Hoor die tori! Surinaamse vertellingen

[p. 230]

Thea Doelwijt
Monsters

Wanschepsels wonder vreemt, die zijn u hier beschreven: Gestaltenis,
manier in handel, en haer leven,
Hoe wonderlijck zy zijn, jae sonder hals of hooft,
De oogen in de borst, veel van de spraeck berooft.

Openingsvers van: Korte en wonderlijcke Beschryvinge, Van de seltsame Wanschepsels Van Menschen, die ghevonden worden in het Coninckrijck Guianae, aen het Meyr Parime. Als mede van de Satyrs, en van de Vrouwen die Amazoonen Genoemt worden.

Anoniem, ca. 1660, verschenen bij Gillis Joosten Zaaghman in Amsterdam.

Mijn vader, Koos Voorhout, heeft een jaar geleden een nieuw land ontdekt. Ik zal je uitleggen waarom je er nog niets over hebt gelezen.

Mijn vader is natuurlijk direct naar de koningin gegaan om haar alles over zijn ontdekking te vertellen, maar die zei dat ze haar buik vol had van kolonies. Ze schaamt zich ervoor dat zij vroeger Indonesië heeft bezeten, en zij kan af en toe niet slapen van alles wat er in Suriname gebeurt. Toen zij ook nog over de Nederlandse Antillen begon te klagen, is mijn vader maar opgestapt. Dan maar naar de minister-president, dacht hij.

Nou, die man is helemaal niet te geloven, die is me toch tekeergegaan tegen mijn vader. Wat hij met een nieuw land moest? Als je er aan landbouw wilde doen, moest je slaven aanschaffen die je na een paar eeuwen weer moest vrijmaken... Als je er goud kon vinden, kreeg iedereen koorts en daar kwam slechts moord en doodslag van... Het ergste was, zei de minister-president, dat het altijd uitdraaide op ontwikkelingshulp, leningen, voorschotten en schenkingen en dat je overal de schuld van kreeg. Als je ten einde raad het leger naar zo'n land stuurde, omdat het er een rotzooitje was, was je een kolonialist, en als je niemand stuurde, was je een neo-kolonialist. Kortom, hij wilde er niks over horen, noch zien, noch lezen.

Mijn vader zei: ‘Toch is het zonde om het links te laten liggen,

[p. 231]

zo'n nieuw land. Het zou zo leuk zijn voor de mensen.’ Nou, zo is het begonnen. Als je ouders zin hebben in een avontuurlijke vakantie en als ze veel geld hebben, kunnen ze naar Koosland. Ja, mijn vader heeft dat land naar zichzelf genoemd.

Nee, jij kan niet mee op vakantie: voor dat land moet je boven de achttien zijn. Ja, ik ben natuurlijk wel een keer gegaan, dat land is tenslotte van mijn vader, maar onder voorwaarde dat ik in de car bleef. Je kan je niet voorstellen dat er nog zulke landen bestaan.

Nee, ik mag je niet vertellen waar het ligt, maar ik kan je wel zeggen dat het twintig uur vliegen is. En na die twintig uur, zegt de piloot: ‘Dames en heren, over enkele ogenblikken landen we op het vliegveld van Koosland. Wij hopen dat u een plezierige vlucht heeft gehad. Wij geven u nu over aan uw gids voor de komende twee dagen: hoofd Antonio. Wij raden u dringend aan hem niet uit het oog te verliezen, niet van zijn zijde te wijken en zijn orders stipt op te volgen. Met Gods wil halen wij u over twee dagen weer op. Wij hopen u allen gezond en wel te zien instappen.’

Kan je je voorstellen dat een land zo gevaarlijk is dat je moet zorgen binnen twee dagen weer weg te zijn. Jammer, dat er alleen maar oude mensen met zo'n trip meegaan, ik had niemand om mee te praten. Ik keek naar buiten en zag niets: het land van mijn vader lag onder een soort groen laken.

Hoofd Antonio nam de microfoon. Hij is ook een oude man, maar wel sportief.

‘Blijft u alstublieft zitten totdat de kist geheel tot stilstand is gekomen,’ riep hij. ‘Als wij straks de deuren openen, zullen wij eerst enkele schoten lossen zodat de inboorlingen weten dat wij gewapend zijn. Daarna rijden wij de touringcar naar buiten en dient u snel in te stappen. Wij weten nog steeds niet welke enge ziektes daar in de lucht hangen.’

Antonio staat aan het hoofd van zeven gidsen, die elk vijf toeristen met hun lijf moeten beschermen. Hij legde nog uit dat de touringcar die was meegevlogen, superveilig was, speciaal gebouwd tegen aanvallen van Kooslanders.

‘In de car kunt u de kleren dragen die u wilt, maar als we naar buiten gaan, moet u het witte veiligheidspak aantrekken dat in de kleedkamers van de car voor u is klaargelegd. Boven de spiegels liggen de helmen, die u met één handbeweging naar u toe kunt trekken. Onder uw stoel hier bevinden zich laarzen en handschoenen. Wij raden u aan ze direct aan te trekken; de handschoenen hoeft u in de car niet aan te houden.’

[p. 232]

Ik trok de witte laarzen en handschoenen aan en mocht van Antonio bij een van de deuren staan toen die werden geopend. Hij en zijn mannen richtten hun Uzi's en schoten in de lucht...

‘Mag ik ook een keertje in de lucht schieten?’ zeurde ik, maar het antwoord was nee. Ik mocht niets. Koos Voorhout had ze gezegd dat ze goed op me moesten letten, dat ik geen geweer mocht vasthouden, dat ik niet naar buiten mocht. Zo stond ik precies één seconde op Kooslands grond.

Zijn jullie wel eens in een doodstil land geweest? Natuurlijk wonen er mensen in Koosland, en vogels en allerlei dieren, maar ze laten zich zelden zien. Dat komt omdat die oude mensen, die toeristen, zo schietgraag zijn. Daar komen ze natuurlijk voor, dat weet ik ook wel, ze gaan ernaar toe om te jagen. Daar verdient mijn vader een dik belegde boterham aan, zegt hij, maar het is wel saai dat je niets en niemand op het vliegveld ziet. Die toeristen riepen ook: ‘Waar zijn die monsters nou?’ want dat staat in de folders van mijn vaders reisbureau.

in het pas ontdekte koosland
zult u uw ogen niet geloven!

hebben de kooslanders geen hals
of hebben zij geen hoofd?

het is slechts toegestaan
op monsters met veren
te schieten!

Volgens mijn vader wonen er dus monsters in Koosland. Als je ze een beetje beter kent, vallen ze wel mee, zegt hij, maar ze moeten geen veren dragen... Mijn vader heeft op zijn hiel een litteken van een pijl, die een monster met veren op hem heeft afgeschoten!

Toen ik die ene seconde buiten stond, voelde ik hoe heet het was, maar in de airconditioned car had je er geen idee van hoe fel de zon brandde. De toeristen vochten om een plaatsje bij het raam en dat bedoel ik letterlijk: een paar hadden hun pistool al getrokken.

‘Om het uur moet iedereen van plaats verwisselen,’ brulde Antonio. ‘U krijgt allemaal de kans om bij een raampje te zitten. Beheerst u zich, we hebben achtenveertig uur.’

[p. 233]

De chauffeur startte de car, maar het geluid van de wagen ging verloren in het lawaai van de vliegtuigmotoren. De piloot had er geen gras over laten groeien, hij steeg al weer op!

‘En we gaan nog niet naar huis,’ zong Antonio door de microfoon, ‘bij Koos voel ik me thuis.’ Daar moesten ze om lachen, die oude mensen, en zingend trokken we de binnenlanden van Koosland in, over een smal, wit, hobbelig zandpad tussen uitgedroogde struiken.

‘Over een uur bereiken we de echte wildernis,’ vertelde Antonio, ‘u kunt zich voorlopig ontspannen. Koude dranken, warme schotels aan de bar.’

Een poosje later demonstreerde een van de gidsen / lijfwachten hoe je buiten gekleed moest gaan.

‘Het veiligheidspak haalt u uit de plastic hoes,’ legde Antonio uit, ‘en trekt u aan als een hansop.’ De gids deed - zonder hansop - alsof hij zich erin hees. Er werd gefloten.

‘Daarna pakt u,’ ging Antonio onverstoorbaar door, ‘de helm die boven de spiegel ligt.’ De gids deed alsof hij een helm vasthield, maar volgens mij had hij een taartdoos in zijn handen.

‘U zet de helm met de klep naar voren op uw hoofd en onder de klep voelt u een touwtje, waaraan u een zacht rukje geeft om het muskietengaas over uw gezicht te laten vallen. Tijdens de buitenwandeling houdt u de helm op uw hoofd en licht onder geen voorwaarde het muskietengaas op. Wij weten niet welke insekten hier leven en of zij bijten of steken en of dat dodelijk is.’

Wat had ik er de pest in dat ik straks niet naar buiten mocht. Moest ik met een paar oude dametjes in de bus blijven zitten, terwijl we midden in een oerwoud waren en ik lianen zag.

Toen de car op een open plek in het bos stopte, stapte iedereen uit. Zelfs de oude dametjes gingen mee op ‘verkenningstocht’, zoals hoofd Antonio het noemde. Ik bleef alleen achter met de chauffeur die al gauw in slaap sukkelde. Wat was er nou toch zo gevaarlijk aan dit land van mijn vader? Ik stond in de deuropening van de car en hoorde een vogel ‘grietjebie’ schreeuwen. Of riep hij ‘kiskadie’?

Opeens zag ik een draak... Hij schoot van onder de car vandaan... een groen, voorwereldlijk beest. Zou hij vuur spuwen? Dat viel tegen: hij hapte naar een vlieg. Nu ik goed keek, zag ik dat het een leguaan was, een uit zijn kleren gebarsten hagedis.

Wat was het hier saai en daar kwamen de toeristen ook al weer aan, zwetend achter hun muskietengaas. Zij vonden er ook niets aan, er was geen monstermens te zien.

[p. 234]

‘Na het diner doen wij Koos bij nacht,’ probeerde hoofd Antonio ze op te peppen. Hij fluisterde kwaad tegen de chauffeur, dat die inboorlingen zich weer eens niet aan de afspraak hadden gehouden. Hij had op zijn supersonische fluitje geblazen totdat zijn lippen er pijn van deden en toch was niemand komen opdraven.

Na het eten, toen het aardedonker was, startte de chauffeur de bus en kibbelden de toeristen weer om een plaats bij de raampjes.

‘Daar!’ gilde een oude dame opeens.

‘En daar!’ schreeuwde haar vriendin, terwijl haar stem oversloeg. ‘Wat een monsters!’

‘Langzamer... stoppen... ik wil eruit... laat me op ze jagen!’ riep men door elkaar.

‘Niet stoppen,’ zei Antonio tegen de chauffeur, ‘ik handel liever met ze in daglicht.’

Langs de weg stonden inboorlingen met korven waarin lichtjes bewogen.

‘Ze kennen geen elektriciteit,’ vertelde Antonio, ‘en ze hebben geen zaklantaarns, daarom vangen ze vuurvliegjes.’

De toeristen hingen over elkaar heen en staarden naar de Kooslanders.

‘Wat afschuwelijk,’ fluisterden ze, ‘ze hebben geen hals... geen hoofd... Ze hebben ogen op hun borst!’

Het was te donker om ze goed te zien, maar ik ontdekte plotseling wat ze ook nog in hun hand hielden.

‘Kijk, echte pijlen en bogen!’ schreeuwde ik enthousiast.

‘Ze vallen aan, we moeten ons verdedigen, stop die bus,’ brulde een oude jager.

‘We rijden door,’ zei hoofd Antonio streng. ‘Ze dragen geen veren en u kent de regels: Alleen schieten op vijanden met veren.’

De inboorlingen hadden er kennelijk genoeg van daar langs de weg te staan, want de lichtjes liepen de zwarte jungle in. Wat zou ik graag zien waar zij woonden!

Terwijl iedereen in de car drankjes begon te drinken, viel ik in slaap. De volgende morgen werd ik wakker doordat ik weer ‘grietjebie-kiskadie’ hoorde krijsen.

‘Kom eens hier,’ wenkte hoofd Antonio mij. ‘Zie jij of die struiken daar bewegen?’

Ze bewogen!

‘Ze zijn terug!’ zei Antonio. ‘Nu kun je de vrienden van je vader zien.’ Uit de struiken kwamen inboorlingen te voorschijn, die gevlochten

[p. 235]

manden waarin stekelige vruchten lagen, aandroegen. Antonio dacht: Waarom brengen ze toch altijd van die rottige vruchtjes? Om te pesten? Omdat Koos ze glazen kralen heeft gegeven? Hij waarschuwde de toeristen geen vreemde vruchten te eten.

‘Met uw handschoenen aanpakken, niet opeten,’ riep hij, ‘en straks in de verdelger gooien.’

De deuren van de car gingen open en de toeristen verdrongen zich om als eerste naar buiten te kunnen stormen. Ik ook... In het gedrang viel het niet op dat ik ook naar buiten ging. Ik rende door de rij Kooslanders heen en dook de struiken in.

‘Nog last van vijanden gehad?’ hoorde ik Antonio vragen.

‘We hebben hier geen vijanden,’ luidde het antwoord.

‘Vijanden?’ hield Antonio aan.

‘Ik snap niet waarom ze altijd naar vijanden vragen, er zijn hier geen vijanden.’ Ik schrok: ik lag daar niet alleen in de struiken. Ik wist niet wat ik moest zeggen, dus keek ik alleen maar. Was het een jongen of een meisje? Hij of zij was kleiner dan ik, met een hoofd met lang, krullend, zwart haar dat een beetje voor zijn ogen hing. Wat een onzin om te zeggen dat ze geen hals hebben, dacht ik.

‘Waarom heb je je hier verstopt?’ wilde hij weten. Of was het toch een zij? Aan zijn / haar stem kon je het niet horen.

‘Omdat ik van mijn vader niet naar buiten mag.’

‘Dan had je binnen moeten blijven.’

‘Ben jij een jongen of een meisje?’

‘Heb je geen ogen in je hoofd? Als jij niet zo'n raar pak aan had, zou ik jou niets hoeven vragen. Ben jij een jongen of een meisje?’

Mm, het had net zo goed een jongen met lang haar kunnen zijn en ik was niet van plan voor haar mijn pak uit te trekken.

‘Ik ben Joost Voorhout. Dat is een jongensnaam, Joost. Mijn vader heeft dit land ontdekt, als je dat nog niet wist.’

‘Wat stom, wist hij dan niet dat het bestond? Iedereen hier kan je vertellen dat dit land bestaat.’ Wat een logica!

‘Hoe heet jij?’

Ze antwoordde niet. Ze stond op, stak een paar veren in haar haar, pakte een boog en een pijlenkoker, die al die tijd naast haar hadden gelegen, zei: ‘Ik ga weer eens verder’ en liep rustig weg.

Ik keek haar stomverbaasd na. Ze is een vijand, flitste het door mij heen, nu is ze een vijand. Ik sprong op en rende haar achterna.

‘Wacht op me, ik moet je iets vragen, ik moet je iets zeggen.’

[p. 236]

Het meisje liep door zonder op of om te kijken. Toen ik haar had ingehaald, vroeg ik: ‘Ben je niet bang dat er op je geschoten wordt?’

‘Ben je bang dat ik niet terug kan schieten?’

Ik wist niet wat ik moest doen. We waren midden in de jungle, ingesloten door over de grond slingerende struiken, hangende lianen en hoge bomen met een enorme bladergroei die alle uitzicht benam. Ik wilde terug naar de car, naar Antonio, naar de toeristen, maar ik kon me toch niet zomaar omdraaien en weglopen?

‘Ze komen eraan! Rennen!’ riep het meisje opeens. Ik bleef staan, ik hoorde niets.

‘Schiet op, dit wordt spannend!’ drong het meisje aan.

Plotseling hoorde ik Antonio schreeuwen: ‘Alleen schieten op monsters met veren!’

‘Sta daar niet als een teerpop.’ Het meisje was teruggekeerd, greep me bij de hand en sleurde me mee.

‘Laat me los,’ hijgde ik. ‘Als we vluchten, zullen ze op ons schieten. Daar zijn ze voor gekomen, die stomme toeristen.’

‘Noem jij hen toeristen?’ riep het meisje verbaasd uit. ‘Je ziet toch met je eigen ogen hoe zij zich gedragen! Het zijn monsters, enge, witte monsters!’ Ze sprong over een boomstronk een kuil in. ‘Van hier uit kunnen we mooi op hun hoeven schieten.’

Ik hoorde de toeristen dichterbij komen, schietend en schreeuwend. Ik moest iets doen, maar wat?

‘Help!’ probeerde ik te roepen, maar het klonk als het piepje van een witte muis.

‘Hou je mond!’ beet het meisje me toe. ‘Wil je ons verraden?’ Ze pakte een pijl en spande haar boog. Ik sprong de kuil uit en rende weg, piepend: ‘Ik ben het! Joost!’ Au... Dat deed pijn! Ik liet me op de grond vallen, ik was geraakt. Hoofd Antonio was het eerst bij me.

‘Waar is het monster?’ schreeuwden de toeristen die achter hem aankwamen.

‘Het is de zoon van Koos,’ zei Antonio op ijzige toon. ‘Allemaal terug naar de bus’ en hij tilde me op.

‘We moeten hem wreken,’ baste de oudste toerist. ‘Waar zit het monster dat hem heeft neergeschoten?’ Ik kon mijn oren niet geloven.

‘Er is geen monster,’ fluisterde ik, ‘Ik liep hier in m'n eentje rond toen jullie begonnen te schieten.’

‘Had ik je niet gezegd in de car te blijven!’ bromde Antonio.

Toen we bij de bus kwamen, begonnen de oude dametjes te gillen:

[p. 237]

‘Hebben jullie hem geraakt? Hebben jullie een monster doodgeschoten!’ Daarna zagen ze pas dat ik het was.

Nou, ik kan jullie wel vertellen dat het pijnlijk is om een kogel uit je arm te laten weghalen. Maar het pijnlijkste van alles was dat mijn vader niet naar me wilde luisteren, toen we thuiskwamen.

‘Het wordt nu echt te gevaarlijk,’ zei hij, ‘nu die monsters ook nog geweren blijken te hebben.’

En zo is mijn vader weer werkloos. Hij heeft zijn reisbureau gesloten. Hij wil nooit meer iets ontdekken, zegt hij.

Maar ik ben nog steeds zijn erfgenaam, begrijp je wel! Over een paar jaar kunnen jullie met mij mee op expeditie naar Joostland. (Hoe zou die meid toch heten?)