Hoor die tori! Surinaamse vertellingen

[p. 218]

Elvira Rijsdijk
Sa Kusumi

Gisteravond kon ik niet slapen omdat een waar beeld bij mij de kamer inspookte. Het beeld van een jonge vrouw die gedwee met een klein kind op de arm door twee potige verpleegsters in een ziekenauto werd gedragen.

‘A law [ze is gek],’ zeiden omstanders over de vrouw die ik in stilte altijd al Sa Kusumi noem.

De laatste maanden als ik moe van het werk nog enkele koopjes op de markt probeer mee te pikken van kooplui die weg willen, zocht ze naar bruikbare groenten en vruchten in de overvolle vuilnisbakken.

Sa Kusumi, pas 24, heeft drie dochters van drie verschillende mannen, weet ik, en wordt door haar moeder, een primitieve, door het leven geharde matriarch, dagelijks gekleineerd om haar stommiteit.

Sa Kusumi, a tru mofinawan [de echte arme], was van kleins af zo mooi, zo labiel en kansarm dat het in onze maatschappij wel zo met haar moest lopen.

Sa Kusumi, kreeg de grootste schok uit haar leven, toen ze vijf maanden zwanger was van haar derde kind. Van de enige man die haar op alle manieren die ze nodig had, steunde. Blij en in de hoop dat ze een zoon zou baren, omdat dat de liefste wens was van de aanstaande vader, viel ze in een zwart gat, toen hij gearresteerd werd wegens marihuanahandel. De keurig gesoigneerde rechter sloot zijn gemanicuurde handen om de hamer en veroordeelde de met dreadlocks getooide dader, met een dreun van zijn hamer tot een jaar om volmondige bekentenis.

Het leek alsof er op dat moment een draadje knapte in het hoofd van Sa Kusumi. Als in een droom ging ze naar gratis zwangerschapscontrole, als in een droom zocht ze haar gevangen vrijer te Santo Boma op, als in een droom liet ze zichzelf hoogzwanger door Jan en alleman beklimmen, iedereen die haar een tientje of wat van het groene verdovende kruid kon geven waaraan ze, door hem die ze als haar enige vriend beschouwde, zo gewend was geraakt.

Toen ze kermend, zwetend en bloedend haar derde vaderloze dochter op de wereld had geperst, leek het alsof haar laatste kracht wegvloeide. Met de pasgeborene in de arm kon ik haar binnen een week na haar bevalling steunend zien schuifelen naar ‘haar’ vuilnisbakken.

[p. 219]

Na zes weken begon ze weer haar ronde langs degenen die haar weleens een tientje of een ‘djonko’ voor een vluggertje (short time) hadden gegeven, maar ze ving, zo slecht en wazig als ze er nu uitzag, meestal bot.

Huilend zag ik haar een middag vergeefs bij wat Rastamannen aandringen: ‘Geef me wat kali, mi no man moro.’

En die middag, het was twee weken geleden, heeft ze het opgegeven.

Sa Kusumi is midden op de Saramaccastraat, in de halfvierse drukte gaan zitten met haar zoet apatisch starende baby naast zich.

Een zwijgende één-vrouwsbetoging.

Van het resultaat was ik getuige, toen ze gedwee als een schaap voor de slachtbank kordaat de ambulance werd ingewerkt.

Een week later zag ik Sa Kusumi weer, broos stappend als iemand die over eieren loopt. In haar ogen een blik die alle ex-lpi-patiënten hebben, levenloos en leeg als onder hypnose.

‘Sa Kusumi, a tru mofinawan, Sa Kusumi dati law [Sa Kusumi, de echte arme, die Sa Kusumi is gek].’