De wonderlijcke historie van de Noordersche landen

Het XVI. Boeck van Olaus de groote wt Gothlant, Aertsbisschop van Vpsalen, int corte begrepen, tracterende vande ceremonien der kercken.

Vande manieren van bidden inde kercken.

DIE Noordersche nacien dewelcke woonachtich sijn in dorpen die verre ghelegen sijn vander kercken, ende reysen willen inde procchie kercke daer sy ghedoopt sijn gheweest, draghen anders gheen wapenen met henlieden, dan een stalenboghe, sweert

[fol. 199r]

ende bijl. Die cruysboghen om te schieten die wild wreede dieren, sonderlinghe groote beeren ende onuersadelijcke woluen: dewelcke ghemeynelijck in dese dry maenden als Ianuarius, Februarius ende Meerte, wreeder sijn dan op eenighen anderen tijt vanden Iaere. Dese lieden belouen Godt, dewelcke sy oock houden, dat sy die vellen van alle die wilde wreede beesten die sy doot schieten sullen, offeren ende gheuen sullen der kercken, om die te legghen op die voetbancken, beneden voor die outaeren, daer die priesters op staen als sy misse doen. Waer wt dat comen is dat die priesters staen op beeren vellen als sy misse doen, alst soo afgriselijck cout is. Maer ist dat sy metten nette vanghen woluen, lossen, vossen oft ander soorten van wilde beesten, soo vercoopen sy die vellen, ende gheuen het ghelt der kercken, om wasse keerssen te coopen. Sweerden draghen sy oock mede, om dat sy ghewelt met ghewelt verdrijuen souden, waert datse onder weghen bespronghen werden. Sy hebben oock bylen, om die boomen die onderweghen vant groot ongheweerte omme gheworpen ligghen in stucken te houwen ende wten weghe te legghen, om datse ghemackelijck souden doorgaen: ende oock om die bruggen die door cracht vanden water ghebroken sijn terstont te vermaken. Sy dragen oock iauelijnen in stede van stocken, om ouer die water grachten te springen. Sy hebben niettemin calendrier stocken (daer wy int eerste boeck af gheseyt hebben) die sy inde hant dragen: metten welcken sy leeren wijsen, disputeren, vraghen ende concluderen vande nieuwe ende volle mane, ende vanden loop dese hemels, ende vande heylighe daghen ende sondaghen vanden iaere soo wel van die veranderen als vast blijuen. Sy legghen oock wt ende verclaeren al oft sijt wten eenen boeck waeren lesende, sonder fouten die teeckenen vanden daghe

[fol. 199v]

Vande sepulturen ende begrauinghe der princen.

Die ouders plegen te hebben voor maniere, dat sy die doode lichamen vande Princen hingen aen boomen die vol bladers waren, ende sonderlinghe aende eycke boomen, al oft die ghewijt ende den goden toe gheschickt hadden geweest: oft sy verbranden die lichaemen in vier van Ieneuer hout ghemaeckt: oft sy beslotense op seker berchskens met groote steenen int ronde oft viercant, legghende die lichaemen plat opder aerden metten sweerde ende heyrhamer, als Saxo is schrijuende in sijn achtste boeck vanden Coninck Haralt van Denemarcken die verslaghen wert: denwelcken Coninck Ringo van Sweden die hem verwonnen hadde, een seer costelijcke sepulture maken dede. Voorwaer het is een oprecht werck der liefden, dat die verwinner den verwonnen eerlijc doet begrauen: ende (als Saxo schrijft in sijn derde boeck) die sijnen dooden viant ter aerden doet die vercrijcht die vrintschap vanden leuende: ende verwint die leuende met sijnder duecht, die den dooden is beleeftheyt ende vrientschap bewijsende.

Van veelderhande siecten ende medecijnen.

Die ghemeyne siecten die inde Noordersche lan-

[fol. 200r]

den sijn regnerende, sijn dese: den hoest, graueel, tantsweere, pijne der ooghen, cortsen, de snoter, scurftheyt wintpocskes, masels ende pocken: ende altemets oock peste, dewelcke ghelijck sy selden is comende, soo en dootse soo haest niet die menschen, sonderlinghe die altijts het lijf vol hebben. Daer is oock een andere siecte die inde leghers comt, dwelcke seer is quellende den ghenen die inde steden ghesloten ende beleghert sijn, te weten alsulcken siecte dat die vleeschachtighe leden eenichsins het gheuoelen verliesen, ende verdrooghen tusschen vel ende vlees soo datse gaen al smeltende gelijck was, ende dat die vingheren blijuen in staende alsmen opt vleesch is douwende: Dese siecte maect ooc die tanden bot al oftse wt vallen souden, ende maeket vel wit oft blaeu, die menschen vaddich ende gheeft een walghinghe int nemen vande medecijnen. Welcke in haerlieder ghemeyne tale wort ghenaemt Schuerbuyck, ende in griecx Cachexia: by auenturen om dat vleesch onder het vel sachte is ende verdwijnende. Dese siecte schijnt te comen van ghesouten spijsen te eten die raeu sijn: ende wert gheuoet door coude dompen vande vochtighe mueren. Maer als die mueren met eenigerhande barders beset sijn, soo en heeft dese diecte soo grooten cracht niet. Bouendien ist dat dese siecte langhe is gheduerende, so machmense ghenesen met eenparich te drincken alssem dranck, ghelijk men oock pleecht te ghenesen die graueele met eenen dranck die van boter ende oudt bier ghemaeckt is. Want desen dranck mach gheheelijck wechnemen dusdanighe quellinghen vande graueele ende nieren, Hft te minsten grootelijck die pijne verlichten.