Proeven van tekst en commentaar voor de uitgave van Hoofts lyriek. II. Gedichten voor Huygens

[p. 95]

tekstkritische noten

Koelte van antwoordt op Vier en Vlam
van den Heere Constantin Hujgens
vorderende van Joffr.^w Tesselschae Visschers
Nieuwgehoude met S.^r Alaerd van Crombalch, voorspraek bij Joffr.^w Machtelt van Campen.

Nuchtre montje, minnevastaert
Hoe komt v vrouw venus bastert
Dus geloopen in het hooft,
Dat v teffens zijn ontrooft
Loddertong en troeteltaelen,
En ghij hullep in moet haelen

translitteratie
Opschrift: r. 5 Vanden (?)
vs. 1 minneV/vastaert - Zie de manuscriptologische aantekening.
manuscriptologische aantekeningen
Opschrift:
r. 8 Door vermoedelijk dezelfde hand als die KAPNEM schreef op het opgeplakte papierstrookje in r. 11 van het opschrift, werd hier, zonder doorhaling van de boven de schrijflijn gestelde w, de volgende wijziging aangebracht: Joff[r +]. De editie-1671 heeft Jofjrouw voluit, zowel hier als bij MACHTELT in r. 10.
r. 9 De hoofdletter S van S^r. is bijna identiek van vorm met een kleine letter h. Vermoedelijk eerst later is er ook een gedeeltelijke overtrekking in deze S aangebracht op gelijke wijze als elders in het hs. nogal eens voorkomt in de h. Was het daarmee de bedoeling H^r. te doen lezen in plaats van S^r.? Zonder iets door te halen heeft Brandt in ieder geval tussen met en S^r. Alaerd interlineair toegevoegd: den heer. De editie-1671 heeft ook: met den Heer ALAARD.
r. 11 Over de naam CAMPEN is een strookje papier geplakt met daarop: KAPNEM. Dit lijkt niet van de hand van Hooft. Het papier is wel van dezelfde soort als dat waarop Hooft het gedicht schreef. De editie-1671 heeft KAPNEM.
vs. 1 minne[v?+]astaert - Mogelijk slechts verduidelijking van de v, dan wel verbetering van een verschrijving.
vs. 4 Dat [-ghij]≤v≥ teffens [-schijnt bero]≤zijn≥ ontrooft
Dus: (a) Dat ghij teffens schijnt bero(oft)
(b) Dat v teffens zijn ontrooft
vs. 6 En [-ghij]≤ [-tot]ghij≥ hullep
Dus: (a) En ghij hullep (b) En tot hullep (c) En ghij hullep

[p. 96]

 

Om voor vw te houden 't woordt

 

Afgerecht op maeghdoommoordt.

 

Wilt ghij dat mijn' wóórden wóórden

(10)

Strecken, die in fujk van kóórden

 

Lokken ander' enden, (mój)

 

Wijzend' hun den wegh te kóij,

 

Daer mij in een Adlaer lókte,⁺

 

Die zijn hartjen overdókte,

(15)

En te gijsel stelde, dat

 

Het bedenkelijke padt

 

Dat zoo meenigh end doet schrejen,

 

Mij met lieffelijk verleijen

 

Soud' door aller weelden oest,

(20)

Brengen daer jck wezen moest?

 

Woorden maghtigh om besweeren,

 

Quaedt van bujtene te leeren,

 

Zijn nojt opgezocht door mij,

 

Wt Armidaes boekerij.

(25)

Nojt en heb jck neus gesteken

 

I/Jn de snoô bibliotheken

 

Van Medea', oft Cirçe. Trek

 

Om van vlees te maken spek

+ anagramma van Alaerd

[p. 97]

 

Had jck nojt. En zoo mijn gorgel

(30)

Die ghij prijst al waer 't een orgel

 

IJet kolachtighs heeft gesejdt,

 

'T moest mij wezen aengewejdt.

 

Speelnoots vande groote dieren

 

Die het hemelhol beswieren,

(35)

'T vollek dat den grooten kreeft

 

Oft den stier bereden heeft,

 

En die woeste slang van starren

 

Onder 't óóghe kijken darren,

 

Waer de man om met de Maen

(40)

En haer geesten om te gaen.

 

Mij zoud', midden onder 't kallen

 

Lichtelijk de moedt ontvallen,

 

Zagh jck hooren maer, oft start.

 

'K ben een zoetemellex hart.

(45)

Dies v paste best het vloeken.

 

'T zingen moght ghij eens bezoeken,

 

Dat zijn woordt meê reêlijk doet;

 

Hebt ghij tot geen zeggen moedt.

 

Laet voor Machtelt nooten kraeken

(50)

Die vw meesterschap versaeken

[p. 98]

 

I/Jn de min, daer A, be, çe,

 

Hoogher is als effen, E.

 

Hiet de straelen, die van bujten

 

Op vw staelen oogh afstujten

(55)

Nevens 't helst van vw gezicht

 

Vinnigh vlieghen in haer licht:

 

Even als de spieghel draejen

 

Doet, de Maen oft zonneraejen,

 

Heenen, daerse 't aensight wendt;

(60)

En de klaerste kijkers blendt.

 

Lichtlijk zoud 't dat licht verpeutren,

 

Dat haer harssenen aen 't leutren

 

Raeken moghten meê, gelijck

 

'T riedt doet aen de volewijk,

(65)

Dat van boven t' onder schier ‘beeft,

 

Als de gootlingdonder vier’ geeft.

 

Moghelijk (wie weet?) door deesen

 

Dat zij raekte t' overleezen

 

Vwer swarte klachten gról;

(70)

En die bijbel in haer ból.

[p. 99]

 

Lukt dat, 'K wed z' wt vrees voor vallen

 

Vande smalle burreghwallen,

 

Voor de beste bujrt aenschouwt

 

'T lof der linden in 't voorhout.

(75)

Lichtlijk dat haer niet soud vaeren

 

Het vervaeren, door de baeren

 

Van 't onminnelijke meer

 

Dat 'er lejdt in 't Lejder veer.

 

Vastaertje beleefde baesje,

(80)

Wilje nu jujst op een aesje

 

Weeghen, wat jck mij mishad,

 

Doen jck v te brujloft bad,

 

Aen des IJs en Aemstels zóómen?

 

Zegtme, wie zoud' darren dróómen,

(85)

Wie zoud' darren dencken, dat

 

O(o)ghenvlam zoud' konnen vat

 

Op vw schootvrij borsjen vinne',

 

Daer de Baerelijke Minne

 

En sijn schicht nojt meer op dee,

(90)

Als een taeije Dorrepee?

 

Hebben niet als duistre kleuren

 

Moghen vwen hujt gebeuren,

[p. 100]

 

Neemt daar inne geen verdriet.

 

Koop en zal dat breeken niet.

(95)

Vaaken zagh ik 't meisjen tasten

 

Naa de karssen bruinst van basten.

 

'T heeft zoo wel verstandt daar of,

 

Als de grootste van het hof.

 

Zy behoeft u niet te bleeken.

(100)

Bruin by blank best af kan steeken.

 

Laffe schilders vinden 't hart.

 

Konstigh diept men wit met zwart.

 

Hebt ghy niet te veel van duiten?

 

Dat doet meenigh huwlijk stuiten.

(105)

Maat in geldtkas luidt zoo wel

 

Niet, als maat in zangkappel.

 

Maat in zwijgen, maat in kallen,

 

Maat in wijs zijn, maat in mallen,

 

Maat in spijze, maat in drank,

(110)

Maat in stilstaan, maat in gank,

 

Maat in winnen, maat in waaren,

 

Maat in spillen, maat in spaaren,

 

Maat in moede, maat in min,

 

Maat in zuchte, maat in zin,

(115)

Maat in slaapen, maat in waaken,

 

Magh men niet voor schaadlijk laaken.

 

Overmaat van moony baat

 

Om te worden meisjens maat.

 

Wil je jaagen zulk een wiltje,

(120)

Laat haar, door uw gulden briltje,

 

Niet kleen zandt, oft ander gruis,

 

Of de schoonheidt van een luis,

 

Maar tot onder in den rijken

 

Welgespekten geldkist kijken:

(125)

'K wed u, dat dukaat en kroon

 

Straalen als mijn bruiloftstroon.

 

Kondt ghy 't glaasjen daar naa zetten

 

Dat goudtguldens pistoletten

 

Werden, 't waar noch wel zoo goedt.

(130)

Zelf de Mingod, weet ghy, moet

 

Hebben, zoo hy brandt zal stichten

 

Goude doppen aan zijn schichten.

[p. 101]

 

Belght u dan niet dat ghy zoudt

 

Weenigh opdoen zonder goudt.

(135)

Laat van geene zeedigheiden

 

U altoos zoo ver verleiden

 

Dat ghy minder zegt als 't is.

 

Dat waar 't heele doelhuis mis.

 

Veel van lettren te gewaagen

(140)

Die ghy hebt te lijf geslaagen,

 

Weet ik nauw, of't is geraên.

 

Letters doch voor letters gaan,

 

En zy letten meest de vrouwen,

 

Heb ik Katzen les onthouwen;

(145)

Die ten oorlogh heeft het boek

 

Doen ontzeggen van den doek.

 

Eevenwel en zoudt niet deeren,

 

Dat gh' haar averechts kondt leeren

 

T'zaamenspellen tot een stem,

(150)

Uw' hooftletters K, V, M....

 

Maar wie plagh dus voort te stuiven

 

Als ik doe? die zoek te schuiven

 

Van my huwlijkmaakens last:

 

En, ik hijlikmaak al vast.

 

 

(155)

'T welck, wanneer 't mij schoon moght voeghen,

 

Schaemte moest nochtans mij wroeghen,

 

Dat jk onderwijz, die wis

 

Over al mijn wijzer is.

 

Venus kindt de loose stooker

(160)

Betren pijl in vwen kooker

 

Vinden kan, dan jck v zen;

 

Al en waer het maer vw' pen.

 

Ghij zegt; zij zich niet begeeven

 

Dar te lucht, om hoogh te sweeven,

(165)

En maer maetelijke vaert

 

Weet te maeken bij der aerdt.

 

Schoon, men schill' 'er af de veeren,

 

'T vlieghen zal zij niet verleeren

[p. 102]

 

Aerdend' altijdt nae de grondt

(170)

Daerze, doenze wies, in stondt.

 

Jae, dat meer is, als ze speelen

 

Voer ten hemel, nae te queelen,

 

Lejd' jck haer noch toe, den s wan,

 

Die haer aen zijn wieken wan.

(175)

Woordtjes zoud zij op die wijzen

 

Lichtelijk zoo hoogh doen rijzen

 

Dat het galmen werd' gehóórt

 

Tot ontrent den hooghen óórdt.^+*

 

Mochten opgezonge spraekken

(180)

'T Camperhooft die ooren maeken,

 

Daer ghij wilt dat jk bij vat;

 

Wel bequam v 't hoefslaghnat.

 

Want al kout ghij, oft vw' lippen

 

Niet en hadden moghen stippen

(185)

Jn 't gewiekte paerdt zijn bron;

 

Nojt in mij dat koomen kon.

 

Recht daer tegens, ben jck reede

 

Op een lutjen nae, bij eede

 

Te verklaeren, dat ghij nójt

(190)

Zoo veel wijns en hebt gepójt

 

Als van dese vocht geslobbert.

 

'K zeg, ghij hebt 'er in gelobbert;

 

Jae gedompelt vwen krujn.

 

D' afgeloope droppen bruin

(195)

Van het smetten vwer haeren,

 

Ghij in eenen pót vergaeren,

+ een plaets aen 't IJ tot Amsterdam.

* translitteratie
vs. 178 hooghen óórdt en de marginale aantekening niet in afwijkend schrift, maar onderstreept.

[p. 103]

 

Wel poëetsch en potzigh, gingt,

 

En ons smeeren aen, voor inkt.

 

Goedt hebt ghij dan blonde kujven

(200)

Met poëetsche schaft te krujven

 

Datze blijder b/klinken schier,

 

Als de kant van vw papier.

 

Welgeschaepe zijn vw leden.

 

Treffelijke tooverreden

(205)

Dunken vwe letters mij

 

En vw starrekijkerij.

 

Maeken kundt ghij groot getokkel,

 

Met vw' ongeknoopte knokkel,

 

Die de snaer manieren leert.

(210)

En vw keel is wel gesmeert.

 

'T rollen van vw koppelrijmen

 

Heeft de kraft van afgod Hijmen.

[p. 104]

 

Windt zijn meisjes. 'T moest 'er gaen

 

Zeldzaam, bleefz' in 't vriesgat staen.

(215)

Zegt ghij dat vw gaeven meer "zijn

 

Niet als van haer glans de weerschijn?

 

Goedt. Het is wel eer geschiedt

 

Dat van weerschijn ijs ontliet.

 

Zoud' het als een ooven gaepen,

(220)

Dat ghij zijt van haer geschaepen?

 

Dat waer veel. De liefd' is sterk,

 

Die men leidt op eighen werk.

 

Vlejdt ghij mij om Alaerds vleijen?

 

Een aptekeker, aen 't bereijen

(225)

Had den dagh van doen; niet min.

 

Zoo veel krujen gaen 'er in.

 

Al 't gelaetje stond belaentjes;

 

Halve zuchjes, heele traentjes;

 

Stompe kusjes, linkjes sneêgh;

(230)

'T meeste zejd' hij, als hij sweegh.

 

'T vier en moet hem zeer niet bijten,

 

Die zoo lujde brandt kan krijten,

 

Door een keel, daer hitt' in haert,

 

Wil geen' stemme bovenwaert;

(235)

Dacht jck; in 't gelaet van deesen

 

Kunnen enkel' ooghen leesen,

 

Wat in 't hart geschreven staet.

 

Vaert ghij in den haegh zoo, maet?

 

Kunt ghij daer in 't voorhooft schettren

(240)

Duidlijk zjen de duistre lettren

[p. 105]

 

Van het harte, koopt ghij geen

 

Glas, geen glas? Jck denk wel neen.

 

Glas en Cristalijn tot brillen

 

Moet ghij hoopen gelds in spillen,

(245)

Zoo ghij 't hart eens op wilt slaen

 

En doorsien de binneblaên.

 

Alaerds woordelooze praetje

 

Meest heeft wtgekipt het jaetje,

 

Dat wat laegher als mijn króp

(250)

Lagh als in een ijsendóp.

 

Evenwel jk kan niet zeggen

 

Dat ghij 't ook zoo aen moet leggen.

 

Hachelijk waer zulk een raedt.

 

Wat weet jck hoe zij 't verstaet?

(255)

IJdereene moetmen zoeken

 

Naer haer aengezicht te doeken.

 

Mislijk oft zij waer gestelt,

 

Op wat woorden voor haer geldt.

 

Vastaertjen, hoe 't zal gelukken

(260)

Zoud' mij konst zijn wt te drukken,

 

Altijd is het vraeghen vrij

 

En het weighren staet 'er bij.

 

Zoudze zulk een' storrem afstaen?

 

Neenze: zietgh' haer voor zoo straf aen?

(265)

Jaeze: zij gelooft te laeuw.

 

Neenze: Vastaert is te gaeuw.

 

Jaeze: z' heeft geen' zin in zoenen.

 

Neenze: Minnezon doet groenen.

 

Jaeze: z' hangt haer' moeder aen.

(270)

Neenze: dat kan over gaen.

 

Jaeze: z' is te jong van jaeren.

 

Neenze: jone zietmen paeren.

 

Jaeze: zij zoekt maeghdooms lóf.

 

Neenz': een ijder steekt nae 't hof.

[p. 106]

(275)

Jaeze: z' heeft te veele króónen.

 

Neenz': hij magh de zijn wel tóónen.

 

Jaez': hij heeft der daeghen veel.

 

Neenze: 't is het passe scheel.

 

'K magh hier bij een speltje steeken.

(280)

Als 't v moght aen jae gebreken

 

Lijden zoudt ghij, zoo jck meen,

 

Vastaert, v met dus een neen.

 

Zoetjes, toef wat: noch een woordtjen

 

Jck v bijten moet in 't óórtjen,

(285)

Dat mijn hóófjes rammelrad

 

Schoontjes schier vergeten had.

[p. 107]

 

Spreekje 't mejsjen blond van haeren,

 

Past vooral haer te verklaeren

 

Klaerder, dan ghij t mij bediedt,

(290)

Vastaert, oft ghij 't meent oft niet.

1623.

translitteratie
vs. 13 Adlaer en de marginale aantekening niet in afwijkend schrift, maar onderstreept.
manuscriptologische aantekeningen
vs. ^*7 [-Tot het wonderlijke woordt][- ≤Om te houden≥]
vs. 13 [a+]dlaer (?) Er is geen reden om aan te nemen dat de onderstreping van Adlaer in de tekst eerder en met een ander doel werd aangebracht dan om te dienen als verwijzing naar de toegevoegde marginale notitie. Onderstreping was ook Hoofts normale systeem bij de notering van open varianten in margine. Vgl. ook bij vs. 178. Brandt bracht later nog de volgende wijziging aan:
[-anagramma]≤†Letterversetting van≥. Het verwijzingsteken † bracht hij daarbij tevens aan vóór Adlaer in de tekst. De editie-1671 heeft: Letterverzetting van Alaard. (echter met * in plaats van † als verwijzingstekens).
vs. 14/15 fol. 63R/63V.
vs. 19 Soud[-e]<apostrof> door
vs. 25 ne[∼+]s - Herstel van een verschrijving? Het is echter, bij vergelijking met mij in vs. 81, niet uitgesloten dat Hooft, in plaats van neus, mi(j) begon te schrijven, waarna hij de laatste poot van de m omvormde tot een e en de i gebruikte voor de u. Dus: [m+][i+]s.

translitteratie
vs. 38 Tussen Onder 't en óóghe staat een (misschien later toegevoegde) komma. Diende deze slechts om aan te geven dat de over oorspronkelijk d' (zie manuscriptologische aantekening) heengeschreven 't die de eerste ó van óóghe raakt, niet als met óóghe aaneengeschreven gelezen diende te worden? In dat geval is het geen interpunctieteken maar slechts grafisch scheidingsteken.
manuscriptologische aantekeningen
vs. 30 ghij [∼+]

rijst
vs. 38 Onder [d'+]<'t> óóghe
vs. 40/41 fol. 63V/64R.
vs. 49 Laet voor [-haer die] ≤[m+]achtelt (?)≥ [-≤de≥] nooten - De volgorde der wijzigingen is niet duidelijk. Mogelijk:
(a) voor haer die ≤de≥ nooten met de voor die als open variant
(b) voor [-haer die]≤Machtelt≥ [-≤de≥]
Mogelijk is echter ook dat Machtelt interlineair werd toegevoegd ter vervanging van het - dan nog niet doorgehaalde - voor haar: Laet Machtelt die/de nooten kraeken. De plaats waar Machtelt staat spreekt niet tegen deze hypothese. In dat geval zou als voorfase van de definitieve redactie gelezen dienen te worden:
(b) Laet voor haer/Machtelt die/de nooten kraeken met als open varianten 1) voor haer of Machtelt en 2) die of de (nooten).
Bij de definitieve keuze werd dan echter niet voor haer maar haer die met één streek doorgehaald en tevens het interlineaire de geschrapt. Of de hoofdletter van Machtelt over een kleine letter m werd heengeschreven is onzeker.

translitteratie
vs. 51 Voor M/min zie de manuscriptologische aantekening. Het resultaat van de overschrijving is op zichzelf genomen toch niet geheel overtuigend een hoofdletter, evenmin als in M/meer in vs. 77.
vs. 61 Het is niet uitgesloten dat ook bij zoud een apostrof gelezen moet worden: zoud' 't. Daar Hooft in zijn handschrift echter grafisch onderscheid maakt tussen een voorgeplaatste en een achtergeplaatste apostrof, respectievelijk ‘en’ geschreven, zouden hier dan de twee opeenvolgende apostrofs van plaats verwisseld zijn. Er staat nl. zoud' 't. (soud zonder apostrof in vs. 75, zoud' met apostrof in vs. 84, 85 en 86. Vgl. ook de manuscriptologische aantekening bij vs. 19.)
manuscriptologische aantekeningen
vs. 51 I/Jn [-het]≤de≥ [m? +]in - Het is dus niet zeker of met de overschrijving wijziging tot majuskel werd beoogd ofwel alleen letterverduidelijking, waarvan vergroting het gevolg was. Het is echter onduidelijk waarom verduidelijking nodig geweest kan zijn. De editie-1671 heeft onderkast-m. Zie ook bij vs. 77 en 238. Vgl. de bespreking door W. Gs Hellinga van de wijziging [h +]ij in vs. 12 van Sal nemmermeer gebeuren in zijn artikel Verbijsterend spel in Maatstaf 1 (1953/1954) en wel op p. 431-432.
vs. 52 Hogher (?)
vs. 64 [-aen]≤aen≥
vs. 66/67 fol. 64R/64V.

translitteratie
vs. 71 'K (sic; met majuskel) - Vgl. de manuscriptologische aantekening.
vs. 74 Strikt genomen is hier geen zekerheid of Voorhout inderdaad wel met een hoofdletter geschreven is. (De editie-1671 heeft voorhout met een kleine letter.)
vs. 77 Voor M/meer zie de manuscriptologische aantekening. Het resultaat van de overschrijving is op zichzelf genomen toch niet geheel overtuigend een hoofdletter, evenmin als in M/min in vs. 51.
vs. 86 O(o)ghenvlam - Zie de manuscriptologische aantekening.
manuscriptologische aantekeningen
vs. 71 'K wed [-zij dan,]≤z'≥ wt vrees
Dus: (a) 'K wed zij dan, wt vrees
(b) Lukt dat, 'K wed z' wt vrees - waarbij de hoofdletter K niet werd gecorrigeerd tot een kleine letter. Lukt dat, werd vóór de regel in de marge toegevoegd.
vs. 75 Lichtlijk dat haer [-het] niet soud vaeren // Het vervaeren
vs. 77 't onminnelijke [m +]eer - Vgl. bij vs. 51. De editie-1671 heeft onderkast-m.
vs. 82 bad<komma>[-vraagteken]
vs. 86 De hoofdletter O van Ooghenvlam is dusdanig aangedikt dat daarmee misschien beoogd werd de erop volgende o te doen vervallen. zoud' [∼+]nnen (?) - Misschien werd ko slechts bijgewerkt.
vs. 88 de Baerelijke [m +]inne
vs. 92/155 fol. 64V/65R

translitteratie
vs. 93-154 naar de editie-1671, p. 296-297.
manuscriptologische aantekeningen
vs. 93-154 zijn niet in handschrift overgeleverd. Zie de Inleiding tot de teksten.

translitteratie
vs. 155 vlgg. weer naar het handschrift (vs. 93-154 naar de editie-1671).
manuscriptologische aantekeningen
vs. 135/136 editie-1671, p. 296/297.
vs. 155 De voorafgaande vss. 93-154 niet in handschrift overgeleverd. Zie de Inleiding tot de teksten.
vs. 155-180 fol. 65R.
vs. 162 Al en waer [-jk maer (e/v?)] het maer vw' pen.

translitteratie
vs. 178 hooghen óórdt en de marginale aantekening niet in afwijkend schrift, maar onderstreept.
manuscriptologische aantekeningen
vs. 175 Woor[begin van een t+]tjes (?)
vs. 178 Er is geen reden om aan te nemen dat de onderstreping van hooghen óórdt. in de tekst eerder en met een ander doel werd aangebracht dan om te dienen als verwijzing naar de toegevoegde marginale aantekening. (Vgl. bij vs. 13.) Het verwijzingsteken † in de tekst voor hooghen en in margine voor een plaets zal ook hier, evenals in vs. 13, van Brandt afkomstig zijn. De editie-1671 heeft: een plaats aan 't Y, tot Amsterdam. (met † als verwijzingsteken).
vs. 180/181 fol. 65R/65V.
vs. 183 [-dat]≤oft≥ vw' lippen
vs. 184 [- Nauwlijx]≤Niet en≥ hadden

translitteratie
vs. 200 Misschien moet pöeetsche gelezen worden.
vs. 201 b/klinken - Zie de manuscriptologische aantekening.
manuscriptologische aantekeningen
vs. 197 We[e?+] - Begon Hooft Weer te schrijven?
poëets[h+] -
Boven de tweede e is iets doorgehaald, misschien een onwillekeurig inktspoor, mogelijk echter ook een trema, dat dan, gezien de schrijfgang, hoek èn ductus, als boven de eerste e bedoeld gelezen kan worden. Indien het inderdaad een trema was, heeft Hooft dit naar voren verplaatst en wel dusdanig dat het thans achter de o staat. De bedoeling kan daarbij echter geweest zijn het slechts duidelijker boven de éérste e te plaatsen. Vgl. echter vs. 200: pöeetsche(?)
potzigh, gingt, - Zie bij vs. 198.
vs. 198 En ons smeeren aen<komma> voor inkt. (?) - Het handschrift geeft hier meer aanleiding om de twijfel ten aanzien van het al of niet toegevoegd zijn van de komma te uiten dan in vs. 197 bij de komma tussen potzigh en gingt.
vs. 199 hebt ghij dan [-(s/sc?)]blonde kujven - Copiëerfout? Begon Hooft schaft uit vs. 200 te schrijven? Of de beginletter van een variant voor blonde? Dan werd mogelijk s of sc van schoone doorgehaald.
vs. 201 Niet uitgesloten is: Dat[s+]e (?) - Anders werd slechts letterverduidelijking van de z ondernomen.
[∼+]linken (?) - Mogelijk slechts letterverduidelijking. Het is echter niet uitgesloten dat een c of een k werd overschreven. Strikt genomen is het ook niet geheel uitgesloten dat een oorspronkelijke b werd overschreven met een k.
vs. 210/211 fol. 65V/66R.
vs. 212 In Hijmen aanvankelijk toch een teken y geïntendeerd?

translitteratie
vs. 224 aptekeker (sic) - Vgl. de manuscriptologische aantekening.
vs. 240 Zjen (sic) - Vgl. de manuscriptologische aantekening.
manuscriptologische aantekeningen
vs. 221 De liefd[-e]≤apostrof≥ is - Misschien tevens: [1+]iefd[-e]≤apostrof≥
vs. 223 [-Dat ghij vleidt] ≤Vlejdt ghij mij≥ om
vs. 224 De fout in aptekeker is gemarkeerd met een rood streepje onder de eerste ke; door Brandt of een ander in enige voorfase van de editie-1671, waar apteeker staat?
vs. 231 niet [-nij?] bijten,
vs. 233 een keel <komma> daer (?)
vs. 238 [m+]aet - Mogelijk werd slechts verduidelijking van de m beoogd.
vs. 239 K[o?+]nt ghij - Mogelijk werd slechts verduidelijking van de u ondernomen.
vs. 240 z[∼+]en - Mogelijk werd een verschrijving in oorspronkelijk i hersteld en ‘verduidelijkt’ tot j.

translitteratie
vs. 273 maeghdoomslóf (?)
manuscriptologische aantekeningen
vs. 244/245 fol. 66R/66V.
vs. 256 [-Nae (z/h?)] Naer haer
vs. 272 Neenze: [-jonger]≤jone≥ zietmen [-'t klaeren.] paeren.
vs. 273 Jaeze: [-wt maeghdooms zoeten lóf.] zij zoekt maeghdooms lóf.
vs. 272-273 dus eerst: Neenze: jonger zietmen 't klaeren.
Jaeze: wt maeghdooms zoeten lóf.

manuscriptologische aantekeningen
vs. 275 z[-begonnen e]<apostrof> heeft
vs. 278 Neenz[apostrof+] - De oorspronkelijke apostrof is in het eindresultaat een onderdeel van de e.
vs. ^*279 Hooft schreef onder vs. 278 eerst zonder in te springen 'K magh h, haalde dit door en corrigeerde deze (copiëer?)fout door op een nieuwe regel er onder het vers wel te laten inspringen.
vs. 280 [o+]ebreken (?) - Mogelijk begon Hooft dus ontbreken te schrijven.
vs. 282 [-zulk [-een] neen.] dus een neen.
Dus: (a) zulk een neen.
(b) zulken neen.
(c) dus een neen.
vs. 283 [-Toef wat, Vastaert]: noch een woordtje(?) - Zoetjes, toef wat werd vóór de regel in de marge toegevoegd.
vs. 284 [-Moet jck bijten in (v?)] Jck v bijten moet in 't óórtje[komma?+], (?)
vs. 283-284 dus eerst: Toef wat, Vastaert: noch een woordtje(n) Moet jck bijten in (v?)
vs.^*285a Dat met al mijn lijmerij
vs.^*286a Jck vergat ten (∼?)
Mogelijk werd lijmerij in vs. ^*285a gewijzigd tot lijmen: lijme[r+][-ij]. De reden daartoe is dan duister. Mogelijk ook betreft het hier slechts bedrieglijke haaltjes van de latere doorstreping van beide regels.
Het is mogelijk dat Hooft na ten in vs.^*286a nog een woord begon te schrijven, dan echter na meer dan normale spatie. Het kan ook zijn dat hij de open gebleven ruimte onder lijmerij slechts met krullende krassen opvulde voor of bij het later schrappen van beide regels.
Achter deze verzen schreef Hooft vervolgens:
vs.^*285b Dat mijn hoofjes rammelrad
vs.^*286b Schoontjes schier vergeeten had
Eerst daarna haalde hij zowel de vss. ^*285a en ^*286a als ^*285b en ^*286b door.

manuscriptologische aantekeningen
vs. 285-290 Daar onder vs. ^*286 geen ruimte meer was op de bladzijde en ook rechts van de vss. ^*285b en ^*286b onvoldoende ruimte op de bladzijde was overgebleven voor de 6 slot-verzen, die Hooft misschien, als hij - hetgeen hoogstwaarschijnlijk is - van een ‘klad’ af werkte, niet in zijn legger had en eerst nu concipieerde, vouwde hij het (buiten)-diploma open en schreef de 6 slot-verzen geheel rechts onderaan over de diploma-vouw heen, zodat een deel van deze versregels links onderaan op fol. 63R kwam. Achter vs. 284 en voor 285 bracht hij (of eerst later een ander) een driehoekje als verwijzingsteken aan. Toen later ten behoeve van het zetten of corrigeren van de editie-1671 de diplomata doormidden werden gedeeld tot losse folia, werd de linker benedenhoek van fol. 63 met de slotverzen aan fol. 66 vastgelaten.
Onderschrift: Het jaartal 1623 staat onder het rechter kolommetje van de laatste 6 verzen.
varianten in huygens' afschrift van de laatste 8 verzen, voorkomende in de kopij voor de Otia van 1625, hs. Kon. Ak. XL-a-1623-15(B), fol. 4R.
vs. 283 [Z+]oetgies (of: [S+]) ... wat komma ... woor[t+]jen (of: [d+]) komma (Otia 1625 heeft Soetjes en woordjen).
vs. 284 en 285 Op oortjen en hoofjes geen aksanten.
vs. 286 Schoontjes komma schier komma ... had punt komma (De beide komma's zijn misschien toegevoegd.)
vs. 287 Spreeck je 't Meisje blondt van ha[ren+]n,
vs. 288 ... voor al[-1] ... verklaren komma
vs. 289 Klaerder geen komma ...
vs. 290 Vastaert geen komma ... In margine bij Vastaert, dat is onderstreept: Ca[(sjf?)+]aeltgiens., vermoedelijk gecorrigeerd i.v.m. het plaatsen van de aanwijzing Dit in Casijff. in margine bij het geheel van de acht verzen die in ‘Italiaans’ schrift zijn gesteld, terwijl het bovenschrift in ‘Duits’ schrift is geschreven.