,
En wil een moeders hert dit vreemde kind bewijze;
Sy voed en queekt het op gelijk een moeder doet;
Sy toond geduldigheyd in al dees tegenspoed:
Zy, die haer als vernoegd in deze armoed stelde,
Dronk water uyt de beek, at kruyden van den velde;
Sliep op de koude aerd, en op de harde grond,
Alleenig door berouw van haer bedreven zond;
Zy schreyde menig traen, en zuchte menig werven,
Verleend my, lieve God, al eer ik koom te sterven,
Dat ik in ware boet uw Majesteyt verzoen,
Met tranen, en berouw, mijn Schepper mach voldoen;
Zy, die haer zelver steld bereyd tot alle lyen,
Zy, die haer zelver steld om geestelijk te stryen,
Lijd ongemak en smert, lijd honger, dorst en pijn,
En door der Sonnen brand gelijkt een moor te zijn.
Na zeven jaren tijds haer leven dus gesleten,
En dat zy al die tijd niet anders had gegeten,
Als kruyden uyt het veld, en vruchten van de aerd,
En neffens haer het kind by ander vrouw gebaerd,
Heeft haer den Abt weerom doen in het klooster keeren;
Zy in gehoorzaemheyd leefd na des Abts begeeren;
Zy word daer in een Cel gesloten met het kind,
En na twee jaren tijd die zy haer daer verbind,
Gebeurden dat men heeft haer droevig hooren spreken,
En met een luyde stem beginnen uyt te breken:
't Is uw alwetendheyd, ô groote God! bekend,
Dat ik mijn leven nu voel lopen na het end,
Aenstaende is de uur, en 't eynde van mijn dagen;
Ik wil u, lieve kind, een vader op gaen dragen;
Een vader, die zijn gunst aen arme weezen toond;
Een vader, die niet hier, maer in den Hemel woond;
Een vader en een God, dien zal ik u beveelen;
Een vader die u zal zijn zegen mede deelen;
Een vader geef ik u, een vader, lieve kind,
Die uwe ziele liefd, en zaligheyd bemind;
Een vader, die u zal een vader zijn na dezen,
Beveel ik u gelijk een vader aller weezen;
In alles wat gy doet, roept hem als vader an;
Ik bid u, lieve kind, al wat ik bidden kan,
Wilt mijns gedachtig zijn, en door vermaning leeren,
Dat gy voor alle ding u Heer en God moet eeren;
En oeffend u van jongs met naerstigheyd en vlijd,
Niet dat gy van den mensch, maer God geprezen zijt;
| |
| |
En op dat gy bequaem hier toe zoud mogen leven,
Wil ik u, voor mijn dood, een goede middel geven,
Een middel die hier toe is van een groote kracht,
Dat 's in de wereld zijn verschoven en veracht;
Te lijden met geduld beschaemtheyd, smaed, en plagen,
Ia alle ongelijk ter zaligheyd verdragen;
Zoo gy oprechte eer ter zaligheyd begeerd,
Zoo maekt voor alle ding dat gy een ander eerd;
Zoo yemand u misdoet, ofyets te na mogt spreken,
Het zy in wat geval, behoed u voor het wreken;
En toond u nimmermeer een spiller van de tijd,
Die door te veele slaep u vruchteloos ontglijd,
Zijt zober in uw drank, en matig in u eten,
Op dat gy niet en meugd hier door uw plicht vergeten;
In kleding houd u slecht, in woorden houd een maet,
Zijt vlytig in 't gebed, en veel te kerken gaet;
Verheugd u nimmermeer in ander liens gebreken,
En wild noyt eenig quaed van uwe naesten spreken;
Schoon dat'er yemand is met leelijkheyd bevlekt,
Schikt dat gy anders vuyl met liefden overdekt;
Indien uw naeste mensch een mis-slach mocht betoonen,
Zoo zijt altijd geneygt zijn swakheyd te verschoonen;
Indien 'er yemand u yets wat te vragen heeft,
Zoo schikt dat gy voor al beleefde antwoord geeft,
Het zy ook tegens wien; zijt minnelijk van reden,
En vriendelijk in spraek, manierelijk in zeden,
Het zy ook waer het zy, en by wien dat gy bent,
Schikt altijd dat gy zelfs u voor de minste kend;
Wild uwes naestens val en ongeluk beweenen,
Vertroost de droeven, God zal u ook troost verleenen;
Maekt dat gy in 't gebed u vaek tot God begeefd,
Bid voor die gene, die gy weet dat qualijk leefd;
Zoo lang u leven duurd, wild God daer voor bedanken,
Toond liefde, en bezoekt de zieken en de kranken;
Bid God dat hy aen u die krachten lang verliend,
Dat gy dit Klooster volk als uwe Heeren diend;
Als met bekoring gy het lichaem voeld bestreden,
Zoo neemt uw toevlucht tot den Hemel met gebeden,
En bid den Heere aen in't binnenst van u hert,
Dat door bekoring noyt uw ziel verwonnen werd.
Na dat zy tot het kind dees reden had gesproken,
Is hare spraek gedaen, en haer gezicht gebroken;
Zy viel ter aerden neer, en gaf terstond haer geest,
Na dat zy negen jaer had by het kind geweest.
| |
| |
Een overgroote rouw heeft hier het kind bedreven,
Als Theodora had aen God haer ziel gegeven;
't Kind dat niet beter wist, of anders niet en docht,
Dat het zijn vader was die hem had op gebrocht,
Stort droeve tranen uyt, met zuchten, en met klagen;
O hemel! gy hebt my, mijn hoop, en troost ontdragen;
O Hemel! en ô God! wat zal ik nu bestaen?
Hoe zal het hier met my, in dit mijn leven gaen?
O God! zijt gy mijn troost, droogd gy mijn droeve tranen;
Hoe zalig was die les, hoe zalig dat vermanen,
't Welk my mijn vader deed; ô God! heeld mijn verdriet,
Uw wille is 't geweest, uw wille is geschiet.
Het Klooster volk, hier op, is by het kind gekomen,
En hebben 't doode lijf van d' aerde op genomen,
En hebben Theodoor, nu dood in manne schijn,
Bevonden, in der daed, een rechte vrouw te zijn.
Al 't geestelijke volk is bezich om met reden,
Te achterhalen waerom zy dit heeft geleden;
Doch niemand die te recht de waerom kan verstaen;
Men heeft het doode rift ten grave waert gedaen.
't Gebeurd op zeker tijd, en na verscheyde dagen,
De man van Theodoor komt in het klooster vragen,
Of daer ook yemand yets van Theodora weet,
(Wiens af zijn hy betreurd met innig herten leet)
De zaek werd hem ontdekt, en alles voor gehouwe;
Den edelman beweend de dood van zijne vrouwe.
Den edelman betreurd het geen daer is geschied,
En wat hy onderzoekt, hy vind den oorspronk niet,
Waerom haer Theodoor in 't klooster had begeven;
Doch, 't oordeel is by hem, 't was haer Godvruchtig leven.
Hy zucht, hy weend, hy klaegd, stort daer meenigen traen:
Hy neemt van die tijd af het klooster leven aen;
Hy die met bidden heeft daer van den Abt verworven,
De Cel, waer in dat Theodora was gestorven,
Leefd daer een wijle tijds in geestelijke staet,
Tot dat zijn droeve ziel het brosse vleesch verlaet.
Het kind dat Theodoor als eygen was gegeven,
Dat bleef in 't klooster ook, en voerd een eenzaem leven;
Dat wierd daer op gebracht in tucht en goede leer,
En komt in 't eynde noch tot staet en hooge eer,
Door zijn Godvruchtigheyd, en Christelijke deugden,
Was hy het Klooster-volk een ooorzaek veler vreugden;
Geraekt, door naerstigheyd, in Christen plicht, zoo verd,
Dat hy ten lesten noch den Abt van 't klooster werd.
|
|
Auteursrechtvrij