Mexico zingt. Een bloemlezing uit de Mexicaanse lyriek sinds de 15de eeuw

[p. 9]

Inleiding

[p. 11]

I. Verantwoording

Het valt moeilijk te zeggen wat de diepste indruk op ons maakt: bij het graven naar onbekende schatten telkens weer onvermoede schoonheid te vinden, die getuigt van de eindeloze verscheidenheid waarmee de menselijke geest zich openbaart, of te ontdekken hoezeer bij alle uiterlijke verschillen de mens zichzelf gelijk blijft, onder welke hemel hij ook geboren mocht zijn en hoe wisselvallig het lot zich ook aan hem moge voltrekken.

De variatie, het onbekende, het exotische element vormt veelal het meest aantrekkelijke; de ontdekking van het in diepste wezen gelijk-blijvende vormt echter het boeiende. Het een wint door het ander; de vreugde van wie uit vrijbuiten gaat naar de schoonheid, culmineert in het gelijktijdig grijpen en be-grijpen van deze beide aspecten.

Er bestaat een vreemde gelijkenis tussen alle kusten; deze: dat eenzelfde eindeloze, eindeloos zich gelijk blijvende oceaan ze bespoelt. De ‘passage’ - tot voor enkele decennia nog lange dagen van water en lucht, lucht en water, en des nachts de besterde beslotenheid waarbinnen wij niet weten waarhéén, overgeleverd aan driften van water en wind en die nog zonderlinger menselijke drift van de wetende man die een koers uitzet op papier en deze koers hardnekkig blijft volgen op het beweeglijke vlak van het water - de passage, telkens weer als ik hem maakte van West naar Oost en van Oost naar West, was de lange doorleefde les der gelijkheid van alle kusten. Ook bij tal van relatief korte oceaanvluchten in latere jaren was het niet anders. Integendeel, misschien door de traagheid-van-ziel, die jet lag genoemd wordt, krijgen deze ervaringen iets schokkends, flitsends en bijna catastrofaals.

[p. 12]

Maar hoe goed is het te weten dat nergens het volslagen onbekende, nergens de volkomen onherbergzaamheid ons wacht. En daarbij tóch de bekoring te ondergaan van de verandering, het zich verplaatsen, het voorgoed achterlaten van alles wat niet deel werd van onszelf, en te verwachten dat iets bijna-onbekends ons tegenlacht; dat palmen zullen wuiven over blauwe baaien, witte huizen zich groeperen tot nog onbetreden steden, en de havens die wij vroeger binnenliepen, thans in een ander zonlicht zullen stralen. Het hart zonder land heeft juist dáárom overal zijn land, vindt ruimte in heel een melkwegstelsel.

Ik weet dat er veel geweest is binnen het bereik van mijn handen, wat ik naliet te bewonderen en zelfs niet zàg, terwille van het onbekende dat ik droomde. Of goede dingen die ik met een te vluchtige blik snel voorbijliep terwijl ze anderen zo kostbaar waren. Het zij een zwakheid - ze is mij lief zoals alle zwakheden ons bever zijn dan deugden. Het is geen ontevredenheid met het nabije, maar de gezonde gulzigheid van een die zelfs na bijna negentig boeiende levensjaren diep doordrongen blijft van de tragische waarheid: dat het leven kort is... en de kust zeer lang. Het is de onverzadigbaarheid van een die maar al te zeer weet, dat er meer schoonheid is dan onze ogen kunnen zien; van een hunkeraar die ervaren heeft dat alle leven bezeten is van een honger die blijkbaar zelfs door het grootste wonder niet gestild kan worden.

Laat dit dan de verontschuldiging zijn, dat ik (opnieuw) aandacht vraag voor iets zo buitenissigs als de Mexicaanse poëzie, - voor het lyrisch deel uit een zeer veel groter geheel. Die lyriek heeft immers bij heel veel onoorspronkelijks - vooral inzake zijn vorm - toch iets zeer eigens wat zijn stemmingen, atmosfeer, beeldspraak en schoonheidsidealen betreft. Zijn makers werden zich het eigene ook allengs meer bewust, zodat de hedendaagse Mexicaanse dichtkunst duidelijker als een typisch ‘Amerindische’ herkenbaar is, dan die uit het interregnum der koloniale overheersers, waarin hun werk meesten-

[p. 13]

deels beperkt bleef tot een lokale nabootsing van Spaanse en Franse dichters.

Uit verschillende tijperken werden enige sprekende voorbeelden gekozen, die hopelijk in de vertaling zo weinig mogelijk van hun eigen karakter hebben ingeboet. Ik streefde er naar een zo nauwkeurig mogelijke weergave, én van hun vorm, én van hun inhoud te geven, terwijl in de hierna volgende toelichting getracht is het een en ander in zijn historisch en literair verband te plaatsen.