Geïllustreerde flora van Nederland

Handleiding voor het bepalen van de naam der in Nederland in het wild groeiende en verbouwde gewassen en van een groot aantal sierplanten

[p. 135]

Lagere zwammen.

I.	Moederkoorn (Claviceps purpurea).
	a. Zwarte, harde korrels: verdikte, verharde en vergroeide zwamdraden, sclerotiėn, in een korenaar.
	b. Een enkel sclerotium, en
	c. idem waaruit in 't voorjaar de paddestoeltjes, de eigenlijke sporendragers, te voorschijn komen.
	d. Een hoedje van zoo'n sporendrager in doorsnee; e. een blaasje uit den wand ervan waarin een massa langwerpige zakjes (asci) liggen, elk met 8 draadvormige sporen er in. f. Deze sporen ontwikkelen zich in de bloemen van 't koren tot zwamdraden en veroorzaken suikerafscheiding (Honingdauw); daardoor worden insecten aangelokt en deze verspreiden de zwam over den koornakker (bijna uitsluitend rogge); deze verspreiding geschiedt door afgesnoerde topcellen (conidiën); eerst tegen den tijd, dat de rogge rijp wordt, ontwikkelen zich de zwamdraden tot de zwarte moederkoorns. Moederkoorn deed vroeger en doet nog wel dienst in de geneeskunde. 't Is een gevaarlijk middel. Vroeger werd het moederkoorn dikwijls in massa met het meel gemalen en veroorzaakte de kriebelziekte, die den dood ten gevolge kan hebben a. b, c. halve grootte, d.e. vergroot,
	f. sterk vergroot.
II.	Eschdoornblad met Zwarte Vlekziekte, Rhytisma acerinum, bij a. sporenzakje.
III.	Morieljes (op ⅓).
	a. Eetbare Morielje, (Morchella esculenta).
	b. Kleine Morielje, (Morchella rimosipes).
IV.	Kluifjes (Helvella's).
	a. Zwarte Kluifjes (H. lacunosa).
	b. Witte Kluitjes (H. crispa).
	c. Echte Kluifjes (H. esculenta).
V.	a. Elfenbekers op ⅓ (Peziza aurantiaca).
	b. Gele Lichtjes (Mitrula paludosa).
	c. Larix - Kanker (Dasyscypha Willkommii).
	d. Zwarte Vingerhoed (Verpa digitaliformis).
VI.	Korenbrand:
	a. in de rogge (Ustilago Secalis).
	b. in de haver (Ustilago Avenae).
VII.	Korenroest (Puccinia graminis).
	a. Oranje sporennapjes op Berberis-blad: de eerste waard.
	b. een vergroot napje, dat sporen uitwerpt (conidiën).
	c. de roest op gras en graan (tweede waard), veroorzaakt door die conidio-sporen.
VIII.	De Roode Elzenvlag(Exoascusalnitorquus).
	a. De zwamdraad ontwikkelt zich in de jonge vruchten en doet er een groote roode lap of blaadje uitgroeien, daarin bevinden zich de sporen.
	b. sporenzakken van de zwam, sterk vergroot.

[p. 136]

IX.	Aardappelziekte (Phytophthora infestans).
	a. Bladvlekken.
	b. Sterk vergroote zwamdraden met sporendragers.
	c. Een sporendrager waaruit de sporen ontsnappen, die de ziekte verspreiden.
X.	Heksenbezems in een berk. (Exoascus betulinus). Bij a. zwamdraden die in de cellen van de berkenschors doordringen. Als gevolg van de infectie ontstaat een abnormale takkenvorming op de zieke plek, die op een afstand er uit ziet als een duiven- of eksternest, of als een oude bezem die er ingegooid is (door de heksen bij de luchtreis van den bezemsteel geworpen).
XI.	Voorstelling van de sporenvorming bij sommige Lagere Zwammen (Ascomyceten). In elken ascus liggen 8 sporen (a); tusschen die zakjes (asci) liggen onvruchtbare buizen (paraphysen) (b), die misschien door zwelling of beweging dienst doen bij 't uitwerpen der sporen (c).
XII.	Voorstelling van de sporenvorming bij Hoogere Zwammen (Basidiomyceten).
	a. Dwarse doorsnede van 3 blaadjes onder den hoed: een deel van het sporenvlies (hymenium) dat de blaadjes bedekt.
	b. Vergroot stukje van het hymenium. Langwerpige cellen (basidiėn), waarop (niet waarin) zich de sporen vormen, meestal vier op elk basidium, elk spore weer op een steeltje (sterigma). Zelden ontwikkelen zich maar twee sporen met sterigmata op één zoo'n steuncel, grondblaasje of basidium, dit is het geval bij de Kampernoelje of echte Champignon, die daaraan ook microscopisch te herkennen is. Er liggen ook onvruchtbare, meestal veel grootere cellen (cystiden) tusschen de sporendragende (bij f); beteekenis nog onbekend.