Door eenen engen hals. Nederlandse beschouwingen over vertalen 1550-1670

Vertaalhistorie. Deel 2

[p. 59]

11
[Anonymus] (vert.), Den spieghel, des Houwelicks, waer in door veel schoone ende ghenoechelyke redenen, ghelyckenissen ende gheboden, vertoocht ende gheleert wordt, hoe dat man ende wyf hen teghen elckanderen dragende, een vreetsaem, lieflick, ende gheluckich leven met elckanderen sullen leyden. Wt den Grieckschen Autheur Plutarchus, int Ne[der]duytsch overgheset. [Middelburg:] Richard Schilders, 1575

De laat-Griekse auteur Plutarchus (ca. 46-120 n.Chr.) is bekend enerzijds om zijn parallelle biografieën van Griekse en Romeinse staatslieden en generaals, en anderzijds om zijn talrijke moraliserende essays over ethische en praktisch-filosofische onderwerpen. Den spieghel, des Houwelicks was de eerste vertaling van een dergelijk tractaat van Plutarchus in het Nederlands. De vertaler is onbekend. Het werkje werd later onder de titel Neghenenveertich gheboden oft wetten des houwelicks nog enkele keren herdrukt tesamen met de vertaling van het Traité de l'heur et malheur du mariage (1571) van Jean de Marconville. Plutarchus' Levens zouden in 1603 te Leiden in het Nederlands verschijnen, vertaald door A. Van Zuylen van Neuivelt naar de Franse versie van Jacques Amyot. [Exemplaar UB Gent]

Totten Leser.

Beminde Leser, ghelijck daer gheen gemeenschap ter werelt, so heylich, heerlick, nochte profytich en is, als de gemeenschap des Huwelicks, so hem de menschen daer in heerlick, wyselyck, ende redelyck draghen, also en isser oock ter contrarie geen sake schandelicker nochte schadelycker, dan den selven huwelycken staet, als hy met onverstant ende onredelyckheyt begaen wort, twelck beyde claerder is, dan datmen het behoeve breeder te bewijsen, naedemael men by dagelijcksche experiencie bevint, wat een vreucht ende geluck het is, in vrede ende liefde met sijn geselchap te leven: ende ter contrarien, wat een helle dat het is, daer man ende wijf, in tweedracht ende oneenicheyt haren tijt met elcanderen overbrengen: welcke inconvenient dickmael, iae gemeenlyck, nerghens el^a deur en gebeurt, dan door onwijsheyt ende onverstant, dat de luyden niet en weten, hoe zij hen tegen elcanderen behoorden te dragen, ende constelyck ende wetentlyck met elcanderen omme te gaene.

Waerom ick gevonden hebbende, een cort ende seer excellent stuxken, eens geleerden Grieckschen Philosophes, waer door dit quaet soude mogen geschouwet ende geremedieeert worden, en heb niet willen nalaten, of ick en soude alsulck eenen tresoor, den nederlanders, den welcken de Griecksche sprake onbekent is, deelachtich maken, ende wt den grieckschen inden Vlaemschen oversetten: hoe wel nochtans niet so strichtelyck, ende van woorde te woorde, of ick en soude

a el: anders

[p. 60]

(midts dat andersins de materie inden Grieckschen doncker is, ende niet licht om verstaen) hier ende daer wat af, ende toe doen, ende veranderen daer ick achtede, dattet meer claerheyt ende verstant soude mogen aenbringhen. Niet twijfelende of desen mijnen cleynen aerbeyt, en sal allen verstandigen ende liefhebbers der deucht, so wel mannen als vrouwen, die nu getrouwet sijn, ofte hen begeeren tot den Huwelycken staet te begeven, aengenaem ende profijtich wesen: Nademael sij hier in sullen vinden veel schoone geboden, natuerlycke redenen, exempelen ende ghelijckenissen, waer door desen onsen Heydenschen Philosophe Plutarchus leert ende voor oogen stelt hoe dat de ghene die alreede eendrachtelick ende vriendelick met elcanderen leven, sullen mogen meer ende meer, in pays, liefde, ende vriendelickheyt, onderlinge toenemen, ende versterket worden. Die door misverstant ende onwetenheyt, maken dat het huwelick, hen gheen vreucht nochte solaes, maer een cruce ende eewich verdriet is, sullen leeren alsulcke inconvenienten, die den bant der liefde, ende eendrachticheit breken, schouwen, ende tot elcanderen warachtige liefde crijgen: Ende ten laetsten, ionge luyden, die schier oft morgen, begeeren met haer toecommende geselschap, in huwelycke geluckelick ende met vreughde te leven, sullen hierin, als in eenen spieghel, sien, hoe ende in wat manieren, sij elcanders nature ende condicien kennende, hen wijselyck ende stichtelick tegen elcanderen sullen aenstellen, ende also als een conste der tsamenlevinghe te voren geleert hebbende, vrijelicker ende met beter hope van geluckelyck te leven, den huwelycken staet aen grijpen. Vaert well goetwillige leser: ende ist dat ick bevinde dat mijnen arbeyt u aengenaem is, so sal ick pogen meer schoone stucxkins des selven autheurs, an 'tlicht te bringen.