Oeuvres complètes. Tome V. Correspondance 1664-1665

N^o 1279.
Les Etats-Généraux à Christiaan Huygens.
5 décembre 1664.

La pièce se trouve à la Haye, Archives Royales¹⁾.

Octroy voor Christiaen Huygens, tot het maecken van een nieuwe inventie van Horologien ende Slingerwerck, voor den tijt van twintich naestcomende Jaren.

De Staten Generael der Vereenichde Nederlanden Allen dengeenen die desen sullen sien, ofte hooren lesen, Saluyt, Doen te weeten, Dat wy ontfangen hebben d'ootmoedige Supplicatie²⁾ aen ons gepresenteert uyt den naem, ende van wegen Christiaen Huygens, Inhoudende hoe dat hy Suppliant inden Jare 1656 geinventeert hadde het nieuwe Horologie tegenwoordich bekent met den naeme van 't Pendulum, ofte Slingerwerck, ende sulcx principalyck met intentie om het selve ten gemeenen beste t'appliceren tot dienste der navigatie, ende langh gesochte seeckere affmeetinge der graden Longitudinis, ofte van Oost en West, als blyckt by de beschrijvinge³⁾ der voornoemde Jnventie, welcke hy Suppliant aende Heeren Staten van Hollandt ende Westvrieslandt hadde opgedragen⁴⁾, ende alsoo zedert by eenige observantien ter Zee was bevonden, dat de voornoemde horologien, ter saecke voorschreve gansch applicabel ende gebruyckbaer waren, dat oock hy Suppliant naderhant op alles naerder gespeculeert hebbende, een middel hadde uytgevonden om deselve horologien soo te water als te lande, met ongelijck meerder justesse te doen gaen, dan die tot noch toe sijn in 't werck gestelt, mits het welcke hy dan vastelyck vertrouwde dat de observatien der lenghden voornoemt met soodanige seeckerheyt, als in 't stuck vande Navigatie wiert vereyscht, soude te wege werden gebracht, hebbende hy Suppliant syne schuldicheyt geacht ons sulcx onderdanich bekent te maecken, Verhopende dat soo

1) On l'a tirée des ‘Resolutien der Staten-Generael, 1664.’

2) Voir la pièce N^o. 1278.

3) Voir l'ouvrage cité dans la Lettre N^o. 511, note 2.

4) Consultez la pièce N^o. 510^a, dans le Supplément du Tome II.

[p. 155]

wanneer der soodanige effective preuven tot Ons genoegen souden wesen gedaen, hij Suppliant oock met de premie, by ons over veele jaren op soo importante inventie gestelt, soude werden geremunereert, versoeckende ondertusschen ootmoedich dat soo ten opsichte van Syne Suppliant gedaene moeyte en kosten in het uytvinden ende bevorderen van de inventie voornoemt, als om te verhoeden het prejuditie dat deselve inventie, alsmede de scheepvaert soude comen te lijden, door het onperfect namaecken der voorseide uyrwercken, hem gelieve te vergunnen Octroy ende Privilegie, waer by aen allen en een iegelyck werde geinterdiceert sonder des Suppliants permissie en speciael consent, geene slingerwercken om tot de navigatie gebruickt te werden, hier te lande te maecken, ofte toe te stellen, ofte elders gemaeckt sijnde alhier te vercoopen, ofte te gebruycken, alsmede van in geeniger maniere, sonder het voornoemde consent nae te maecken, ofte te debiteren, hetzy om te water ofte te lande te gebruycken, des Suppliants laetst geinventeerde uyrwercken. In welcke een cleyn gewicht binnen het werck is, alleen het schaeckelradt omdrijvende, 'twelck t'elckens door het groote gewicht wert opgewonden, Alles voor den tyt van twintich naestcomende jaren, en op soodanigen poene, als ons gelieven mochte te statueren.

welcken aengemerckt, Soo ist, Dat wij ons ter bede vanden voornoemden Suppliant genegen vindende, deselven geconsenteert, geaccordeert ende geoctroyeert hebben, consenteren, accorderen ende octroyeren mits desen, dat hij alleen, ende met seclusie van allen anderen, voor den tyt van twintich naestcomende ende achtereenvolgende jaren in dese Vereenichde Nederlanden, geassocieerde Landtschappen, Steden ende leden van dien, de voorschreve nieuwe inventien van horologie ende slingerwerck sal mogen maecken, practiseren, in't werck stellen ende gebruycken, doen maecken, practiseren, int werck stellen ende gebruycken, oock venten ende vercoopen, verbiedende oversulcx allen ende eenen yegelycken ingesetenen van de Voorseide Vereenichde Nederlanden, geassocieerde Landtschappen, Steden ende Leden van dien, binnen den voorschreven tyt van twintich naestcomende jaren, de voorseide nieuwe inventien in 't geheel ofte ten deele, int groot ofte int cleyn nae te maecken, doen naermaecken, practiseren ofte elders naergemaeckt hier te lande te brengen om vercoft, ofte gebruyckt te werden, opte verbeurte van alle de naergemaeckte wercken ende instrumenten, ende daerenboven van een somme van driehondert Carolus guldens, t'appliceren een derdendeel daervan ten behoeve van den officier die de Calangie doen sal, het tweede derdendeel ten behoeve van den Armen, ende het resterende derdendeel ten behoeve van den voornoemden Suppliant, mits dat hy sy een nieuwe inventie, noyt voor desen hier te lande geinventeert, gebruyckt ofte gepractiseert, ende deselve inventien gebracht ende gestelt werden in volcomen perfectie binnen een jaer naer date deser vallende, op pene van het verlies van desen onsen Octroye, ontbieden ende beveelen daeromme allen officieren, justicieren, magistraten ende inwoonders van de voorschreven landen, mitsgaders allen anderen, dien dit aen-

[p. 156]

gaen mach, dat hy den meergenoemden Suppliant doen, ende laten genieten, ende gebruycken t' volcomen effect van desen onsen Octroye, Consent ende Privilegie, Cesserende alle beleth ende wederseggen ter contrarie, Behoudelyck nochtans, dat hij Suppliant gehouden blijft op desen onsen Octroye te versoecken oock t' obtineren attache⁵⁾ van soodanige Provincie off Provincien, alwaer hy syne voorschreve nieuwe inventien sal willen practiseren ende in't werck stellen. Gegeven inden Hage, onder onsen Cachette, paraphure ende de signature van onsen Griffier op den vyffden december 1664.

5) Voir la pièce N^o. 1286.