Tot het gezelschap ende de vergaderinge der gener, die hem in de nieuwe universiteyt der stad Leyden ouffenende zyn in de Latynsche of Neder-duytsche poëziën

[p. 50]

[Voorrede tot het gezelschap, diplomatische transcriptie]

[p. 51]

[fol. 9 recto]aant.

Tot het gezelschap ende de vergaderinge
der gener die hem inde nieuwe Universiteyt
der stad Leyden ouffenende zijn inde
Latynsche of neder-Duytsche poëzïen
ende allen anderen lief-hebberen der neder-
Landsche sprake/
Jc en can mi niet genouch verwonderen
de slechticheit of veel eer de botticheyt
van zodane menschen die [-bev] zeggen ende
beweren willen hare geschriften goet
prijslic ende geduyrich tewezen [u+]/o\m dat die
de meeste menichte bevallicken ende
angenaem zijn ende dat die van hem -
gelooft ende geprezen werden rechts of de
gemeente van dezer tyt tot het oordeel
van zodanige zaken bequamer geschicter
ende ervarener waer dan die over etlycke
[-duyzent] ⁼hondert⁼ Jaren eerst bi den ouden Grieken
vinders van alle abelheyden endevrye
consten ende naderhant bi den [L+]/R\omeynen
geweest zijn twelc noch waerschynlicken
noch gelooflicken en es/ mer indien yemant
zulx zoude willen voorstellen meer te
achten waer puyre zotticheit dan enckele
botticheyt naerdien bj elc eenen die mer
yet vande oude schriften gelezen heeft
leechlicken geoordeelt can werden/ dat
de gemeente van dier tijt als de geleertheyt
in zo zonderlinge achtinge ende prys was
ende die duen alle dagen zo uytnemende
constige geleerde poëzïen tevoren quamen
zagen ende lazen ende zo[-e] heerlicke ende
treffelicke ⁼mannen⁼ mit zodanige vlueyende wel-

[p. 52]

[p. 53]

[fol. 9 verso]aant.

sprekenheyt hoorden [-redden] deur het dagelixe
gezicht ende gehoor [u+]/o\m van zulke zaken
te oordelen [-veel] nutter ende bequamer moeten
geweest zijn dan die van onze tyt [-zyn]
dat de geleertheyt zo weynich geouffent ende
geacht wert datter zo zelden yet fraeys in
de nederlantsche sprake voor heurluyder
ogen of oren comt ia dat dezelve onze
moederlicke tale wiens rycheit ende
overvloedicheit men leechlicken mit alle
de spraken vande ommeleggende landen
vergeli[-jc]ken ende daerjegens inde waech -
schale zoude connen stellen bi velen
zo verachtelic ende spottelic gehouden -
wert dat de [.+]/z\ommige hem de zelve
schamen ende liever hebben hem te ouffenen
in uytheemsche talen inde welckezi haer
leven lang arbeydende naulix bi de
minste scrivers vergeleken mogen werden
dan haer eygen zelfs mueders tale te
gebruyken daer zi anderssins ende hem
bemoeyende omme de zelve te helpen
eren ende vermeren leechlicken tot de eerste
ende voorneemste plaetse conden geraken.
Ende al est nu zulx dat de gemeente
van outs van zodanige dingen mit meerder
zekerheyts geschictheyts ende verstants consten
oordelen dan die van onze tyt/ zo hebben
doch wyze ende verstandigelieden zulcken
oordeel oyt gevloden verworpen ende versmaet
twelc my genouch zj mit enige oude
geschiedenissen uyt velen te [v+]/b\evestigen.
Den Athenienser Phocïon hebbende teniger
tyt eene oratie tot de gemeente van
Athenen/ dewelcke eenen yegelicken -

[p. 54]

[p. 55]

[fol. 10 recto]aant.

behaechde ende van hem zulx mit groter vreuchde
Juychinge ende Hantslagingen angenomen werde
keerde hi hem omme ende vraechde zine
vrunden achter hem staende. wat esser?
hebbe ic onwetende yet qualicken of te
onrecht gezeyt? als hem gewisselicken
verzekerende dat de gemeente niet mogelic
en was van zodane zaken mit goede[n+]/r\ onder
scheyt ende kennisse te oordelen. Hippo-
machus een constich floytspeelder [-hebbende] ⁼hadde⁼
op een tyt [-e]enen van zinen leergezellen [-op [-e]enen tyt]
voorde gemeente gebracht [u+]/o\mmeden zelven
in zodanigen const te doen prouven ende
tevertogen hoeverre hi gevordert was
[-*..*] de leergezel niet Jegenstaende hi vande
constewytaf[-ge]dwaelde ⁼wert⁼ vande gemeente
zyn consthalven grotelyx geroemt ende
geprezen. Hier en tegen Hippomachus
grijpt een stoc inde hant ende slaet
zyn leergezel daer mede/ zeggende gi
moet gansch qualicken gespeelt hebben
want andersins en zouden u deze niet
prizen. Polycletus een zonderling
constich beeltsnjder maecte op een
tyt twe beelden teffens het ene
naer tbelieven van de gemeente twelc
hi telckens yemant daer inne yet
quam berispen naer haer zin omme hemluyden
een angenaem werc te duen ende bevallicken te
zyn veranderde ende tander wracht hi
naer de regelen vande const de wercken
beyde volmaect zijnde heeft hyze tseffens
de gemeentevoorgestelt. watesser
uyt gevolcht? dat beelt werde by elc eenen

[p. 56]

[p. 57]

[fol. 10 verso]aant.

begect ende bespottet ende dit gelooft
ende geprezen [*.*+]/w\aer op Polycletus hemluyden
aldus antwoorde/ mer tgene datgi dus
berispt ende bespottet, es naer uluyder
wille zinnen ende gebieden gemaect ende
tander dat giluyden met zul[-c]ken verwonderen
anziet hebbe ic naer myn zelfs vernuft
ende const gewracht/ Petronius Arbiter
brengt in zyn [-St] Satiricis eenen -
geschicten Poëet voren dien hi Eumolpum
nomt de wel[-c]ke vande gemeente dien
hi zine poëzïen mit een zonderlinge -
conste tevoren zong telcken of mit stenen
geworpen of geslagen werde/ daer andere
mit wat ongeschicts aen debaen comende
grotelix werden gelooft [-ende] ende geprezen
[-daer] ⁼waer⁼ mede hi even tvoorgaende heeft
willen te kennen geven. Dit ende dierge-
lyx staet hem die wat goets voorgenomen
heeft te maken uyt het zotte oordeel vande
zinneloze gemeente te verwachten/ die hem
nu aen haerluyder oordeel wilt stoten es
geraedsaemste zyne m[u+]/o\eyten tesparen
ende zynen tyt elders tebesteden voor
zo vele mi aengaet en hebbe noit zwaricheit
in zodanich licht vaerdich oordeel gemaect/
ende ten waer zake dat eenige hem zelfs
wysmakende ⁼wel ervaren te wezen⁼ in zodanige conste die zi
tonrecht Retorycke nommen [-wel ervaren
te wezen] van myne beuzelkens een quaet
voor-oordeel hadden gegeven/ ende veel daer
inne hadden weten teberispen en zoudic
noyt gedacht hebben dezen by my overge-
stelden Franciscaender ofte graeu-monic

[p. 58]

[p. 59]

[fol. 11 recto]aant.

uyt te geven want ic dezelve niet dan
voor mijn eygen genouchte en hebbe gemaect
ende omme m[i+]/y\ zelven in onze nederduytsche
poëzïe ende de rycmakinge van onze
moeders tale wat te ouffenen als daer
tue alleenlicken gebruict hebbende den cleynen
tijt die mi boven de bedieninge van het
ampt daer toe ic ten dienste van deze
mine geboortige stad Leyden geropen zi -
ende de verzorginge ⁼eerst⁼ van myne vrunden ende
naderhant van mijne eygen ende huyssaecken
es overschietende den tyt zegge ic die
by andere of mit de herbergen te
bezoucken of mit droncken drincken of
mit spelen [-tyss] tuysschen of gelycke
ontucht te bedriven ofte ten minsten mit
ledich gaen ende straetslypen verquist ende
overgebracht wert/ zo hebben my dan
zulcker lieden berispingen ende straffen een
waen Jnnegebracht dat ic hier jnne
beter gevordert ende gewracht hadde dan
ic zelver wel wiste ende mi zoude connen
hebben laten voorstaen/ niet dat ic tot
zulcke verwaentheit zi gecomen van datmen
hier jnne niet strafbaers en zouden connen
vinden twelc ic wel verzeeckert [-zi] bin
mer vertrouwe mi des gewisselicken dat
alhier ten minsten yet zalwerden gevonden
uwen ogen wel gevallicken ende behaechlicken
zynde twelcke indien ic verwerve
zal ic minen arbeyt wel besteet ende
genuuchzaem vergolden achten. Want
gelyc als Antimachus Clarius lezende
een groot deel van zyne gemaecte poëzïen
(eylas totdeze onze tiden toe niet

[p. 60]

[p. 61]

[fol. 11 verso]aant.

overgebleven zijnde) de gemeente die hi
hadde doen tsamen roupen te voren ende
ziende dat zi alle gelijc als weynich -
zoeticheit of smaec daer inne vindende
van hem liepen alleenlicken behalven de
Philosooph Plato die hem bi bleef
zeyde ic zal even wel mit mijn lezen
voortgaen. wantalleen Plato mi zo veel
es als de gantsche gemeente/ zo [-ic]
achte ic ooc hetoordeel ende goetduncken
van de minste [-v] onder den uwen veel meerder
dan alle deberispingen ende calaengen
der ver[e+]/m\eyndeRethrozinen (zo zy hem
nommen) of afgebastaerde Poëten die
hoewel tgene zi handelen eygentlicken
niet en es dan Poëzïe tzelve ende tgene
dat zi doen onder de naem van Rethorycque
daer mede het nochtans in talderminste
poinct nietover een en comt de gemeente
willen voorstellen ende omme haren blaeuwen
ende ontleenden naem van Retorica te behouden
hem niet en schamen te verzieren de Poëzie
ende Rethorycque ene conste te wezen
onaengezien tgroot verschil tusschen beyden
zijnde ende de verscheidenheit van tiden dat
die gevonden ende voortsgecomen zyn -
geweest/ alzo men claerlicken bevint -
dat de poëzie zijnde onder alle andere
consten d'alder edelste ende beste bi tyden
van de [-oude] Hebreen al in gebruic geweest
zi als aen Mozeⁱ ende Davide mach bliken
die deur den heyligen geest geleyt zynde
deze zyn Psalmen ende die eenige
lofzangen poëtelicken gezongen hebben
mer wertby enige geacht onder de
Grieken by Orpheo gevonden ende

[p. 62]

[p. 63]

[fol. 12 recto]aant.

bi Homero geleeft hebbende omtrent
hondert t zestich Jaren voor tstichten van
Romen/ die byde achtalfhondert jaren
voor Godes geboorte aengeleyt werde
mit eenen by Hesiodo vermeerdert ende
gebetert ende inden Jare vyfhondert tien te
tellen als voren tot den latynen overgecomen
te zijn jn welcke conste [-van Poëzïe]
Livius Andronicus eerst heeft begonnen te
scryven ten tyde als Appius Claudius -
ende Marcus Tutidanus Burg. M.M.
waren. van welcken tyt aen de zelve
conste van Poëzïe byden Romeynen in groter
eeren waerden ende achtingen es geweest: Ja
zo zeer ooc dat verscheyden Poëten zijnde
van geenen afcomste medallen alleenlicken
deur haer consten tot zonderlinge kennisse
en vruntschappe van Burg. M.M. ende nader-
hant vanden keyzeren geraect ende tot grote
staten opgetrocken zijn geweest/ mer dat
deRhetorycke [-by] onder de Grieken bj
Empedocle geleeft hebbende driehondert
ende een Jaer naer tvoorscreven stichten
gevonden ende naderhant by Corace
Thizia den Cilicienser ende Gorgia -
Leontino vermeerdert es [-van] ⁼in⁼ welcke
conste Demostenes byden Grieken -
wel d'alder uytnemenste ende welsprekenste
geweestes/ Nu zo esset onwederspre-
kelicken warachtich dat zijnde de poëzïe
binnen Romen alreets zo gezeyt es in -
groter eeren ende waerden de conste van Rhetorica
uyter stad verdreven verjaecht ende
gen[u+]/o\uch gebannen es geweest Daer van ic
tot bevestenisse hier twee plaetsen voer
hebbe [-twee plaetsen] te verhalen uyt Agellio

[p. 64]

[p. 65]

[fol. 12 verso]aant.

genomen die zulx zyn/ Zynde C
Fannius Strabo ende M. Valerius Messala
Burg [-g] M.M. Twelc was Jnden jare v^=c= xvij
es een Raedsgebod over de Philosophen ende
Latynsche Retorizyns uytgegaen. M. Pompo-
nius Pretor heeft den Raed vertoont datter
woorden gerezen waren vanden Philosophen ende
Rhetorizyns waerop aldus gestemmet
ende besloten es. Dat M. Pomponius Pretor
verzorgen ende benaerstigen zouden (zoe hy onder
zinen eed ten oorbaer vande gemene zaeke
goet ende raed zaem bevont) deze teRomen
nietlanger tewezen/ Eenige Jaren naer
tzelve raedsgebod ongevaerlicken jnden jare
vj⁼c⁼ Lxij hebben Domitius Ænobarbus
ende L. Lucinius Crassus censeurs -
tot onderdruckinge vande Latynsche Rhetori-
zyns aldusdanigen gebod laeten uytgaen
Ons es te kennen gegeven datter eenige
zyn die een nieuwe maniere van discipline
of tuchtinge jnnegestelt hebben tot de
welcke de Jeucht ter scholen comt hem
zelven de naem gegeven hebbende van Latynsche
[-Reteh] Rhetorizyns. Alwaer de Jongelingen
gantsche dagen geduyrlicken bliven/ Onze
voorouderen hebben Jnnegestelt wat ende waer
zi haer kinderen wilden geleert te werden
deze niewicheit jegens de gewoonte ende het
oude gebruic op gecomen en es ons niet behaechlic
noch dunct ons niet recht tewezen/ Daeromme
heeft ons goet gedocht hem die zulcke scholen
ophouden ende hem die daer gewoon zyn
te gaen onze goetduncken te kennen te
geven als ons niet behagende dus verre
Agellius. welcke woort nietbehagende
volgende tgebruic van [-dier] dier tyt een crachte-

[p. 66]

[verkleind tot 90% van de ware grootte]

[p. 67]

[fol. 13 recto]aant.

lick verbo[t+]/d\ mit hem brocht/ Ende es
eyntelicken de warachtige constevan
Retorycken binnen Romen eerst gecomen
ende in achtinge begonst tewezen -
etlicke jaren voorde tyden van den alder-
welspreeckensten M. Tullius Cicero
geleeft hebbende [u+]/o\mtrent zeven hondert
jaren naer tstichten van Romen de welcke
al was hy jnde zelve conste zoe
wonderbaerlicken uytnemende ende geacht
ooc mitter daet geweest zy de zoetvloeyende
fonteyne der Latynscher sprake evenwel
een quaet Poëet gehouden werde inder
vougen dat hem eenige nieten hebben ontsien
mit zyn versen te spotten ende onder
andere mit dit O fortunatam natam me
Consule Romam of zy [-zu] nu hier inne recht
of onrecht gehad hebben zi verre van [-.] my
teoordelen want dit bi mi tot geen ander
eynde en wertgestelt dan ommealleenlicken
tebewyzen/ ende elc eenen blycbaer te maken
dat de zelve consten niet een mer wyt
van den anderen verschillende zijn
Ende schynt ooc wel dat onze voorvaderen die
hem mit de vermeynde Rhetorycke bemoeyt ende
daer inne haer ouffeninge gehad hebben niet
gehelicken onbekent en was heurluyder conste
de poëzïe geheel naerbestaende te zyn ende
mitte Rhetorycke weynich gemeenschappe te
hebben uytdien dat zekere Jaren geleden ⁼als⁼ alle
de hollandsche cameren binnen der stad van -
Dordrecht naer de gewoontevan dier tyt opt
Land Juweel vergadert [-zynde] ⁼waren⁼ ende dat de
huysvrouwe van een vanden broederen (zoe zi die
nomden) van een zoon bevallen was/ alle de
cameren gemeender hand tkindeken ten doop gebracht
ende genaemt hebben niet Demostenes/ noch -
Cicero noch Quintialianus noch Hortensius
noch van eenigen anderen vermaerden Orateur
ofte retorizien mer Menander twelc een -
out [-poëet ende] comediescryver ende zulxeen poëet
es geweest/ De
verssen dan die ic [-d] in den jegenwoordigen -
Franciscaender gebruyct hebbe zyn Alex-
andrins zoe die bide Francoyzen werden
genomt ende bestaen van zes v[u+]/o\eten of
twaelf sillaben hebbende haren val rustinge
steunsel of ademverhalinge naer de derde
voet twelc de zeste sillabe es/ de -
welcke ic onder den anderen verdeelt
[-heb] of geschakiert hebbe met masculins
[-de welcke] opte laetste sillabe rijmende -
ende mit feminins rymende opte naestlaetste

[p. 68]

 

[p. 69]

 

of voor naestlaetste. zo nu als ic hope

 

deJegenwoordige =myne= eerste vruchten u. L. eenich-

[fol. 13 verso]aant.

sins connen behagen zal mi des een pricke[r+]/l\
zyn omme my dagelicx inde constevan -
poëzien daer inne ic mi noch jong ende -
onervaren kenne als dezelve noch geen -
twee jaren gebruict hebbende zulx ende jnder
vugen wy dezelve nu ter tyt gesamentlicken
gebruycken teweten op een zekere mate
ende yegelycke sillabe op zyn Juystegewichte
comende meerder ende meerder te ouffenen ende u L.
myn andere begonste[-n] wercken als Christelicke
of geestelicke Poëzien psalmen Oden -
Sonnetten grafgedichten Epigrammen ende
Liefden geen maechden oren schadelicken noch
schandelicken zijnde mitten eersten mede deelach-
tich te maeken zo lange tot my devlerken
beter gewassen zullen zyn omme naer hoger
ende groter zaken te connen ende derren vliegen
ende uluyden [-vanden] ⁼de⁼ oude spelen tragedien ende
comedien in ons moeders sprake mede te
duen zien ende horen Vaert wel/