Hoor die tori! Surinaamse vertellingen

[p. 189]

Orlando Emanuels
Iets van waarde

Mams,

Voor ik contact met je maakte wilde ik even met mezelf in balans komen en nu ik bijna een week van huis ben na mijn abrupt vertrek, is de storm in mij enigszins geluwd en adem ik de vredige kalmte om mij heen gretig in.

De kamer waarin ik mijn intrek heb genomen kijkt uit op een kinderspeelplaats, vanmiddag zaten daar twee jongens op een wip en een meisje met een rode strik in het haar vermaakte zich op de schommel. Op een bank dichtbij zat een vrouw, waarschijnlijk de moeder van de spelende kinderen, met een boek in haar schoot.

Het zou natuurlijk makkelijk geweest zijn naar de telefoon te stappen om met je te praten, maar ik heb bewust gekozen voor een brief. Een van de weinige dingen in het leven, waar de mogelijkheid tot kiezen ontbreekt is het bepalen van je ouders, die krijg je toegewezen. Heus mams, ik ben de kosmos of welke instantie dan ook, die verantwoordelijk is voor de keuze van jou als mijn moeder, heel erg dankbaar. Had ik zelf mogen kiezen, misschien had ik misgegrepen. Bij de relatie van paps en mij ligt dat wel enigszins anders.

Toen ik van de middelbare school kwam en aan tafel vertelde dat ik journalistiek wilde doen, beschouwde hij dat als volkomen onzin, evenals al mijn andere verlangens. Weet je nog hoe schamper hij had gelachen?

Jij, had hij gezegd, terwijl hij zijn bord van zich afschoof, jij had op je elfde jaar ook al van die wilde fantasieën, je zou schrijfster worden. Gelukkig heb ik je dat uit het hoofd kunnen praten, een Derde Wereldschrijver is op een enkele uitzondering na een elitaire hongerlijder! Toen hij opstond, was dat resoluut zoals altijd wanneer hij voor jou of voor mij een beslissing neemt. Ik weet dat zijn verbittering voortspruit uit het feit dat zijn enig kind een dochter is en geen zoon.

Zover ik mij kan heugen heeft hij vrouwen altijd bezien zoals een oosterling dat doet. Hij houdt van zijn vrouw en dochter precies zoals hij gesteld is op zijn Mercedes en zijn gouden horloge, bezit zonder recht op eigen emoties en dromen. Met zijn enorme kennis en reputatie die hij heeft opgebouwd als een van de meest vooraanstaande economen

[p. 190]

van het land en hoog aangeschreven financieel adviseur van opeenvolgende regeringen, heeft hij het voorrecht en misschien ook het recht om voor anderen over veel te beslissen. Daar valt mijn beroepskeuze echter niet onder!

Mam, ik vond je kranig toen je hem die middag aan tafel dat voor één keer wilde duidelijk maken, maar met zijn ‘Vrouw, dit is een aangelegenheid tussen mij en mijn dochter, met háár hoofd ligt elke titel binnen haar bereik’, liet jij je toen ook de mond snoeren. Als kind reeds besefte ik dat je met je toegeven en je zwijgen iets trachtte heel te houden, dat er in feite nooit was geweest. Paps' overheersing had dat in de kiem gesmoord.

Vaak heb ik me afgevraagd of geestelijken wel beseffen wat ze kapot maken bij een huwelijksinzegening. ‘Deze twee één’, dwingt immers een van beide huwelijkspartners tot het opgeven van de eigen identiteit. Duizendmaal jammer dat jij met je mensbewogenheid, je artistieke talenten, je belezenheid en een middelbare akte je identiteit opgaf om als echo voort te leven van een man, die je slechts toestaat in zijn schaduw te lopen.

Niemand weet hoe vaak ik in stilte jouw tranen gehuild heb, mams, en als mijn waarheid je pijn doet, dan weet ik dat je er toch vrede in vindt, het is immers een waarheid uit liefde. Dezelfde liefde, die je nu een blik gunt in mijn nooit-uitgesproken gedachten.

Mam, ik wil niet een lied zijn, dat slechts eenmalig gezongen wordt en dan niets meer. Ik wil een lied zijn met een echo, die gedragen door bibit, bospapaja en kankantri getild wordt over morgenheuvels. Ik wil steeds nieuw zijn, nieuw als de nacht en enig in mijn soort als ibissen op hun steltpoten aan de oever van de rivier. Hoewel nog onbewust van het waarom, was het voor mij al heel vroeg noodzaak aan de echo-van-anderen-traditie te ontsnappen. Indrukken die het hardst op mij afkwamen trachtte ik vast te leggen; andere kinderen hadden poëzie-albums waar vriendjes in schreven, ik had een verborgen schrift, waar alleen ik in schreef.

Als het regende en de druppels mono-ritmisch tegen de shutters van ons huis bezemden was het alsof een blues-drummer met zijn kwast zijn instrument bespeelde. In die besloten wereld van mij alleen had ik vaak dezelfde droom, kinderen met felgekleurde papieren bootjes rondom een grote tot de rand gevulde teil. Mijn bootje is paars. De wind laat de bootjes aan elkaar klitten. Niet het mijne; dat heeft hooguit een toevallige aanraking met de andere, om zich dan weer los te maken en alleen verder te drijven.

[p. 191]

Misschien was het een droom, want jij hebt mij zelf eens verteld dat een mens enkel zwart-wit kan dromen, misschien was het een weerspiegeling van mijn innerlijk zelf, een schip op eeuwige reis zonder thuishaven.

Soms slepen de dagen zich voort als vermoeide oude vrouwen, terwijl het mij met een terugblik naar toen lijkt alsof het leven zo snel gaat, dat het haast over zijn eigen benen struikelt. Vreemd hè mams, hoe een mens zich in het ritme van de tijd kan vergissen.

Het is avond terwijl ik schrijf, het dak heeft de regen van zich afgeschud en kraakt even. Flarden jeugdherinneringen borrelen bij mij op, ik laat ze begaan...

Ik lig ziek thuis. Griep. Een schoolvriendje komt me opzoeken en brengt een beterschapskaart mee. Als hij weg is, lachen mijn buurvriendin en ik samen om de overbodige kaart. Later kan ik op mezelf kotsen. Hij is de enige die me is komen zien, terwijl ik al een week de school niet heb bezocht...

Het regent hard. Op ons erf heeft zich een beekje gevormd dat het water naar de riool afvoert. Tyororo, de naam van zo'n spontaan afvoerbeekje, vind ik prachtig. Alsof je het water in die naam hoort kolken. Een grote vlinder wordt door het water meegesleurd. Op zijn rug. Klappert in doodsangst. Vlinders kunnen niet praten, niet gillen van angst. Alleen maar met hun vleugels klapperen. Met een liniaal til ik hem uit het water en leg hem op een door bladeren beschutte plek. Ik krijg een flinke uitbrander omdat ik, trots het verbod, buiten in de regen ben geweest. De vlinder is toch doodgegaan...

De hondekar komt aan. Mijn doofstom speelkameraadje van de straat waarin wij wonen, doet verwoede pogingen om zijn hond binnen de poort te krijgen vóór de kar haar te pakken heeft. Uit een erf aan de overkant komt een moederhond aansjokken. Traag door de volheid van haar tepels en de ronde buik van de kleintjes die ze met zich meesjouwt. De hondevanger in zijn kakipak komt ongemerkt achter haar aan en grijpt haar bij de achterpoten beet. Als hij haar in de kar smijt jankt ze niet eens, maar ligt op haar rug te trekken van pijn. Met z'n tweeën leunen we ons hoofd tegen het huis binnen de poort en huilen. Twee kinderen, één doofstom, één normaal, spreken dezelfde taal, we huilen. Voor het eerst ken ik de smaak van haat...

Yvonne van onze werkster gaat altijd in mijn afleggertjes gekleed. Als haar moeder merkt, dat ze onder ons spel mijn laarsjes aan heeft, geeft ze haar een flinke mep. Yvonne huilt tot ze snikt, meer uit

[p. 192]

machteloosheid en verlegenheid tegenover mij dan van pijn. Papa's oordeel ‘met háár hoofd ligt elke titel binnen haar bereik’ haalt het voorval met Yvonne bij mij plotseling helder naar boven. Nu begrijp ik wat ik toen niet kon bevatten, dat de klap van de werkster-moeder diende om haar werkster-van-morgen-dochter op de voor haar voorbestemde plaats in de samenleving te wijzen. Het is ditzelfde gebrek aan respect voor de keuze van anderen, dat paps met zijn zucht naar status een titel voor mijn naam doet opeisen. Mijn naam is immers ook zijn naam!...

Mams, ik zei je al dat ik bewust gekozen had om niet te bellen, ik wilde iets van waarde schrijven. Al zou het dat slechts voor één persoon zijn, voor jou alleen.

Ik hou heel veel van je en op mijn manier ook van paps, net zoals hij op zijn manier ook van mij houdt. Ik weet dat het verlangen naar je warmte en je veilige beschutting gaat komen, maar ik zal niet klagen, ik heb immers zelf gekozen.

Heel in de verte zie ik m'n bootje dobberen. Ik doe de shutters half open. De geur van nacht en regen tuimelt naar binnen, ik proef de wind.

Het vage gevoel van falen, van niet op mijn post zijn tegenover jou, is van me afgegleden. Zo is het goed.

Lach in gedachten tegen me.

Grote brasa, ook voor paps.