Geïllustreerde flora van Nederland

Handleiding voor het bepalen van de naam der in Nederland in het wild groeiende en verbouwde gewassen en van een groot aantal sierplanten

[p. 584]

Eschdoornfamilie.
Aceraceeën, Aceraceae.

Boomen of heesters met kruiswijs geplaatste, enkelvoudige of samengestelde, gesteelde bladeren zonder steunblaadjes. Bloemen in trossen, tuilen of bundels, tweeslachtig of éénslachtig en in 't laatste geval éénhuizig of tweehuizig. Kelk 4- tot 10-tandig of -bladig, kroonblaadjes evenveel als kelktanden of ontbrekend. Meeldraden 4 tot 10, meestal 8, een stamper met twee stempels. De vrucht is een tweedeelige splitvrucht (soms ook wel drie- of zelfs vierdeelig), elk deel bevat één groot zaadje, dat enkel bestaat uit een kiem, met groote groene, ineengerolde of gevouwen blaadjes (zaadlobben). De deelvruchten hebben breede vleugels en worden door den wind verspreid (tot 250 M. ver van den stam).

De bloemen worden bestoven door insekten of door den wind. Er is vaak een dikke, schijfvormige honingklier; zie fig., h. Bloemenklasse: A.

Verschillende soorten van deze familie worden aangeplant als laan- en sierboomen; alleen Acer campestre, die, gek genoeg, ‘Spaansche Aak’ genoemd wordt, is te beschouwen als echt oorspronkelijk inlandsch.

Bij alle soorten, maar vooral bij de Noorsche Eschdoorn, is de ontluiking der knoppen zeer mooi waar te nemen, waarbij dan het bladachtig karakter der knopschubben duidelijk in 't oog valt. De bladstelen zijn zeer ongelijk van lengte en maken 't daardoor mogelijk, dat alle bladeren evenveel

[p. 585]

van 't licht kunnen profiteeren. De soorten, die in een vochtig klimaat thuis behooren, hebben spitse bladtoppen (druppeltoppen) voor den waterafvoer.

Het eschdoornhout heeft veel waarde als timmerhout, voor meubelen. De rugbladen van violen zijn meest van eschdoornhout.

In Amerika wordt in 't vroege voorjaar: Februari, Maart, uit sommige soorten suiker verkregen door het hout aan te boren en de vloeistof, die uit de wonden druppelt en 2-3% suiker bevat, in te dampen. Een enkele boom levert dan 5 tot 30 pond suiker. Men neemt hiervoor hoofdzakelijk de soorten A. saccharinum, A. Negundo en A. dasycarpum.

De Eschdoorns worden ook wel Ahornen genoemd.

Geslacht: Eschdoorn, Acer.

1

a.	De bloemen verschijnen lang vóór de bladeren; tijdens den bloei zijn alle bladknoppen nog stijf gesloten.	2
b.	De bloei valt ongeveer tegelijk met de bladontluiking, soms kort ervoor, maar dan zijn toch al ineengeplooide blaadjes te zien.	4

2

a.

De struik (of boom) heeft alleen stamperbloemen of alleen meeldraadbloemen (tweehuizig), de eerste in hangende, ijle trossen, de andere in dichte bundels; kroonblaadjes afwezig. Jonge takken meestal blauw berijpt. Bladeren samengesteld: oneven gevind of drietallig. De vruchtvleugels vormen met elkaar ongeveer een rechten hoek. Uit Noord-Amerika. Maart-April. Vedereschdoorn, A. Negundo

Veel aangeplant, ook met bonte bladeren.

[p. 586]

b.

De boom heeft, behalve mannelijke, ook tweeslachtige bloemen. Bladeren niet samengesteld.

3

3

a.	In de meeste bloemen zijn vier of vijf roode kroonblaadjes te vinden; vruchtbeginsel kaal. Bladeren meest drielobbig, de insnijdingen tusschen de lobben scherp, onderzijde van de bladeren roodachtig, in den herfst wordt 't heele blad prachtig rood. Uit N.-Amerika. Maart-April. Wind bloeier. Roode Eschoorn, A. rubrum
b.	Kroonblaadjes ontbreken, slechts zelden vindt men er 1-3; vruchtbeginsel behaard. Bladeren met 5-7 lobben, insnijdingen tusschen de bladlobben stomp. Uit N.-Amerika. Maart-April. Windboeier. Witte Eschdoorn, A. dasycarpum

4 (1)

a.	Bloemen in lange, hangende trossen.	5
b.	Bloemen in bundels, in staande of in overhangende trossen, die ongeveer even breed als lang zijn.	6

5

a.

Bladeren vijflobbig, de rand onregelmatig, grof gezaagd, onderzijde blauw-groen, alleen in de nervenhoeken behaard. Bloemen groen, mannelijk en tweeslachtig; de meeldraden ingeplant binnen de honingschijf. De vruchtvleugels maken met elkander een rechten hoek. Aangeplant en verwilderd. Mei-Juni. Fig. blz. 584. Eschdoorn, A. Pseudoplatanus

De bloemen lokken door hun geur vooral aasvliegen, die dikwijls aan de honingschijf blijven vastkleven en dan sterven. In de bladeren ontwikkelt zich in den nazomer een zwam (Rhytisma acerinum), deze veroorzaakt de welbekende zwarte plekken. Zie blz. 135.

[p. 587]

b.

Bladeren drielobbig, meer lang dan breed, met scherp dubbelgezaagden rand, bij 't ontluiken langs de nerven aan de onderzijde roodachtig behaard. Bloemen groenachtig geel, zeer kort gesteeld, de meeldraden steken niet buiten de bloem uit. De vruchtvleugels vormen een rechten hoek. Uit N.-Amerika. Mei-Juni. Pennsylvanische Eschdoorn, A. pennsylvunicum

6

a.	Bloemen klein, lang gesteeld, in dichte bundels, kroonblaadjes ontbreken, kelk blaadjes aan den rand behaard. Bladeren 3- of 5-lobbig, met spitse punten en stompe insnijdingen. De vruchtvleugels zijn bij rijpheid bijna evenwijdig. Uit N.-Amerika. April-Mei. Suikerahorn, A. saccharinum
b.	Bloemen in breede trossen, kroonblaadjes aanwezig.	7

7

a.	Bladeren tamelijk klein (op zijn grootst 7 cM. lang en 10 cM. breed, gewoonlijk 5 bij 6) drie- tot vijflobbig, met stompe punten en scherpe insnijdingen. Bloemen geelachtig groen; de vruchtvleugels liggen bijna in één lijn. In bosschen en hagen, ook aangeplant. De jonge takken vertoonen een sterk kurkweefsel. Mei-Juni. Spaansche Aak, A. campestre
b.	Bladeren groot, 9 tot 12 cM. lang en breed, vijflobbig, soms zevenlobbig, met lange, spitse toppen en stompe bochten. Bloemen geel; de vruchtvleugels maken met elkander een zeer stompen, soms zelfs gestrekten hoek. Zeer veel aangeplant, komt wild voor door geheel Europa behalve in 't Westelijk kustgebied. Noorsche Eschdoorn, A. platanoïdes