Oeuvres complètes. Tome I. Correspondance 1638-1656

N^o 151.
G. van Gutschoven à Christiaan Huygens.
10 février 1653.

La lettre se trouve à Leiden, coll. Huygens.
Chr. Huygens y répondit par le No. 153.

Clarissimo et Ingeniosissimo Viro Domino Christiano Hugenio Gerardus Gutschovius S.D.

Ingens illud opus Patris a S^to Vincentio, priusquam tecum mihi notitia intercessisset, perlegeram; imo magnam manuscripti partem ante operis editionem, ipsis patribus rogantibus correxeram: et ex tunc hanc quadraturam capere non poteram, ut ex me coram audivisti. Viso subtilissimo vestro scripto de hyperbola, unâ cum Exetasin ves-

[p. 220]

tram Cyclometriae eiusdem Patris: Prae manibus rursum opus percurrendum, et cum scripto vestro conferendum suscepi: dum haec ago, mecum egere aliqui ex amicis patris a Sancto, ut aliquantisper responso vobis mittendo supersederem, sese velle post hebdomadas aliquot, mecum de hoc scripto, et ipse pater a Sancto fusius agere, rem totam encleatius¹⁾ exponere, quo sensu circulum quadraverit ostendere; et alios magisque obvios quadrandi modos dare: non potui non hisce precibus acquiescere, et avidè admodum tanti Problematis solutionem exspectare: sed exspectans, exspectavi dominum hactenus: non tantum ulteriorem Problematis expositionem: ast ad scriptum vestrum solidum aliquod responsum, iam iam ut fama erat paratum. Et ita factum est, ut respondendi occasio praeterierit: et uná ea, de quibus questio per diuturnum, puta annuum uxoris²⁾ morbum: tandem mortem³⁾ aliasque occupationes memoria quasi exciderint; interim saepe redijt animus libellum vestrum examinandi, et cum Patris a Sancto scripto iterum conferendi; sed nescio quo fato, libellum non reperio, neque ullibi venalem video, alterum si fieri possit exspectabo. Laudo genium et ingenium quod ingeniosissimis et simul utilissimis speculationibus te occupatum videam: sane tubum opticum promovere aliquid magni est promovere: nam multa in coelis adhuc nos latent, quae tubo forsan aliquando sub aspectum venient; quid ni aliquando visuri simus, quid in luna agatur, quales sint istae partes, quae umbram iaciunt, et an viventia aliqua ibi sint: saltem particularium accuratiorem illuminationem percipiemus: et earundem particularium seu montium eclipsim ad minuta prima et forte secunda determinabimus: ut ex inde longitudinum locorum, tam famosi problematis, praxim certam eruamus. Ais radios parallelos, et ex uno puncto procedentes, in sphaericam lentem incidentes habere concursus punctum, verum est: sed physicum. habent adeo notabilem latitudinem, ut inde quantum ego conijcio, nonquam aliquid perfecti similibus vitris efficiemus. Addis eiusmodi invenitur punctum ultra quod nullus radius convenit cum linea, quae axis est lentis: ego vero aio omnes radios axi parallelos, seu ex puncto aliquo axis procedentes, in lenticulare hoc vitrum incidentes, cum linea illa quae axis est lentis convenire, si lentem pervadant: eorum vero qui adeo obliquè in inferiorem lentis superficiem incidunt, ut sinus radij in vitrum ad sinum totum, habeant proportionem refractionis quam determinas ut 397 ad 600 radij illi reflectuntur: quare non mirum, si cum axe extra vitrum non conveniant; determinas proportionem refractionis ut 600 ad 397, ego saepius illam tentavi et eam reperi semper, ut 20 ad 13 nempe ex aere in vitrum hoc est ut 600 ad 390: mirum quam prope! ex aere vero in aquam semper reperi ut 20 ad 15. Advertis quoque, quod ope istarum lentium, radij ad datum punctum tendentes, omnes in alio dato puncto propiori vel remotiori congregari queant accuratè: miror hoc accuratè: cum ut ante dixi, radij paralleli vel ex aliquo axis puncto pro-

1) Lisez: enucleatius.

2) Anna Leroy.

3) Elle est morte en septembre 1652.

[p. 221]

cedentes, ad unum punctum per dicta vitra non tendant accuratè: sed quid verbis opus est? iudicium meum suspendam, donec demonstrationem vestram videro. Interim ut in hisce vitris terendis te exerceas, ecce, omnia quae circa hanc praxim habeo. unum nota, quam accuratas formas habeas, et vitra nitidissimè polita, si vitri interior substantia sit undosa, nihil effeceris: undae illae, ut saepius expertus sum, quod diversae densitatis sit medium, radios non recta transmittunt: sed diuersis vicibus refringunt, et in alias partes cogunt, totumque opus perturbant; quare in id maximè incumbendum est, ut vitrum non undosum seligamus, sed per octiduum et amplius coctum, non ex superiori parte cacabi eductum, quod hoc semper bullis refertum sit; neque ex inferiori, quod hoc nimis crassum sit, et plerumque per undas concrescat: sed absumpta superiori parte cacabi quod medio loco continetur.

Autores qui de vitris poliendis agunt, tantum quatuor novi, Sirturum⁴⁾, Reitam, Cartesium et Hevelium, si bene memini. Sirturus liber⁵⁾ in 4^to est in Jtalia⁶⁾ editus describens modum conficiendi tubum opticum Gallilaei, et quid in vitris terendis observandum sit. Reita in opere suo Astronomico Enoch et Eliae, libro 4^to sat fusè constructionem telescopij tradit, usque ad praeceptum 4^um, quae satis bona sunt: verum quae sequuntur, et toto opere continentur valde stulta sunt, et tali autore digna, utpote, qui ne vel simplicissimam in Geometria demonstrationem intelligebat: is alias ex me Antwerpiae aliqua audiverat et viderat, quae non intellecta absurdè in chartam coniecit. Quid Cartesius habet hoc tibi notum: sed Hevelius in opere suo lunatico seu de Luna⁷⁾, ut puto, fuse de tubo optico construendo scribit, haec sunt quae de hac materia scio, et si inter illa aliqua non satis explicata vel omissa videantur rescribe, me promptum paratumque reperies. sicuti toto animo tuus sum.

Vale, et tam perturbatae scriptioni ignosce.

Lovanij 10 febr. 1653.

Clarissimo Viro Domino Christiano Hugenio de Seulehem &c.

Hagae Comitis.

4) Hieronimo Sirturus, né à Milan, était disciple de Galilei et s'occupait de la fabrication de verres optiques. Il dépensait beaucoup d'argent à ce métier et a beaucoup voyagé en Italie et en Allemagne.

5) Lisez: Sirturi liber.
Hieronymi Sirtvri Mediolanensis Telescopivm: siue ars perficiendi novvm illvd Galilaei Visorivm Instrumentum ad Sydera, in tres partes divisa, quarvm prima exactissimam perspicillorum artem tradit. Secunda Telescopii Galilaei absolutam constructionem, & artem aperte docet. Tertia alterius Telescopii faciliorem vsvm, admirandi sui adinuenti arcanum patefacit. Ad Serenissimvm Cosimum II Magnvm Etrvriae Dvcem. Francofvrti, Typis Pauli Jacobi, Impensis Lucae Zenni. mdcxviii. in-4^o.

6) Cet ouvrage a été écrit à Florence, mais publié à Francfort sur Main.

7) Il s'agit de sa Selenographia. Voir la Lettre No. 40.