Oeuvres complètes. Tome V. Correspondance 1664-1665

N^o 1278.
Christiaan Huygens aux Etats-Généraux.
[novembre 1664].

La minute et la copie se trouvent à Leiden, coll. Huygens.

Synde in voorleden jaeren vele inventien te voorschijn gebracht tot het vinden van Oost en West, ende alle tot noch toe veroordeelt als onmogelijck om in 't werck gestelt te werden ofte altydt dat daer eenige nutticheyt tot de Zeevaert uijt soude ontstaen, soo is nochtans bij al de geene die hier van gehandelt hebben verstaen dat indien het mogelijck waer dat men seer perfecte uijrwercken konde practiseren ende die sonder hinderingh aen haer gangh op zee mede voeren, dat alsdan de saecke volkomentlyck soude gevonden sijn, ende dat dese oock verre de beste en lichtste manier van alle wesen soude dewijl die sonder eenighe moeijte bij het zeevarend volck gepleeght konden werden, als terstont sal werden betoont.

Dit dan aengemerckt hebbende ende mij sijnde te vooren gekomen over enighe jaeren eene nieuwe inventie van Vurwercken met een slingerende loot in plaets

[p. 153]

van onrust, welcker gangh ick bevond aen geen verandering van weer of lucht subject te sijn, en van soo grooten eenparigheijt en seeckerheijt dat in eenighe maenden geen minut ofte 1/60 deel van een uyr en verliepen, soo en twijffelde ick geensins ofte het voorsegde secreet der Lenghden soude te gelijck mede hier door gevonden sijn, indien soodanighe uijrwercken 't scheep gebracht sijnde, de bewegingh der zee konden wederstaen. waer in ick nochtans geen weynigh swaericheijt vondt, soo dat ick het langhe hebbe laeten berusten sonder eenighe proef dien aengaende aen te stellen ofte iets te practiseren dat daer in soude mogen behulpsaem sijn. Doch evenwel de voorsegde uijrwercken t zedert van tijdt tot tijdt verbetert ende geperfectioneert hebbende ende onlanghs bij experientie op zee bevonden sijnde dat deselve (op seeckere manier toegestelt) niet tegenstaende het geweldigh slingeren en springen van een schip, geensins en laeten haer eendrachtighe gangh te continueren, soo derve ick mij inbeelden dat men van nu voortaen de gewenschte effecten daer van mogen sien ende genieten, achtende dienvolgens oock gehouden schuldigh te sijn tot algemeene voordeel en nutticheijt voorts aen den dagh te brengen het geen daer toe wert vereijscht. Het is bekent aen allen die eenighsins de zeevaert verstaen hoe groot het gebruyck van dese inventie is en hoe gewenschten saecke want sij wel weten met hoe grooten moeijte de gissingen der stuyrluyden gemaeckt werden uyt de gehouden koers. de streeck en sterckte der wind, zeylagie van 't schip, enz. enz.^a)

¹⁾ Geven in alleronderdanicheyt te kennen N. Brus²⁾ en Christiaen Huygens hoe dat sij Supplianten door de middel vande Horologes, met een pendulum gaende geinventeert onlanghs door de voorsegde Christiaen Huygens ende nu door den voorsegden N. Brus met eenighe bijvoeginge soodanigh geapproprieert datse de bewegingh van een schip in zee bequaemelyck konnen uytstaen, hoe dat sij, segh ick, door middel van de voorsegde horologes de gewenschte en soo lang gesochte inventie van Oost en West ofte der lenghden vertrouwen bekomen te hebben: Ende dewijl sy van meeninghe sijn de selve Inventie voorts in 't werck te stellen ende daer van sekerder proeve te doen nemen op eenighe langhe vaerten, gevende eenighe van de voorsegde horologes mede tscheep mitsgaders de instructie hoe men sich daer van moet dienen, waer door dan de Inventie aen 't licht gebracht ende bekent moet werden gemaeckt. soo is haer Supplianten ootmoedigh versoeck op dat sij sulx seeckerlyck en sonder prejudicie daer bij te lijden mogen doen, dat het U Hoog Moogenden geliefte zij soo wanneer by experientie bevonden sal werden dese haeren vondt goedt en practicabel te sijn dat sy Supplianten alsdan voor de eerste vinders van soo importante saeck werden erkent, ende ingevolge oock het

a) Note marginale: verbetering, onbekende stonden der tijen. [Chr. Huygens].

1) Ici commence une seconde partie, écrite sur une feuille détachée de cette minute.

2) Alexander Bruce.

[p. 154]

praemium genieten mogen t geen by U Hoog Moogenden daer toe gestelt is. Welck doende &c.