Oeuvres complètes. Tome II. Correspondance 1657-1659

N^o 701.
Christiaan Huygens à [G. Hesius].¹⁾
[décembre 1659.]

La minute et la copie se trouvent à Leiden, coll. Huygens.
La lettre est la réponse au No. 689.

Sommaire:
Coster. eer geantwoordt hebben ten waer mijne indispositie 't niet verhindert had. dat ick blij ben dat hij mijn boeck approbeert, dewijl ick verstaen dat hij soo verstandigh is en soo geleert, van Tacquet en andere hier. De objectien of consideratien aengaende die hy heeft, ick geloof wel en hoop het oock datter naenwer en perfecter observatien hier naer sullen komen, maer daerom en sullen se mijn hypothesis niet om stooten, want daer is voorseecker een waere stelling en een waere reden van ♄ veranderingen, waer van soo iemandt rectam conjecturam fecerit, die en sullen de naerder observatien niet wederleggen maer meer en meer comproberen. En sulcke hoop ick dat de mijne is. waer van de meeste confirmatie sal sijn indien men in 't jaer 71 en 72 de ronde phasis wederom sal sien op de tijden die ick voorseght heb. tot welcke tijdt toe ick hoop dat syn en myn leven mach duren. Pium certe votum tuum est dat je wenscht quod quam primum emergere optas ex nubula caligine et tenebris hisce et lumine claro cernere verum ut ait ille. Interea tamen operam demus, ut tenuem illam lucem, quae nobis concessa est, non frustra data videatur. Interim et hic praegustare felicitatem illam aliqua tenus licet miranda dei opera contemplando et causas rerum naturae pro modo ingenij nostri investigando. quo equidem studio nullum melius aut jucundius novi, aut quod deo gratius existimem.

Serius respondeo quam decuit Vir Amplissime sed moram hanc facile condonabis afflictae valetudini meae qua pessimè per hebdomades aliquod vexatus transegi. quae

1) Dans les Apographa cette lettre se trouve adressée à Coster, nom qui se lit en marge. Cependant il est bien sûr qu'elle est la réponse à la Lettre N^o. 689, et qu'elle a été adressée à G. Hesius.

[p. 541]

ni fecisset jam pridem quoque Reverendo Patri Gregorio rescripsissem. Verum omissis rebus omnibus sanitatis ratio habenda fuit quam utcumque nunc etiam recuperavi nisi quod capitis dolore adhuc crebro infestor. Recreavit me non parum ut ut male tunc habebam epistola tua humanissime scripta qua tibi lectum esse et placuisse Systema meum Saturnium significas. quanti enim judicium tuum faciendum esset tum ex ijs quae Dominus Tacquet ad me scribit²⁾ intellexi tum ab alijs in hac urbe viris comperi qui te ex fama et scriptis, ac nonnulli etiam ex sermonibus disertissimis publice habitis cognoverunt. Gaudeo itaque mihique gratulor plurimum a te summae eruditionis et ingenij viro et rei Astronomicae inter caetera peritissimo nihil absurdi in isto libello meo³⁾, sed nec quicquam quod aliquem offendere posset repertum esse. Neque jam dubito quin omnium caculos⁴⁾ pro faventes experiar.

Considerationem porro illam tuam quod attinet cum futurum existimas ut quemadmodum aliorum hallucinationes et temere assertas ♄i formas meis tubis redargui ita me quoque erroris convincant qui post me oculorum aciem longius producturi sunt. equidem majora hac in re alios praestituros credo idque magnopere opto etiam; verum tamen cum una quaedam sit illius Planetae forma et una vera omnium apparentiarum causa, de hac si quis veram conjecturam fecerit, eam accuratioribus posteriorum observationibus nequaquam convelli sed magis magisque confirmari necesse est. Talem autem esse spero eam quam attuli atque eo quidem magis, quo planius atque evidentius annuli figuram intueor ut conjecturae non multum sane tribuendum fuerit. Plurimum autem fidei conciliabit proculdubio hypothesi nostrae, si quemadmodum praediximus anno 1671 et 1672 rotunda phasis, atque ijsdem illis mensibus existere comperiatur, quam ut observemus tibi mihique vitam ac sanitatem in id tempus comprecor. Pium certè votum tuum est cum optas quamprimum emergere ex hisce quibus obsidemur tenebris, ut possis lumine claro cernere verum sicut ait ille. Interim tamen et hic praegustare felicitatem illam quadantenus licet, miranda dei opera contemplando et pro modo ingenij ab illo nobis tributi causas rerum naturae perscrutando: ita enim ego existimo neque hoc studio aut jucundius ullum reperio, aut quod deo gratius arbitrer. Vale Vir Praeclare et favere perge

Tui observantissimo Christiano Hugenio.

2) Voir la Lettre N^o. 688.

3) Le Systema Saturnium. Voir la Lettre N^o. 640, note 2.

4) Lisez: calculos.