Oeuvres complètes. Tome I. Correspondance 1638-1656

N^o 224.
Christiaan Huygens à John Wallis.
[13 juin 1655].

La minute et la copie se trouvent à Leiden, coll. Huygens.
John Wallis y répondit par le No. 227.

Sommaire:
liber meus. Satelles. Setho Wardo.

Clarissimo Eruditissimoque Viro Johanni Wallisio Christianus Hugenius S.D.

Cum annis ab hinc tribus¹⁾ ni fallor Fr. Schotenius literas tuas mihi legendas misisset, in quibus linearum curvarum novam inventionem proponebas, iterum nunc alteris acceptis quibus ad Circuli quadraturam eas lineas tendere profiteris, has quoque mecum communicandas duxit, rogans simul ut perpensis ijs non amplius se internuncio uti vellem sed ad te ipsum responsum adornarem; nam se quidem non facile ad mentem contemplationem tuam revocaturum quod priores litterae tuae ad manum non essent, apud amicorum aliquem aut inter chartas delitescentes. Facio itaque Vir Clarissime et quod ille desiderat, et quod illo non admonente tamen facturus eram, cum non parum ad me quoque spectare visa sint quae scribis sepius iterata mei mentione. Ad lineas itaque à te propositas quod attinet, rectè existimas ad Geometricarum numerum eas accenseri posse etiamsi criterium illud nostrum non ferant. atque ego id tantum ostendere volebam non convenire ipsis eam proprietatem quam tribuere velle videbaris, nimirum ut sumptis in tangente ad verticem ab ipso contactus puncto (ita enim tunc intellexeram) partibus aequalibus magnitudinis arbitrariae (postquam jam curva delineata esset) perpendicularis quae tunc erat prima esset partis unius qualium tertia partium 6. quinta 30 &c. Ejusmodi enim

1) C'était en décembre 1652. Voir aussi la Lettre N^o. 144.

[p. 332]

curva nulla est, sicuti nulla quoque est in qua ijsdem quae dixi positis, secunda sit partis 1. quarta 6. sexta 30 &c. Ergo quum pro Geometricis adhuc haberi postules lineas tuas, oportere arbitror ut proprietatem aliquam in singulis designes, per quam puncta quotlibet in ipsis determinari queant. nam mihi nunc tales videntur, ut si per certa quaedam puncta transeant, praeter illa verò nulla definitum locum obtineant. Nam quod aequabiles curvas duci vis, id non videtur sufficere ad exhibendas lineae partes inter bina quaeque puncta interjectas.

Sed fortasse haec ego temere, non intellecta satis sententia tua aut proposito. Itaque praestare arbitror ut examini supersedeam donec universam methodum tuam nobis explanes, quae quidem subtilitate eximium promittit. summopere profecto videre desidero qua ratione ad circulum pertineant novae hae Quadratrices. Theoremata mea de Hyperbolae et Ellipsis Quadratura à te lecta esse mihi gratulor; Quae vero anno praeterito de Circuli Magnitudine Inventa edidi una cum constructionibus nonnullorum problematum, ea an ad vos quoque jam pervenerint dubito. In ἐξετασι mea Quadraturae Gregorianae non omnino immerito id reprehendis, quod pagina 36 linea 2 tantummodo duplicatam, aut triplicatam proportionem commemoro aut ulterius multiplicem secundum numeros ab unitate consequentes. quum tamen ut numerus quivis ad alium ita possit esse ratio ad rationem. Attamen quum ad Patris Gregorij mentem non alia quam duplicata altera alterius ratio illic esse debuerit, ut ex prioribus ipsius Theorematis satis constat, fortasse ne quidem triplicatae mentio mihi facienda erat, multoque minus alterius cujusquam. et satis fuisset ostendisse non convenire duplicatam. Hanc pro me excusationem adducerem si quam super istis verbis litem antagonista meus moveret. Verum conticuere omnes. Et jam me quoque conticescere tempus est, neque otio tuo abuti diutius. priusquam tamen te dimittam accipe hunc quem apud te depono gryphum quemque eodem hoc tempore alijs multis Viris Egregijs impertio, haud multo post omnibus explicandum. Perspicillum mihi nuper paravi ipse 12 pedum longitudine, quo vix aliud praestantius reperiri existimo quam, quum antehac nemo viderit, quod ego recens observavi. Scribitur autem transpositis literis in hunc modum. ADMOVERE OCVLIS DISTANTIA SIDERA NOSTRIS, VVVVVVVC CCRRHNBQX.^a)

Doctissimo Collegae tuo Domino Setho Wardo,²⁾ quem ab editis aliquot opusculis³⁾ nuper novisse coepi si placet haec imperties ut ipsum quoque si quando

a) Saturno luna sua circunducitur diebus sexdecim, horis quatuor. [Chr. Huygens].⁴⁾

4) Dans la minute de la Lettre No. 223, on trouve les phrases suivantes, que Chr. Huygens avait tâché de convertir en anagramme:
In Saturno novilunia recurrunt post dies sexdecim cum sextante.
Saturnum sua luna circuit diebus sexdecim cum sextante.
Luna bis octonis Saturnia regna diebus lustrat.

2) Seth Ward naquit le 16 avril 1617 à Buntington (Hertford) et mourut le 6 janvier 1689 à Knightsbridge (Londres). Par suite des troubles civils, il ne put obtenir un office public, mais devint tutor de quelques élèves, puis en 1649 Savilian Professor of Astronomy à Oxford, en 1671 chancelier de l'ordre de la Jarretière; comme prélat, il fut nommé évêque d'Exeter en 1662 et de Salisbury en 1667. Il était membre de la Société Royale.

3) In Ismaelis Bullialdi Astronomiae Philolaicae Fundamenta, Inquisitio brevis. Authore Setho Wardo Astronomiae in Celeberrimâ Academia Oxoniensi Professore Saviliano. Excudebat Leon. Lichfield Academiae Typographus. Anno Dom. 1653. in-4^o.
De Cometis ubi de Cometarum natura disseritur. Nova cometarum Theoria, Novissimi Cometae Historia proponitur. Praelectio, Oxonii habita à Setho Wardo, in Celeberrima Academia, Astronomiae Professore Saviliano. Cui subjuncta est Inquisitio in Ismaelis Bullialdi Astronomiae Philolaicae Fundamenta. Eodem Authore. Oxoniae. Excudebat Leon. Lichfield Academicae Typographus. Anno Dom. 1653. in-4^o.
Idea Trigonometriae Demonstratae (In usum Juventutis Oxoniensis). Item Praelectio de Cometis et Inquisitio in Bullialdi Astronomiae Philolaicae Fundamenta. Authore Setho Wardo, in Academia Oxoniensi Astronomiae Professore Saviliano. Oxoniae. Excudebat L. Lichfield Academiae Typographus. 1654 in-4^o.

[p. 333]

opus sit testem habeam nemini ante me id visum fuisse, quod literis istis occultatur. Vale.

4) Dans la minute de la Lettre No. 223, on trouve les phrases suivantes, que Chr. Huygens avait tâché de convertir en anagramme:
In Saturno novilunia recurrunt post dies sexdecim cum sextante.
Saturnum sua luna circuit diebus sexdecim cum sextante.
Luna bis octonis Saturnia regna diebus lustrat.