|
| |
| |
| |
Natuurlyke beweegredenen ter deugden,
Gesteld op de woorden: Gedenkt te sterven.
AL wat de menschen doen, al wat de menschen plegen,
Geschied uyt enkel drift van innerlijk genegen;
Genegentheyd gevoed, door dagelijx gewoont,
Op heden in den mensch (als noodig) zich vertoont;
De menschen stellen zich al oft zy noodig moeten,
Om hoogheyd, en om staet, om geld en rijkdom wroeten;
De menschen stellen zich met meerder lust en vlijt,
Tot eer en edeldom, maer van een korten tijd,
Als wel tot edeldom, en eer van zulke zaken,
Die in der eeuwigheyd recht edel kunnen maken;
Dit by den mensch gepleegt, is misbruyk buyten reên,
De rechte edelheyd dat is de deugd alleen;
De rechte edelheyd dat's Christelijk te strijden,
Om Christi wille smaed en werelds oneer lijden;
De rechte edelheyd is dat men deugd betracht,
En al 't vergankelijk van geender waerden acht;
De rechte edelheyd is dat men zich leer voegen,
In kleynheyd wel te vreên, met weynig te genoegen;
De rechte edelheyd die moet alleen bestaen,
In zaken die de ziel ter zaligheyd aen gaen;
De rechte edelheyd ontstaet uyt kracht van reden,
En niet in ydelheyd die 's menschen harssens smeden.
O mensch! als ik bedenk, en stel voor mijn gedacht,
Het misbruyk dat 'er is in 't sterffelijk geslacht,
En laet mijn innig oog op 's menschen leven dalen,
Zien ik veel meerder als ik weet te achterhalen;
Ik speur dat niet een mensch hier op der aerden leefd,
Die ook in sijn beroep zijn mis bruyk niet en heeft;
Ik zie, die zelver deugd aen andren zullen leeren,
Dat die zomwijlen ook van 'tspoor der deugde keeren;
Ik zie ook menigmael, dat die, die deugde prijst,
De deugd verstoot, schoon hy ter deugd een ander wijst;
Die, die het toezien op een ander is bevolen,
En hoed zich zelven niet in ydelheyd te doolen;
Die, die op 's werelds troon als Goden zijn geëerd,
En zijn noch niet genoeg, het geen de tijd ons leerd;
| |
| |
Geen menschen hedendaegs, het zy ook in wat staten,
Die met het hare hun oprecht genoegen laten;
Die overvloedig leefd in wellust, rijkdom, eer,
Gund het gemoed geen rust, maer leyd het aen op meer;
Die min bezit, hoe wel genoeg, heeft zorg en vreze,
Om dat hy garen zoud meer als zijn meerder weze;
Die weynig heeft zoekt veel, als hy 't bekomen heeft,
Men ziet nochtans dat hy in lust tot meerder leefd;
Elk een wil meer als aêr, en dat in alle deelen:
De kray wil arend zijn, de knecht de meester spelen;
Den koopman konink zijn, den onderdaen een heer;
Begeerte in den mensch loopt huydendaegs te veer.
Eylaes! hoe woelden wroet de mensch in aerdsche zaken,
En zoekt hier op der aerd zijn eere groot te maken;
Wat word 'er list gebruykt by die, die zijn gemoed,
En zelfs het herte hangt aen het verganklijk goed?
Hoe doold begeerlijkheyd op kromme omme wegen,
Al eer zy haren wil in 't hebben heeft verkregen?
Als 't dan verkregen is en averechts vergaerd,
Zoo word het of misbruykt, of wel onnut bespaerd;
De staetzucht leyd het aen, en zoekt zich groot te maken
En door sijn groote naem tot hoge staet te raken;
En als 't na wil en wensch tot staet al is getreên,
Zoo is 't staet zuchtig hert noch efter niet te vreên.
Zoo lang daer hooger is, zal hy na hooger stijgen;
Een ander mans bezit zoekt hy voor hem te krijgen.
Zoo yemand is gemeen in middel, macht, en staet,
Men ziet dat hy in pracht boven zijn meerder gaet.
O mensch! verdoolde mensch! een les diend hier geschreven,
Aen Alexander, van den Philosooph, gegeven,
Ik zeg Diogenes, die deftig heeft gezeyd,
Ik ben een Vorst, gy staef, ô groote Majesteyt,
Ten aenzien dat begeert u nimmermeer laet rusten,
Daerom zijt gy een slaef, om dat gy diend uw lusten,
Mijn lusten dienen my, ik dwing, en drukze neêr;
En daerom is 't dat ik my zelver acht een heer.
O les! ô goude les! doch weynig dieze leeren;
Geen leering leerd men meer, als hebben en begeeren.
Ik bid u aerdze mensch, dat gy uw oogen slaet,
Op 's werelds ydelheyt en wankelbare staet,
En op de brosheyd van dit kort onzeker leven;
Waer 's Alexander nu met al zijn macht gebleven?
Waer hy die onder hem de wereld had gebrocht?
Waer hy die door begeert na noch een wereld zocht?
| |
| |
Waer zijn zy die hier Troon en Keyzerrijk bezaten?
Eylacy! door de dood ontruymt, en na gelaten.
Schoon, dat men na zijn lust mach leven menig dag,
Ja menig jaren lang zijn lusten plegen mach;
Wie heeft 'er honderd jaer zijn lusten van genomen?
Wie is het zeker tot de honderd jaer te komen?
Genomen dat het al naer uwen wil geschied,
Ten eynde zijnde, ach! wat is 't? een enkel niet;
Wat is dan huys en hof? wat zijn dan land en erven?
Wat baet het als de dood u eeuwig die doet derven?
Wat is dan alle lust die geen meer lusten vijnt?
Wat is 't dan als het vleesch tot stof en asch verdwijnt?
Wat is 't al honderd jaer zijn leven hier te leyden?
Want ziel en lijf in 't eynd die moeten doch eens scheyden.
Wat is 't die lusten meer gedient als uwen God?
Wanneer tot stof en asch, het aerdsche lichaem rot.
Wat is 't in staet en eer te leven na begeeren?
Waer 't vleesch tot wormen aes moet van 't gebeente teeren.
O staetzucht! spiegel u aen haer, die zijn geweest
In staet, voor uwen tijd, door drift van yd'le geest;
Waer zijt gy geldzucht? vol van yver in 't vergaren,
Vervloekte gierigheyd, die hongerd om te sparen,
En arme nooddruft schroomd, maer woekerd aen de lust;
Waer zijt gy? zeg ik, die geen tijd verkiest tot rust,
Maer hangt het hert aen 't geld, en 's werelds ydelheden;
Gy, in de overvloed met armoed zijt te vreden;
Vervloekte gierigheyd uyt quade lust geteeld,
Zie uwen moeder hier in rijmen afgebeeld;
Zie hier van wat geslacht dat gy zijt voort gesproten,
En uyt wat vader gy uw oorspronk hebt genoten;
Uw moeder, quade lust, u baerde uyt begeert,
Als sy ongodlijk heeft met Satan geboeleerd;
Een snood en hels gespuys uyt quade lust u teelde,
Vervloekte gierigheyd! wiens suster is de weelde,
Gebaert van eene stof, doch ongelijk van aerd;
Den een verteerd 't onnut 't geen d' ander zoo bespaerd.
O wereld! propte vol van diergelijke dwalen.
O menschen! menschen wilt met reden achterhalen,
Hoe gierigheyd, en weeld twee quade zaken zijn,
Die aen een Christen ziel verstrekken voor fenijn.
O mensch! ô aerdsche mensch! wilt uyt mijn rijmpjes leeren,
Tot matigheyd, u hert, en u gemoed te keeren;
Toond liefde, Christen mensch, en doet wat rede zeyd;
Leg af, Ik bid, leg af uw quâ genegentheyd.
| |
| |
O mensch! verdoolde mensch, gy, die in alle deelen,
In aerdsche lusten zoekt met al u hert te spelen;
Gy, die uw even mensch afgunstelijk benijd,
Wanneer hem het geluk, na zijne wensch gedijd;
Gy, die uw even mensch in armoed laet verlegen,
Schoon gy van God meer hebt, als gy behoefd, verkregen;
Gy, die u geld veel meer tot hovaerdy besteed,
Als dat gy daer van uwen naekten broeder kleed;
Gy, die veel liever wild in overdaed uw goeden
Misbruyken, als daer van bedroefde armen voeden;
Gy, die in gulzigheyd veel liever godloos leefd,
Als dat gy d' armen mensch yets wat om Godswil geeft;
Gy, die veel meer bezit als gy behoefd, om leven,
En zelver niet en wild u zelfs uw nooddruft geven;
Gy, die veel gaerd en spaerd, ja dach nocht nacht en rust,
Gy weygerd de natuur de nooddruft, om die lust;
Gy raept en schraept by een, om maer de lust te peyen,
En durft van d' overvloed geen eerlijk leven leyen;
Gy, die uw even mensch perst, tergt, ja vild en treed,
Dat vaek een vroom gemoed smoord onder zulk een leet;
Gy, die uw lusten schept, dijn naesten mensch te plagen,
Door krachten van het recht, hem voor het recht te dagen;
't Is waer, dat gy met recht die zaken wel vermeugd;
Maer overtreed de wet, en 't recht van ware deugd;
Gy, die uw bittre gal uytspuwt aen alle kanten,
Niet op uw naesten mensch, maer eygen bloed-verwanten,
Wanneer door ongeval gy eenig nadeel lijd;
Gy, die u hier in toond als of gy heydens zijt,
In plaets van liefde, voed gy boosheyd om te wreken,
Men hoord in plaets van troost u bitze woorden spreken;
Men quetst een vroom gemoed, met naem van dievery,
Men scheld zijn eygen broer, als oft een dieve zy,
Daer nochtans eer en deugdhem in het herte woonen;
Maer daer 't geluk mislukt, kan deugde niet veschonen;
Als het geluk mislukt moet deugd een deugniet zijn,
En hy die niet en deugd is vroom, in deugdens schijn;
De schijn en maekt geen daed, de daed blijft in zijn wezen,
Een vroom gemoed blijft vroom, in 't ongeluk misprezen;
Onluk en breekt geen deugd, schoon 't ongeluk beklijfd,
Hy, die de deugde mind, in 't onluk deugdzaem blijfd;
Het ongeluk ontstaet uyt tweederleye zaken,
Nochtans het ongeluk en kan geen deugniet maken,
't En zy des ondeugds lust het ongeluk bereyd;
't Onluk is tweederley, dies isser onderscheyd.
| |
| |
Daer is wel menig mensch tot ongeluk gekomen,
Welk onluk uyt moedwil zijn oorspronk heeft genomen;
Die zoo onlukkig word, die is 't zijn boosheyds schuld;
Maer ach! onreedlijkheyd de moedwil zoo vervuld,
Dat men de reedlijkheyd nu langer niet wil plegen,
Noch onderscheyden, hoe het onluk is gelegen.
Gy, die in u gemoed met God niet wel en staet,
Om dat gy by u zelfs op quade wegen gaet;
Gy, die inwendig zijt vol dwalende gebreken,
Zult altijd op 't gebrek van uwen naesten spreken;
Gy, die met loos beleyd uw misdoent overkleed,
Verbergtze zoo dat daer geen mensche van en weet;
Uw moedwil werkt veel quaed, verborgen voor de oogen,
Noch hiet gy vroom, schoon al u werken niet en doogen;
Hy is in zijn gemoed veel snoder vaek gesteld,
Die lichtlijk voor een guyt, zomwijl een ander scheld.
Denk eens, dat Christus zal in heerlijkheyd verschijnen,
Met eyndelooze straf verdoemde zielen pijnen;
Den goeden zal het loon ter zaligheyd geschien,
Dat oor noyt heeft gehoord, nocht ooge heeft gezien;
God sal den goeden daer het Hemels loon doen schenken,
Het loon dat niet en kan het menschen hert bedenken;
Een vreugde zonder eynd, een leven zonder dood,
Een blijdschap zonder pijn, een wellust zonder nood,
Een vrede zonder twist, een vreugde zonder smerten,
Zal zijn by God bereyd voor d' uytverkoren herten.
Hierom, ô aerdschen mensch! uw quade lusten mijd,
En maekt dat metter daed gy een goed Christen zijt.
Op, op, op Christen ziel! wild gy den Hemel erven,
Snijd alle zonden af, en leer, Gedenkt te sterven;
Op dat, wanneer de ziel eens uyt het lichaem scheyd,
Dan gy het Hemels loon geniet ter zaligheyd.
|
|
Auteursrechtvrij