De Hollandsche vertaalmolen. Nederlandse beschouwingen over vertalen 1820-1885

Vertaalhistorie. Deel 5a

[p. 64]

10
Wess Adern Hollands Blut durchrinnt (1837)

[P] v[an]. G[hert]., ‘Auswahl Niederländischer Gedichte, ins Deutsche übertragen und mit kurzen historischen und biographischen Erläuterungen begleitet, von F.W. v. Mauvillon. Essen, bei G.D. Bädeker, 1836. Seit. X. 313.’ In: Athenaeum. Tijdschrift voor Wetenschap en kunst. Tweede Jaargang, derde deel. 1837. 156-160.

Dat ook in de negentiende eeuw de vertaling van Nederlandse literatuur in een vreemde taal al bijzondere aandacht trok binnen de Nederlandse letteren, bewijst deze bijdrage in het tijdschrift Athenaeum. Het stuk is ondertekent met het initiaal ‘v.G.’, achter wie hoogstwaarschijnlijk P.G. van Ghert schuilgaat, een van de redacteuren van het tijdschrift. Van Ghert (1782-1852) studeerde in Jena bij de filosoof Hegel, waarvan hij later als ‘vriend en bewonderaar’ te boek stond. Van Ghert was onder Koning Willem I, aldus Pennink, ‘jaren oppermachtig referendaris bij de Raad van State aam het Departement voor de zaken van de R.K. Eredienst’.

Er zijn verschillende redenen, waarom de Nederlandsche Letterkunde en vooral de Dichtkunst, in Duitschland nog zoo weinig bekend is, ja waarom men zelfs een zeker vooroordeel tegen dezelve koestert. Onder dezelve is zekerlijk die van geen gering belang, welke de Schrijver zegt, te zijn gelegen in de overeenkomst der Nederduitsche taal met het Platduitsch, hetgeen in de ooren der Duitschers, welke hunne taal zuiver spreken, even stuitend en onbeschaafd klinkt, als bij ons plaats grijpt, wanneer wij Vlaamsch of Brabandsch hooren spreken. De Schrijver heeft, bij de uitgave van het hierboven aangekondigd werkje, zich hoofdzakelijk ten doel gesteld, dit vooroordeel bij zijne landgenooten uit te roeijen, door hen met onze Poëtische voortbrengselen bekend te maken. Het doet een Nederlandsch hart goed, eenen Vreemdeling met zoo veel lof van onze taal en ons karakter te hooren gewagen en wij kunnen ons niet onthouden, datgene, onzen Lezers, vertaald, mede te deelen, wat hij nopens een en ander

[p. 65]

aanvoert. ‘De Nederlandsche taal verstaande, welke in kracht en rijkdom voor geen andere onderdoet, maar vele daarin overtreft; liefde voor een Land en Volk, hetgeen misschien daarom slechts te vaak miskend en verkeerd beoordeeld werd, omdat het niet, gelijk bij eenige andere Volken het geval is, zich over den aardbol verspreidt, maar getrouw aan de spreuk: “blijf in Uw Land en onderhoudt u betamelijk” den Vaderlandschen grond zelden verlaat, hebben - ofschoon ik sedert 30 jaren geen bewoner meer van dat merkwaardige land ben, - mij toch niet van hetzelve, noch van zijne regtschapene ingezetenen en letterkunde vervreemd; maar het is eene mijner meest geliefkoosde bezigheden geworden, zoodanige Nederlandsche gedichten, welke mij het meest bevielen, in mijne moedertaal over te zetten.’ Over de wijze, waarop hij daarmede te werk is gegaan, voer hij nog het navolgende aan. ‘Ik heb tot grondslag aangenomen, den vorm en inhoud van het oorspronkelijke te bewaren. De versmaat en het getal der strophen en regels zijn bij gevolg dezelfde als in het Nederduitsch. Zelfs heb ik hetzelfde rijm, hetgeen over drie of meer regels doorloopt in het oog gehouden, hetgeen bij de armoede onzer taal in rijmklanken, waarover Bürger reeds klaagt, in betrekking tot de daarin zoo rijke Nederduitsche taal, geene gemakkelijke taak is. Ook heb ik getracht, doch met vermijding eener slaafsche overzetting, de beelden van het oorspronkelijke te bewaren, hetgeen dikwijls even moeijelijk is, omdat de Nederlander voor verschillende onderwerpen het juiste woord heeft, hetgeen de Duitscher door omschrijving moet zoeken aan te duiden.’

Men vindt in dezen kleinen bundel de vertalingen van onderscheidene gedichten van Tollens, van van Dam van Isselt, van Walré, van Withuijs, van Bilderdijk en diens echtgenoote, van Bellamij, van Cats, van van Lennep, van O.Z. van Haren, van Helmers, van Nieuwland, van Feith, van Immerzeel, van Huijgens en van Boddaert enz.; terwijl de Schrijver voor het goede verstand derzelve, zijne Landgenooten eenige korte aanmerkingen, zoo over den inhoud der stukken, als over de Dichters, en de geschiedkundige daadzaken, welke daarbij ten grond liggen, mededeelt; allen overgenomen uit Nederlandsche Schrijvers.

Wij hebben de vertalingen met het oorspronkelijke vergeleken en ofschoon wij ook hier bewaarheid vinden, wat de groote Cervantes, ten aanzien van dergelijken arbeid over het algemeen zegt: Y lo mesmo haràn

[p. 66]

todos aquellos que los libros de verso quisieren bolver en otra lengua, que por mucho cuydado que pongan, y habilidad que muestren, jamas llegaràn al punto que ellos tienen en su primer nacimento^a) moeten wij echter bekennen, dat hij den geest van hetzelve zeer goed heeft overgebragt, doch op vele plaatsen meer letterlijk had kunnen vertolken, hetgeen zoo noodzakelijk is, wil men een' vreemd Dichter behoorlijk doen kennen. Wij weten wel dat zulks dikwijls moeijelijk is en dat, indien men zulks slaafs wil doen, zoo als, b.v., de Duitsche Voss, zulks gedaan heeft, de taal derwijze gewrongen en haar zulk een geweld aangedaan wordt, dat men dezelve voor zijne moederspraak niet meer kan erkennen; doch het Hollandsch heeft met het Duitsch zoo veel overeenkomst, dat de overzetting van de eene taal in de andere voorzeker aan oneindig minder zwarigheden onderworpen is dan zulks, ten aanzien van andere talen plaats grijpt. En wat heeft men trots deze moeijelijkheden, geene meesterstukken van vertalingen in het Duitsch? Om van geene andere te gewagen, willen wij, ter bevestiging onzer aanhaling, alleen de aandacht van den Schrijver vestigen op de Vertaling van Shakespeare en Calderon, door A.W. von Schlegel; op die van Cervantes, door L. Tieck; op die van Torquato Tasso, door Griess, en zoo vele anderen, te veel om hier te worden opgesomd.

Tot eene proef laten wij hier het eerste couplet van het Nederlandsche Volkslied²⁰: Wien Neêrlandsch bloed in de aderen vloeit, volgen.

Wer Lièbe nuw im Herzen hegt

Für Holland warm und rein;

Wen Hollands Heil die Brust bewegt:

Der stimme mit uns ein;

Der hebe mit uns himmelan

Den Blik zu Gott gewandt,

Das herzerfreuend Festlied an

Für Fürst und Vaterland.

a Hij heeft daarbij ook veel van zijne eigenlijke voortreffelijkheid niet uitgedrukt en dat zal allen bejegenen, welke Poëziën in eene andere taal willen overzetten, want met alle vlijt en hebbelijkheid, die zij aanwenden en bezitten, zal echter de Dichter nooit zoo als in zijne eerste gedaante kunnen verschijnen.

20 Van 1815, bij de stichting van het Koninkrijk der Nederlanden, tot 1932 was Tollens' ‘Wien Neêrlandsch bloed’ het officiële nationale volkslied.

[p. 67]

Het is algemeen bekend, welk eene gees[t]drift onze, in den zang zoo bijzonder uitmuntende Vrugt, door dit lied, op de gemoederen in Duitschland heeft te weeg gebragt, waarvan hij in der tijd, wij weten niet door wien, eenige coupletten in het Duitsch heeft laten vertalen. De Schrijver heeft dezelve in zijn' bundel doen afdrukken en wij achten het niet overbodig, de vertaling van hetzelfde couplet, hetgeen hierboven is medegedeeld, hier ter vergelijking, almede te laten volgen:

Wess Adern Hollands Blut durchrinnt

Von fremden Makel rein;

Wem Fürst und Land noch theuer sind,

Stimm' in dies Land mit ein.

Aus edlem Trieb und frommen Drang,

Erheb er, uns verwandt,

Den Gott gefäll'gen Festgesang

Für Fürst und Vaterland.

Deze vertaling moge minder sierlijk zijn, dan de andere; - doch beide onpartijdig aan het oorspronkelijke getoetst, zal men niet ontkennen, dat zij trouwer is, dan de eerste.

Wat hiervan ook moge wezen, blijven wij er bij, dat de Schrijver, over het algemeen, gelukkig in zijn werk is geslaagd en wij kunnen niet nalaten hem openlijk, hierbij onzen dank te betuigen voor zijne edele pogingen, om de vooroordeelen zijner landgenooten met opzigt tot onze poëzij uit te roeijen, terwijl wij het er voor meenen te mogen houden, dat zijn bundel het gewenschte gevolg zal hebben, wat wij van harte wenschen, te meer, daar er niet alleen zulk eene groote overeenstemming tusschen onze taal en die onzer naburen, de Duitschers, bestaat, maar ook tusschen ons en hun karakter; terwijl wij tevens gaarne betuigen dat zij, wat wijsgeerige Wetenschap en echte Poëzij aanbetreft, in vele opzigten onze meesters zijn en wij hun daarom te meer broederlijk onze hand toereiken, om in dat veld gemeenschappelijk werkzaam te zijn.