Geïllustreerde flora van Nederland

Handleiding voor het bepalen van de naam der in Nederland in het wild groeiende en verbouwde gewassen en van een groot aantal sierplanten

[p. 581]

Paardekastanjefamilie.
Sapindaceeën, Sapindaceae.

Boomen of heesters met kruiswijs geplaatste, handvormig samengestelde bladeren. Bloemen in pluimen, mannelijk en tweeslachtig, tweezijdig symmetrisch, met vijftandigen kelk, vier of vijf kroonbladeren, meestal 7 (5-8) meeldraden en een stamper met driehokkig, bovenstandig vruchtbeginsel. Vrucht: een driekleppige, eenigszins vleezige doosvrucht met 1-3 zaden. De bestuiving der bloemen geschiedt door bijen en vlinders. Bloemenklasse: Bb. Bij ons alleen sierplanten.

Geslacht: Paardekastanje, Aesculus (spr. uit: Esculus). Zie de Opmerkingen aan het einde.

1

a.	Heester met zeer lange, ijle trossen van geheel witte bloempjes, met roode, onbehaarde meeldraden, die meer dan tweemaal zoo lang zijn als de kroonblaadjes. Kelk kaal. Bladeren aan de onderzijde zachtharig. Uit de Zuidelijke Atlantische staten van N.-Amerika. Juli-Augustus. Kleinbloemige Kastanje, AE. parviflora
b.	Boomen met bloemen, rood of geel of rood-gestippeld, en behaarde meeldraden of helmknoppen.	2

2

a.

Knoppen in den nawinter kleverig. Bloemen meestal met vijf kroonbladeren, doosvrucht stekelig.

3

[p. 582]

b.

Knoppen niet kleverig, bloemen meestal met 4 kroonbladeren, doosvrucht niet stekelig.

4

3

a.	Bladeren 5- tot 7-tallig, de blaadjes zelf zoo goed als ongesteeld. Bloemkroon wit, met gele en roode stippels (honingmerk), de bloemkroonblaadjes met korte steeltjes (nagels), die niet langer zijn dan de kelkslippen. Uit het Balkan-Schiereiland en Klein-Azië. Mei. Wilde Kastanje, AE. Hippocastanum
b.	Bladeren meest 5-tallig, de blaadjes gesteeld. Bloemkroon rood, dikwijls vierbladig, nagels groot, buiten de kelkslippen uitstekend. Vrucht weinig stekelig. Bastaard tusschen de vorige en de volgende soort. Mei-Juni. Roode Kastanje, AE. carnea

4

a.	Bloemkroon vuilrood, rand van de bloemkroonblaadjes met klierpuntjes bezet. Zie fig. De onderkant der bladeren is meestal kaal, soms met weinig zachte haartjes bezet, wollig langs de middennerf en in de nervenhoeken. Uit Noord-Amerika. Mei-Juni. Gladde Kastanje, AE. Pavia
b.	Bloemkroon geel, rand van de bloemkroonblaadjes zonder klierpunten. De onderzijde van de bladeren is heelemaal dicht wollig behaard. Uit de Vereenigde Staten. Mei-Juni. Gele Kastanje, AE. flava

Opmerkingen. De gewone Wilde Kastanje (AE. Hippocastanum) is in West-Europa ingevoerd omstreeks 't midden van de 16de eeuw door de bemoeiingen van den Nederlander Bousbecke (Busbecquius), in dienst van den Keizer van Duitschland en eenigen tijd gezant te Constantinopel. Hij heeft ook de Tulpen en andere bolgewassen en de Sering overgebracht.

De bloeipluimen van de Wilde Kastanje hebben zijtakken,

[p. 583]

waaraan de bloemen zich op dezelfde manier ontwikkelen als bij de familie der Ruwbladigen (schichtvormige bloeiwijze). Sommige der bloemen zijn mannelijk, andere tweeslachtig. In de tweeslachtige is de stempel eerder rijp dan de meeldraden (proterogynische bloemen), zie fig. Honing wordt overvloedig afgezonderd aan den voet der meeldraden, de bloemen worden druk bezocht door bijen, vlinders en hommels; deze laatste zijn de voornaamste bestuivers. Merkwaardig is de kleurverandering van 't honingmerk bij de Wilde Kastanje, dat eerst geel is en later rood wordt.

De schors en de knopschubben bevatten een stof, waarvan de oplossing in water of alcohol het lichtverschijnsel der fluorescentie vertoont. De zaden worden door zwijnen, herten en vee gegeten, de schors wordt ook wel bij de leerlooierij gebruikt.

De naam Wilde Kastanje berust op een toevallige gelijkenis van de zaden dezer planten met de vruchten van de Tamme Kastanje (Castanea sativa), een boom, die er overigens al heel weinig overeenkomst mee heeft. De soortnaam Hippocastanum beteekent: Paardekastanje.