Hoor die tori! Surinaamse vertellingen

[p. 45]

S. Sombra
Futumarki fu grebi/Voetsporen naar het graf

Een jager was aan het jagen toen hij luid kabaal hoorde. Hij spiedde om zich heen om te zien waar die herrie vandaan kwam, en zag de mens, de rat en de slang in een gat in de grond. De jager liep tot bij het gat. Toen ze hem zagen, riep de mens uit: ‘Jager, help me, want jij en ik zijn twee handen op één buik.’ De rat van zijn kant: ‘Jager, liever help je mij en laat je de mens. Want als je hem helpt, dan zal het goede dat hij voor je gaat doen, je stank voor dank brengen.’ Op deze woorden antwoordde de mens: ‘Als je probeert om de rat eruit te trekken, dan moet je niet vergeten, dat de rat de dingen die hij niet goed kan doen, verpest, om kort te gaan: het werk van de rat is om alles te verpesten wat hij ziet. Jager, weet wat je doet.’ De slang nam het woord. Ze zei: ‘Luister, jager, ik zal er niet veel woorden aan vuil maken, je moet zelf weten wat je doet. Maar toch wil ik je één ding zeggen. De mens weet niet het goede te doen, dat is alles wat ik je wil zeggen.’ De mens antwoordde daarop weer: ‘Jager, pas op voor die slang, want je bent een jager. Ik heb je gewaarschuwd, haal je haar eruit, dan graaf je je eigen graf, want de slang zal ergens langs de weg op je wachten om je te bijten.’

De jager stond lang na te denken; toen haalde hij diep adem. Hij trok de mens naar boven, die smeerde 'm meteen. Het ene moment stond de jager hem na te kijken, het volgende draaide hij zich om. Hij nam zijn houwer en sneed er een vrij lange stok mee, vervolgens stak hij die op zo'n manier in het gat dat de rat en de slang daarlangs de vrijheid in konden wandelen. En zo gebeurde het dat de rat vrijkwam en de slang ook. Maar wie zij niet meer zagen staan, was de jager.

Nadat er een hele tijd verstreken was, raakten de jager en de mens bevriend met elkaar. En zo kon je aan het begin van bijna elke avond de jager en de mens met elkaar zien zitten keuvelen.

Op een goede dag zag de jager de rat op hem af komen, de rat groette, de jager groette terug.

‘Wel jager, ik ben gekomen om dank te zeggen voor het feit dat je me van de dood gered hebt; ik heb daarom een kleinigheidje voor je meegebracht.’ De rat stak zijn hand in zijn jaszak, haalde er een zakje uit, reikte het over aan de jager en verdween.

[p. 46]

Toen de jager het zakje opende, bezwijmde hij van wat hij zag. Geld als erwten... geld als schelpen aan het strand. Toen de jager weer bij zijn positieven was gekomen, begon hij te tellen, hij telde en telde, maar er kwam geen einde aan.

's Avonds kwam de mens aangelopen. Zonder enig nadenken, vertelde de jager hem wat de rat gebracht had. Zo babbelden ze de hele avond, tot de mens opstond en zei: ‘Ik ga er weer vandoor!’ Zo kwam hun conversatie tot een eind. Maar toen de mens zijn weg genomen had, doordacht hij het hele verhaal nog eens goed; het zat hem niet lekker dat de jager zoveel geld gekregen had.

Enkele dagen nadat de mens bij de jager op bezoek was geweest, vaardigde de koning plakkaten uit, dat al zijn geld gestolen was. Als er echter iemand mocht zijn die de dief kende, kon hij naar hem toekomen en zou hij daarvoor een flink stuk kostgrond krijgen. Geloof het of niet, de mens, de vriend van de jager, ging naar de koning en vertelde hem alles wat hij over het geld wist. De koning zond daarop soldaten om de jager te halen en op te sluiten.

Toen de slang hoorde wat de jager overkomen was, zei ze bij zichzelf: ‘Nee nee, dit kan echt niet.’ En dus ging de slang naar de gevangenis waar de jager opgesloten zat. Met trieste blik bezag zij de jager, hoe had diens goedaardigheid hem vandaag hier doen belanden! Toen riep zij: ‘Jager, jager! Kijk wie je roept.’ Toen de jager haar ontwaarde, staarde hij lang voor zich uit, voordat hij antwoord gaf. Vandaar dat de slang zei: ‘Ik ben hier gekomen om je te kunnen helpen, jager. Want wie goed doet, goed ontmoet. Jager, ik had je gewaarschuwd voor de mens. Kijk waar hij je vandaag heeft doen belanden. Maar denk er maar verder niet aan, jager, ik ben de slang, men dicht mij kwaads toe, maar ook goeds. Luister goed wat ik je ga vertellen, want jij bent goed voor mij geweest en ik ga je met goeds terugbetalen. Morgen verberg ik mij in de bloementuin van de koning en wacht tot zijn dochtertje komt spelen. Dan zal ik haar bijten. Geen dokter zal haar dan kunnen genezen. Ze zullen het allemaal op moeten geven. Dan zal de koning iemand in het land gaan zoeken die het kind kan beter maken. Wat je moet doen, is de wachter die het eten voor je brengt, vragen wat al het kabaal in de bloementuin te betekenen had. Als hij je alles haarfijn uit de doeken heeft gedaan, dan antwoord je hem: ‘Genezen is een koud kunstje. Althans voor mij, de jager. Ga de koning vertellen, dat als hij het op prijs stelt, ik zijn kind kan beter maken.’

En zo gebeurde het. De wachter draalde niet langer, toen hij gehoord

[p. 47]

had wat de jager zei. Hij ging snel naar de koning om te vertellen wat de jager gezegd had. Toen de koning dit hoorde, draalde ook hij niet langer en spoedde zich naar de jager om met hem te praten. Toen de koning bij de gevangenis aankwam, schrok hij van wat hij zag. De poort stond wijd open. Maar toen hij verder liep, zag hij de jager geduldig zitten wachten. De koning zei: ‘Hoe is het mogelijk dat jij hier nog zit?’ De jager antwoordde: ‘Mijn koning, men heeft mij hier vastgezet. Ofschoon ik had kunnen vluchten, waar zou ik me hebben moeten verstoppen, opdat de soldaten me niet zouden vinden? Maar, koning mijn, wat heeft u hier gebracht?’

‘Wel, de kwestie is deze, de wachter heeft me verteld dat jij de prinses kunt beter maken. Als jij haar geneest, zal ik je de vrijheid schenken.’

‘Koning, laten we meteen gaan, laat me zien wat ik voor u, mijn koning, kan doen.’

De slang had de jager uitgelegd dat als het zover was, hij de koning moest verzoeken of hij enkele bladeren kon gaan plukken in de tuin; daar zou de slang op hem wachten om hem te tonen wat hij moest doen. En dus vroeg de jager de koning of hij naar de min kon gaan, om enkele kruiden te plukken. De koning zei: ‘Wat ga je met die kruiden doen?’

‘Koning van mij, ik heb ze nodig.’

‘Ga dan snel en wacht niet langer.’

Toen de jager de min betrad, hoorde hij ‘ss! ss!’ Hij keek om zich heen en zag de slang zitten. De slang overhandigde de jager drie bladeren en zei daarop: ‘Als je gaat, zeg de koning dan dat enkel jij en de prinses in de kamer moeten worden toegelaten. Je neemt deze drie bladeren en perst ze uit, totdat er een druppel vocht in de mond van de prinses valt. De rest laat je maar liggen. Dan ga je naar de koning. Vertel hem dat je klaar bent, maar dat de prinses slaapt. Het eerste wat u morgenvroeg doet, koning, is haar wakker maken.’

Precies zoals het de jager gezegd was, zo deed hij het ook. Intussen wachtte de koning, met heel zijn hofhouding om hem heen gezeten. Toen de jager klaar was, sprong de koning op. Maar de jager zei: ‘Mijn koning, blijf zitten! Het werkt al, maar uw kind slaapt. Laten we tot morgen wachten, dan gaat u haar wakker maken, koning van mij.’ De koning geloofde niet helemaal wat de jager hem gezegd had.

Zachtjes opende hij de deur van het slaapvertrek, stak zijn hoofd naar binnen om te zien of het zo was als de jager gezegd had. Heel stilletjes trok hij zijn hoofd weer terug, sloot de deur zachtjes en liep

[p. 48]

naar waar de hoge pieten op hem zaten te wachten. Hij zei: ‘Het is zo, zij slaapt.’ De koning riep een van zijn adjudanten en beval: ‘Haal een stoel voor de jager, laat hem zitten. Want we zullen wachten hoe de zaak afloopt.’

Zo bleven ze aan het praten tot de haan kraaide. De koning schoot overeind en rende de kamer in. Hij zag de prinses opzitten, alsof er niets met haar was voorgevallen. Hij omhelsde haar en riep iedereen om te komen kijken, de slangebeet was niet meer te zien. Vervolgens liet de koning plakkaten aanhangen in het hele land, dat de prinses weer beter was. De koning, de prinses, de knappe doktoren en alle hooggeplaatsten van het land kwamen bijeen.

Toen iedereen er was, inclusief de jager, zei de koning: ‘Jager, nooit heb ik geweten dat er zo'n wijze man in mijn koninkrijk was.’ De jager antwoordde: ‘Mijn koning, wat u ook niet weet, is dat er zoveel dieven in het land zijn.’

‘Hoe zo?’

‘Koning van mij, dat is een oude historie. Die gaat zo.’ [En de jager deed het hele verhaal van de mens, de rat en de slang.] De koning zei daarop: ‘Wel jager, als ik goed verstaan heb wat je hebt gezegd, dan was het dus de rat die jou het kwaad heeft aangedaan.’

‘Nee nee, mijn koning. Wanneer de mens het niet aan de koning was gaan vertellen, dan zou mijn koning niet geweten hebben waar het geld zich bevond.’ De koning antwoordde: ‘Nee, dat is inderdaad zo, jagerman...’

‘Wel dan, koning van mij. Nu ziet u zelf dat het waar is wat de rat en de slang gezegd hebben. U ziet het zelf, mijn koning met al die grote heren hier rondom.’

Disi na a tori di meki mi de dya now.
Ondrofeni poti mi na skoro.
Sabi-so poti mi sidon na bangi.

Dit is het verhaal dat gemaakt heeft, dat ik hier nu ben.
De ondervinding is de beste leermeester.
Deze kennis heeft gemaakt dat ik mijn plaats ken.

[Verteld in het Sranantongo; vertaald door Michiel van Kempen.]