Proeven van tekst en commentaar voor de uitgave van Hoofts lyriek. II. Gedichten voor Huygens

[p. 17]

Opzet en doelstelling der editie

Voor de algehele opzet der edities in het kader van de uitgave van het Verzamelde Werk van P.C. Hooft zij verwezen naar: W. Gs Hellinga, De nieuwe P.C. Hooft-editie. Over winst en verlies. in: Handelingen der Zuidnederlandse Maatschappij voor Taal- en Letterkunde en Geschiedenis 8 (1954), p. 47-60. Binnen die opzet zijn de tekst-edities gescheiden gedacht van eventuele commentaren in afzonderlijke, al of niet aansluitende delen. In de tweeledige Proeven, van tekst èn commentaar, gaan deze echter samen. De tekstverzorging hierin maakt deel uit van de wetenschappelijke edities die bestemd zijn voor filologisch onderzoek. Daarnaast is in het programma der Opera Omnia een editie van Hoofts poëzie opgenomen die wel alle gedichten zal omvatten, maar zonder het manuscriptologisch apparaat en die bestemd is voor een algemener en meer literair ingesteld publiek. De doelstellingen van de filologische edities als uiteengezet in De nieuwe P.C. Hooft-editie (m.n. p. 51-53), brengen mee dat daarin de bronnen diplomatisch worden uitgegeven. Zij geven een tweeledig protocol van de editeurswerkzaamheid die bestaat uit de vaststelling welke tot de tekst behorende schriftelijke taaltekens de bron bevat. Afgezien van bijzondere gevallen is dat de laatste redactie zoals deze zich in de bron bevindt, met als noodzakelijk component alles wat in voorstadia van deze laatste redactie tot de tekst in de bron heeft behoord.¹⁾ Hoewel de gescheiden presentatie van enerzijds de translitteratie van de redactie die in de bron het eindresultaat vormt van schrijven en wijzigingen en van anderzijds de notering van de wording van het eindresultaat met behulp van diakritische tekens in de manuscriptologische aantekeningen, het mogelijk maakt een redactie van een tekst te geven in een vorm die ook lezen toelaat, is het dan ook bij de doelstelling van deze editie onmogelijk het karakter daaraan te ontnemen van protocol van waarneming. In die gevallen waarin het eindresultaat onzeker bleef, werd dus voor de redactie principiëel geen keuze gedaan.²⁾ De notering van zulke onzekerheden beoogt immers mèt het manuscriptologisch apparaat juist het object te bieden voor de filologische interpretatie. Zo min mogelijk werd dan ook een nauwelijks te hanteren voorkeur binnen de twijfel tot uiting gebracht en in het algemeen werd ernaar gestreefd het materiaal dusdanig te presenteren dat enerzijds misverstand omtrent het resultaat van de

1) Vgl. p. 429/430 in: W. Gs Hellinga, Verbijsterend spel. in: Maatstaf 1 (1953-1954), nr. 7. Tot bijzondere gevallen die eigen eisen stellen kunnen als kopij gebruikte handschriften worden gerekend waarin ook door anderen dan de auteur zelf wijzigingen aangebracht zijn, zoals in Hoofts Koelte van antwoordt. Vgl. ook: W. Gs Hellinga, Principes linguistiques d'édition de textes. in: Lingua 3 (1953), m.n. p. 301-302.

2) Waar in de bron zèlf reeds geen definitieve keuze door de auteur gedaan werd tussen varianten, werden uiteraard beide lezingen in de redactie opgenomen. Alleen in die gevallen werd ook binnen de redactie gebruik gemaakt van de manuscriptologische tekens.

[p. 18]

editeurswerkzaamheid zoveel mogelijk werd uitgesloten, anderzijds het protocol praktisch hanteerbaar bleef.¹⁾ Vanzelfsprekend moest in deze uitgave van gedichten uit zeer verscheiden bronnen ervan afgezien worden verslag te doen van al die bevindingen en problemen bij het bronnenonderzoek waarvan de behandeling en waardering alleen kan plaats vinden in breder en eigensoortig verband. In de inleidingen tot de teksten is dan ook getracht slechts datgene omtrent de aard der gebruikte bronnen te vermelden wat rechtstreeks betrokken is op de hier gepubliceerde redacties. Evenzo zijn de edities zelf, met strikte toepassing van de voor de filologische uitgaven gekozen methode, niet belast met aspecten van de tekst in de bron die noch in edities, noch ook in reproducties, maar alleen in de bronnen zelf kunnen worden bestudeerd en beoordeeld.

1) Vgl. De nieuwe P.C. Hooft-editie, p. 47 met n. 2.