|
| |
Het vijfste Boeck van Olaus de groote wt Gothlant, Aertsbisschop van Vpsalen int corte begrepen, het welcke is tracterende vande vrome daden der Reusen ende cloecke campuechters.
| |
Vanden Reusen
AL ist dat sake dat die heylighe schrifturen so wel als die heydensche historien claerlijck ghenoech mencie maken vande hooghe ende vrome daden der reusen ende campuechters, ende opentlijck ghenoech zijn ghetuyghende, die vromicheyt die sy ghedaen hebben, wanneer ende op wat plaetsen ende hoecken vander werelt: soo dunct my nochtans niet quaet te wesen, noch wat meer daer toe te schrijuen, twelcke ghetrocken is wten hooghe rootsen ende steenen van den Noordersche landen, ende ouer al de werelt noch
| |
| |
meer openbaer te maken, dat vanden seer ouden ende excellenten autheuren beschreuen is geweest. De landen die ghelegen zijn int wterste vanden Noordersche landen, als Finlant, Biarmen, Scricfinnen, Helsingen, ende ander die in mijn Caerte van Gothlant gheteekent staen, geuen so merckelijck te kennen ouer al den genen diet neerstelijck besien, de groote cracht vanden reusen, datse par fortse moeten geloouen met een groot verwonderen, dat so grooten hoogen ende swaren hoop van steenen, ende stucken van rootsen, daer niet gegroeyt en sijn wter naturen, maer door ongelooflijcke crachten vanden reusen daer by een gedragen ende gestelt geweest zijn, so wel in de platte velden ende bosschen, als opde geberchten vanden Conincrijcken van Sweden, Gothlant ende Noorwegen, waer datter worden gheuonden in grooter menichten. Ende die begeert te weten wat en menichte van alsulcken steenen geuonden worden in Denemarcken, die daer opgherecht zijn geweest ende ghestelt vanden reusen ouer al ontrent die grauen van den ouders, dat hy ouerlese (ist dat hem belieft) de prologhe vander Cronijcken van Denemarcken die Saxo seer neerstelijck heeft beschreuen, ontrent den eynde, ende sal sien dat in voorleden tijden Denemarcken seer ghehanteert heeft gheweest vande vrome ende stercke reusen, de welcke die sware ende hooghe steenen daer ghestelt hebben. Maer ist datter yemant is die soude willen segghen dat niet mogelijck en is dat eenich mensche het selue souden moghen ghedaen hebben: dat hy besie wat daer ghedraghen staet opt hoochste vanden berghen, ende dat hi dan segghe ist dat hijt weet wie so grooten stucken daer bouen op heeft ghedraghen. Niet te min ick ghelooue datter luttel wesen sullen, die gheloouen sullen te wesen mogelijck, dat men oyt mensche geuonden heeft die sulcken swaren gewichte van steenen soude hebben connen dragen opt hoochste vanden bergen, gemerct dat on-
| |
| |
moghelijck schijnt te wesen datter oyt mensche geboren is geweest, die de selue, staende op een effen ende plat lant, soude mogen verroert hebben vander plaetsen. Desen Autheur en derf oock niet wel segghen oft selue is ghedaen gheweest vanden reusen oft ander vrome mannen die bouen ander een onghelooflijcke cracht hebben gehadt, die gheweest zijn na de diluuie, segghende dat hy seer luttel daer af vint geschreuen inde oude Cronijcken van Denemarcken. Maer hadde hy by auenturen wel ouersien die groote steenen ende stucken van rootsen die staende zijn in Gothlant ende hooch Sweden, hy soude wel door sijn seer cloec verstant, den nacomers hebben te kennen gegeuen die vrome ende hooge daden vanden ouders, ghemerct dat in Gothlant ende Sweden Coninghen ende Princen gheweest zijn, derthien hondert ende seuentich iaren, eer dat den eersten Coninck van Denemarcken Dan ghenaemt, heeft begonst te regneren: de welcke hebben haer vrome ende hooghe daden voor een memorie achter gelaten, ghehouwen ouer al in die hooghe steenen ende rootsen, als een yegelijc noch ter tjjt mach aenschouwen. Saxo die figureert ons ooc dry soorten van natuerlijcke Philosophen onder het decsel vanden reusen ende campuechters, de welcke voortijts met onderscheyden toouerie, wonderlijcke ende noyt gehoorde dinghen souden gedaen hebben. Deerste waren wonderlijcke groote mannen reusen geheeten, om datse alle ander menschen in grootheyt van lichamen veel te bouen gingen. De tweede waren tooueraers ende waerseggers, de welcke alle ander menschen soo veel te bouen gingen in cloecheyt van geeste ende verstant als die reusen deden in grootheyt van lichame. Tusschen dese twee was eenen eewigen strijt om douerhant te houden in feyten van oorloge, noch en hielden niet op voor dat sy tgeslachte vanden reusen hadden tondergebracht, ende heeren waren vanden landen ende aenbeden voor Goden. De derde soorte
| |
| |
was gelijck een middelmate tusschen die twee eerste, wesende niet al wt soo grof ende groot van lichame als die Reusen, noch soo vernuft ende cloeck van verstant als die tweede. Nochtans so worden dese door haerlieder toouerie vande verblinde menschen ghehouden voor Goden.
| |
Van diuersche Reusen ende campuechters.
In voorleden tijden heeft gheweest int Coninckrijcke van Holsinghen (dat nu onderdanich is den Coninck van Noorweghen, int Noorden ghelegen eenen Reuse Hartben ghenaemt, de welcke was soo wter maten groot, dat hy negen cubitus lanck was. Dese hadde twelf campuechters tot medeghesellen, de welcke (al wast dat sy oock groot waren) maer half soo lanck en waren als hy was. Daer is oock noch een ander gheweest Starchater ghenaemt, die ouer al Europen in voorleden tijden, duer sijn vrome daden ende groote victorien seer vermaert is gheweest, als hier naer sal verclaert worden. Insghelijcx soo sijnder gheweest Arngrim ende Arnerod, der welcken vrome feiten ick hier nae sal verhalen. Maer om dat ick niet schijnen en soude vanden ouden tijden te ontleenen exempelen van die vrome ende excellente daden, so sal ick hier aenteeckenen sommige vrome mannen van onsen tijden, die ick ghehaelt ende ghetrocken hebbe soo wel wtten gheberghten als wtten anderen landen van Sweden ende Gothlant, dewelcke alsulcken cracht ende stercheyt ghehadt hebben, dat een yeghelijck van henlieden machtich was te draghen een seker hondert stappen verre, op sijn schouderen een peert oft eenen grooten osse, iae een vat ysers van ses hondert, acht hondert, oft duysent ponden swaer. Dwelck oock sommighe meyskens wel hebben connen opheffen. Daer is oock eenen ghesien gheweest die eenen ghewapenden ruyter te peerde, die hem onuersiens
| |
| |
int ghemoet comende was, niet alleene en heeft duer behendicheyt maer met cracht ende ghewelt ter aerden gheworpen oft gheuelt.
| |
Van de soberheyt der Reusen ende campvechters.
Die vermaerde Cronijck schrijuer vanden Coninckrijke van Denemarcken Saxo, die wy voren hebben gheallegeert ende noch dicwils allegeren sullen, ghetuyghet ende bescrijft dat onder ander seer vrome mannen vanden Noorderschen natien, die groot ende sterck sijn gheweest als Reusen, soude gheweest hebben eenen Starchater Thauest, wiens wonderlicke ende groote vromicheyt hy soo hooghe is verheffende, dat sijns ghelijcken seer luttel in sijnen tijden gheweest sijn in gheheel Europen, oft inde gheheele werelt, ende by auenture noch niet en sijn noch comen sullen. Ende naer dat hy den seluen vromen ende cloecken man veelderhande dueghden is toeschrijuende, so dunct my oock goet wesen daer by te stellen onder veel ander, de soberheyt die desen ghebruyct heeft (de welcke alle vrome ende cloecke mannen seer van noode is) als een spieghel, om dat de brootdroncken ioncheyt van desen tijden, haer daer in soude spieghelen. Want (ghelijck ons Saxo beschrijft) soo was desen vromen Starchater seer beminnende die soberheyt, ende seer haest te vreden, hatende alle ouerdaet in spijse ende dranck. Altijts was sijn herte treckende tot duecht, ende verachtende de wellust des werelts, hem gheheel ende al regulerende naer die oude manieren van soberlick ende tamelick te leuen: want die walge stack hem vande costelicke maeltijden, ende met boeren cost was hy te vreden. Ende aldus versmadende alle ouerdaet ende leckernie van spijsen heeft hem gheleden met gherooct ende gherstich speck, veriaghende
| |
| |
met soo veel te beter appetijt ende smaecke synen hongher, als die spijse ghemeynder ende slechter was. Want hy vreesde dat hy door teere ende delicate spijse, als door een bedrieghelijcke soeticheyt, soude verliesen ofte verminderen van sijnder sterckte ende vromicheyt, ende te niete doen door die onghewoonelijcke gulsicheyt, die oude reghel van soberlijck ende tamelijck te leuen. Ende dat meer is hy was seer qualijck te vreden als hi op een maeltijt ter tafel sach brenghen ghebraden ende ghesoden spijse, noch en mocht niet sien eenighe spijse, die met veelderhande saussen curieuselijck ende leckerlijck ghestoffeert ende bereet waren, hatende de selue als een sake teghen naturen. Daeromme om dat hy soude den ouerdaet ende leckernie vanden Denen die sy vanden Duytschen gheleert hadden, soude afbrenghen ende te niete doen (vreesende dat sy daer door souden slap ende swack worden) soo heeft hy ghedicht in haerlieder ghemeyne tale een liedeken, waer af onder ander tselue dat hier naer volghende den sin ende het begrijp is.
Gheen lecker morseelkens en heeft hy van doene
Die met vromer herten, en als de wijse
Wil oorloghen en strijden hier int saysoene
Want rouwen cost is den cloecken goede spijse.
Onghelijck beter soude hy brenghen ten ruwijne
Bijtende metten tanden synen straffen baert
Dan hy sijn cracht en macht tot eenighen termijne
Soude verliesen door eenen gulsighen aert.
Alle delicate spiise in tijden voorleden
Wert veracht vanden cloecken verstanden
Met wermmoes en speck waren sy te vreden
En gulsicheyt sy schouden in alle landen.
| |
| |
Gheenderhande cruyt en brachtmen in schotels daer
Maer hamel vles en speck sachmen haer voor dienen
Het welck werdt noch soberlijck eenpaer
Van haer ghebruyckt als verstandighe ingienen.
Dees soberheyt voor elcken laudable
Oft matelijckheyt vaet mijn intentie
En sal niemanden als die onable
Beswaren oft besmetten zijn conscientie.
Ghy die v als kinders met weeke spijse sijt voeyende
Met een vroom herte wilt v vercleeden
En als Frothon v vader sijn in vroomheyt groeyende
En om sijn doot te wreken wilt v bereeden.
Die cleynmoedighe vol vreesen abundant
Al ist dat hy hem bercht voor die doot misprijselijck
Soekende speloncken en holen aen elcken cant
Hy moet nochtans proeuen haer stralen afgrijselijck.
Wy waren eertijs elf edel Baroenen excellent
Vromelijck volghende den Coninck Hachon ghepresen
Helgo Begath was auent en noen present
Deerste van ons aent tafel gheresen.
Alle ons gherechten diemen ons brochte
Was een dorre hespe daer wy ons aenstieten
Vullende voorts met broot corsten onsochte
Onsen hongerighen buyck sonder verdrieten.
Niemant en socht eenighe werm soppen
Elck was content met den cost ghemeyn
Op der Vorsten tafelen en sachmen ooc niet om te croppen
Diuerse gherechten oft bancketten certeyn.
Ghemeyn volck en socht gheen vremde spijse
Noch van die Edele wert gheen leckernije bemint
Die Coninck selue doende als die wijse.
Altijt maetelijck te leuen was hy ghesint.
Gheen soete drancken en mochten hem vermaken
Maer was te vreden met een dun bierken ient
Naer eenich ghebraet en sachmen hem haeken
Want met half ghesoeden spijse was hy wel content.
| |
| |
Met cleyn ghereetschap sachmen daer inde sale
Maer doude eewe die tafelen beslest
Met slechte vaeten dienden sy den Coninck loiale
Want sulcken manieren dochten hem dbest.
Scalen oft croesen van siluer oft gout
Oft vergulde coppen fraey van fatsoene
En quamen daer ter tafel voor ionck oft out
Maer met potten ginghen sy te vaet telcken saisoene.
Noch wijn stoopen oft flesschen en waren sy vremde
Want niet dan drinckpotten sy en vserden
Noch opgehoopte schotelen daer ouerdaet is wt spruytende
En quamen op haer tafel dies die duecht in haer florerde.
Met gheen tresooren van croesen oft schaelen
En vercierde die weert zijn cameren ient
Maer dese nieuwe werelt pompieus sonder falen
Nieu manieren in brenght voor elcken present.
Met dese ende derghelijcke onderwijsinghe ende leeringhe heeft hy seer veel vrome mannen ghebrocht tot soberheyt ende maticheyt ende ander diuersche dueghden: soo datmen daer naer seer veel heeft gheuonden, die nimmermeer en hebben dronken ghesien geweest, wel wetende datter gheen meerder middel en was om te crancken die natuerlijcke sterckte als ouerdaet in spijse ende dranck ende die wellusticheyt des vlees te volghen. Ende haerlieder herte heeft soo verre verscheyden geweest van alle dertelheyt ende brootdronckenschap, dat sy in gheender manieren en mochten sien eenighe bootsen ende guychelinghen oft camerspelen, oft eenighe delicate spijse ghereet maken, oft oock in ander lieden huysen door eenen fraeyen cock ghereet ghemaeckt hebben, iae dat meer is niet eens daer af proeuen, als men henlieden erghens sulcks voor stelde om te eten: want sy en wilden huerlieder herte ende gheest gheensins begheuen tot eenighe welusticheyt, waer door dat huerlieder vromicheyt ende mannelijc
| |
| |
herte soude hebben moghen verflouwen, om dat sy niet en souden besmetten ofte verdonckeren, de glorie prijs ende eere die sy hadden vercregen door de hooghe ende vrome daden die sy ghedaen hadden, met eenighe bleuheyt oft ander ghebreken.
| |
Vande vromicheyt vanden seer vromen ende stercken Starchater.
Alle die lesen ende ouerleggen die hooghe ende vrome daden vanden ouden Heydenen behooren wel te bekennen hoe bequame dat desen Starchater gheweest is door sijn soberheyt (als voren geseyt is) om te vercrighen alle ander deuchden, dewelcke onghelijck veel meer soude vermaert ende bekent gheweest hebben, hadde hy soo nae gheweest de leeringhe Christi, als hy was den tijt van sijnder gheboorten. Nochtans so heeft hy gheweest drye menschen leuen, altijts seer vromelijck, als een cloeck ende onuerwinnelijck campuechter, begaeft met een onnatuerlijcke ende ongelooflijcke cracht: in langden te bouen gaende de ghemeyne statuere vanden menschen, wesende seer ghelijck een reuse: want die proporcie van synen lichaemen was accorderende met die vromicheyt ende grootmoedicheydt van sijnder herten, soo dat hy ghehouden wert voor die vroomste man vander werelt, iae dat sijns ghelijcken nerghens te vinden en was. Sijnen hoghen name is so wijt ende breet ouer al bekent ende vermaert gheweest, dat noch toe op den dach van heden sijn stoute ende vrome daden gheduerende ende leuendich sijn. Want in alle die Noordersche ende ooc omliggende landen heeft hy van hem achtergelaten seer schoone ghedenckenissen. Ten alder eersten heeft hy verwonnen ende verslagen Vichar den Coninck van Noorwegen, twelcke het eerste feyt van sijnder vromicheyt gheweest is dat hy ghedaen heeft. Daer na heeft hy
| |
| |
met een armeye ter zee wijt ende breet veel landen bestooten ende bedoruen, ende ten laetsten ghecomen ende geuallen in Russen lant, daer dat hy verwonnen heeft den Coninck Floccus, ende hem afghenomen eenen grooten schat. Die Campuechters van Biarmen, (die te dien tijden waren gheacht ende gehouden voor die cloeckste ende vroomste vande Noordersche nacien) hoorende die hooghe ende vrome beghinsels van sijn feyten van wapenen, hebben hem ontboden: ende naer dat hy onder henlieden seer veel vromicheden hadde bedreuen, soo is hy ghetrocken in Sweden, daer dat hy seuen iaer lanck heeft gheuolcht den crijch ende veel vromicheyt ghedaen: van daer is hy ghereyst in Denemarcken ende so voorts in Ierlant, om datter gheen lant in dat deel vander werelt wesen en soude, daer hy sijn vromicheyt niet en soude ghetoocht hebben: daer dat hy een gheuecht hadde tegen twee vrome campuechters, die hy heeft verwonnen ende de victorie vercreghen. Van daer is hy terstont ghereyst in Oost Russen lant, om te beuechten eenen seer vermaerden campuechter Visin ghenaemt. Want desen Visin was ouer al soo wel sijn ghebueren als andere grooten ouerlast doende, ende in alle manieren veronghelijckende, nemende met ghewelt die edel vrouwen, de welcke hy in presencie van haerlieder mans vercrachte ende misbruycte. Daeromme als Starchater dat ghehoort hadde, so heeft hy als den tweeden Hercules voor hem genomen alsulcken ouerlast te gaen wreken, ende is gereyst naer Oost Russen lant om dien wreeden tyrant vander wereldt te helpen, want soo haest als hy daer comen was, heeft hi hem ontseyt ende beroepen om te vechten hant teghen hant, ende ten laetsten verwonnen ende tonderghebracht. Daer na is hy noch meer oostwaert ghereyst ende gecomen te Constantinopolen, dat te dien tijde Bizancen ghenaemt was,
| |
| |
waer dat hy met worstelen verwan eenen reuse Tanna ghenaemt, den welcken men hielt voor de stercste ende vroomste man vander wereldt, ende bedwanck hem als een gebannen man te gaen besoecken vremde ende onbekende landen. Also siende dat hy gheensins en const verwonnen worden, soo is hy voorts ghereyst tot int lant van Polen, daer dat hy verwan vechtende hant teghen hant eenen seer cloecken ende vrome Campuechter ghenaemt Vasche oft Vaszam. Onlancks daer naer heeft hy aenueert een gheuecht int landt van Sassen, teghen eenen seer vermaerden Campuechter Hama ghenaemt, de welcke vechtende ongewapent noyt en hadde sijn meester gheuonden, maer altijts selue behouden die ouerhant. Desen Hama gaf Starchater int aencomen so vromen ende geweldighen slach metter vuyst, dat hy met sijn knien die aerde raecte, ende metter nuesen tsant: maer hi betaelde hem met goet ghereet ghelt sonder langhe borghen. Want springhende op sijn beenen ouer eynde, heeft terstont sijn sweert ghetrocken wter scheeden, ende met eenen slach midden doorhauwen ende in twee stucken ghedeelt: ende met deser victorien so maecte hy die van Sassen den Coninck van Denemarcken subiect. Het welcke niet lange en geduerde om de groote exactien ende ouerlast vanden Denen: want sy dwonghen die van Sassen, iaerlijcx voor elck mensche te betalen in een teecken van slauernie voor tribuyt eenen sekeren penninck voor elcken cubitus dat een mensche lanck was.
| |
Vande hulpe ende bystant die Starchater dede den ghenen diemen ouerlast was doende.
Die Coninck Helgo van Noorwegen aenueert hebbende te vechten tegen negen vrome ende seer stercke campuechters, die hi hooft voor hooft hadde beroepen, om dat si hadden opten dach van sijnder bruyloft willen sijn bruyt hem ontweldigen, heeft Starchater
| |
| |
ootmoedelijck ghebeden dat hy hem soude willen behulpich wesen in soo grooten perijckel: het welcke hy hem seer ghewillich heeft toegheseyt ende belooft te doene. Ende naer dat Coninck Helgo vooren gereyst was ten strijde, vertoeuende noch seker daghen daer nae, soo heeft hy met sulcker neersticheyt hem gheuolcht, dat hy op eenen dach te voet alsoo veel weechs af gheleyt heeft, als die andere die voren ghereyst waren ghedaen hadden te peerde in twelf daghen. Ende als hem die campuechters vraechden oft hy hem cloeck ghenoech kende ende sterck ghenoech gheuoelde om te vechten, soo antwoorde hy dat hy hem niet alleene vroom ghenoech en gheuoelde, om tegen een alleene te vechten, maer teghen also veel alsser comen souden. Des anderdaechs so is hy ghegaen ter plaetsen daer hy sijn teghenpartie soude beuechten, ende om te betooghen dat hyse seer luttel oft niet met allen en vreesde, soo heeft hy hem gaen sitten te water ende te winde aent hanghen van eenen berch, ende wtghedaen sijn cleederen (al oft hy hadde inde Lente gaen sitten inde Sonne) ende maniere gemaeckt al oft hy vloeyen hadde willen vanghen. Daer nae so heeft hy genomen die schaerlaken mantel, die hem Helga, de bruyt vanden Coninck Helgo ghegheuen hadde, ende werpen op die haghe, om datmen niet en soude meynen, dat hy hem erghens mede soude willen beschudden teghen haghel ende sneeu. Ten laetsten sijn ghecomen ter ghesetter plaetsen die negen campioenen, daer hy teghen vechten soude, ende hebben gaen sitten op een plaetse vanden berge, daer sy alder best beschut dachten te wesen teghen wint ende sneeu, daer dat sy vier makende henlieden hebben gewermt ende metten cortsten geseyt als si daer niemant en sagen, so hebben sy een gesonden bouen opten berch, die hen lieden soude de wete doen als haerlieder tegenpartie daer comen ware. De bode gaende bouen ten berch op
| |
| |
heeft aent hanghen vanden berghe van verre sien sitten eenen ouden man, wesende vanden schouders opwaerts bedect met sneeu, den welcken hy heeft gheuraecht oft hy die gene was die tgeuecht doen soude. Ende also dat Starchater geantwoort hadde, dat hy de man was, so hebben hem die ander te naerganghe comende geuraecht, oft hy henlieden alle gelijck tseffens beuechten wilde oft elck alleene. Soo wanneer (antwoorde Starchater) dat eenen vuylen hoop honden tsamen comen op my bassen, soo en plege ick niet elck op hem seluen wech te iaghen: geuende henlieden daer mede te verstaen dat hy alsoo lief vechten wilde tegen henlieden al tsamen, alstegen elck een bysonder: ende ooc te kennen geuende, hoe luttel wercks dat hi van henlieden makende was. Ende aldus beginnende tgheuect, hy heefter terstont de ses van henlieden ghecuyscht, eer dat hy oyt eenighe quetsure ontfanghen hadde: ende die ander dry, na dat sy hem veel speels gemaect hadden, ende te diuersche plaetsen seere gewont, heeft hyse ooc by haerlieder broeders gheleet ende versleghen. Starchater aldus ghequetst sijnde, en heeft niemant by hem gehadt dan een lantmans sone om hem te genesen van zijn quetsuren, dewelcke hem terstont die stucken vlees, die aen sijn borst hanghende waren, weder ingheset heeft op haer plaetsen, ende de dermen die hem wten buyck hangende waren weder inghesteken, ende met eenen wissen bant verbonden. Maer om dat hy de beleeftheyt van desen ionghen niet en soude ongheloont laten, so heeft hy hem voor sijn moeyte gheschoncken den scharlaken mantel die opde haghe was hanghende.
| |
Van des selfs Starchaters oeffeninghe.
Als Starchater volghende was den crijch onder den Conick van Sweden, ende verstaen hadde dat Inghellus de Coninc van Denemarcken hem bege-
| |
| |
uende was tot alle brootdronckenschap ende ouerdaet, ende verlatende alle vromicheyt ende eerlijckheydt, leuende was in wellusticheyt des vlees, verachtende tghene dat een Coninck behoort te doene, ende alsoo gheworden was een onnutte slaue der sonden ende der wellusticheyt, heeft seer qualick te vreden gheweest, dat alsulcken vromen mans sone als hy was, hem so leelick draghende was, ende niet naeruolgende de eerbaerheyt ende vromicheyt van synen vader. Daeromme so heeft hy ghenomen een grooten sack colen op synen hals, ende isser mede ghetrocken naer Denemarcken: ende als hem yemant van die hem te ghemoete quamen, vraechden, waeromme dat hi dat onghewoonlijck pack draghende was, heeft hem geantwoort dat hy die beesticheyt ende botticheyt van den Coninck Inghellus daer mede verscherpen wilde. Want die goede vermaninge van desen seer vromen ende wel sprekenden man, heeft soo veel crachts ghehadt byden Coninck Inghellus, dat hy van een onnutte slaue der wellusticheyt des vlees, is geworden een vroom ende groot liefhebber van alle deuchden, ende daer en bouen dat hy de ghene die synen vader vermoort hadden (de welcke hy houdende was als speciale vrienden) ter doot heeft doen brenghen, ende alsoo ghewroken sijns vaders doot. Dese saken aldus volbrocht sijnde, soo heeft Starchater seer blijde gheweest, om dat sijn voornemen soo goeden voorspoet ghehadt heeft, ende naer dat hy den Coninck seer bedanct hadde, soo heeft hy ghedicht veel schoone veersen, tot lof ende eere vanden ouden Crijchshandel, ende onder andere die ghene die hier na volghen.
Noch sonder baert sijnde heb ick den crijch vaillant
Gheuolcht onder v Coninck Hacho eersame
Alle wellusticheyt stelde ick vander hant,
Vechten en strijden was my alleen aenghename
| |
| |
Exercerende alle vromicheyt sonder blame
Hatende alle ghemack als bitter conseruen
Want al wat soeticheyt gheeft den lichame
Daer moet hem een vroom ruyter in leeren steruen.
Alle vrome feyten om eere te verweruen
Socht ick te bedrijuen in alle wijcken
Van dat ick eerst den crijch volchde int swereltseruen
Groue cleederen sachmen aen my blijcken
Niet ghebont oft ghegraut slachtende den rijcken
Die niet dan in alle hooueerdie en gauderen
Want die eere int velt wilt winnen sonder beswijcken
Die moet hem in armoede leeren exerceren.
Menigen nacht heb ic sonder slapen moeten passeren
Al was ick vermoeyt door arbeyt met pijne
En altijt sachmen my neerstich solliciteren
Om soberlijck te leuen telcken termijne
Niet in wellusten oft gulsicheyt van wijne
Ghelijcker nu veel haren tijt verquisten
Leuende als beesten in gulsicheyt ten fijne
Dies een vroom ruyter hoort te schouwen alle epicuristen
Daer sijnder vele van sulcken sophisten
Die naer alle ouerdaedt hercken
En crancken haer sinnen door sulcke listen
Verlatende alle duecht ende eerbaer wercken
Ander hebben ghenoechte als hooueerdighe clercken
In costelijcke cleeren vreemt van faetsoene
Maer een eerbaer ruyter vroom in alle percken
En heeft met defe glorieusheyt niet te doene.
Nu isser ander die auont en noene
Int peertberijden oock scheppen ghenuechten
Om dat te doen keeren en te loopen int groene
Ander om den crans te cnoopen in alle ghehuchten
Oft te ontcnoopen en in sulcke cluchten
Rapen sy solaes als vrouwen ruyters pompieus
Maer die prijs soeckt sal sulckx vluchten
Volghende ons voorganghers in feyten coragieus.
| |
| |
Noch sijnder van moede seer glorieus
En om procederen syt stadthuys wt en in loopen
Doende met haer valsche tonghe menighen onheus
Den eenen si trompen en den anderen brillen vercoopen
En tot haerder baten sy lieghen met hoopen
Niet tot profijt vander lieden saecken
Maer dat sy de menschen dus scheeren en stroopen
Is om te vullen haer ghierighe caecken.
Noch vintmen menschen die om aen tgoet te geraken
Met fortse en ghewelt teghen statuten oft rechten
De onnoosele arm ende bijster maken
Teghen haer opponerende met kijuen en vechten
Haer goet ontweldighende ia maerten en knechten
Niet aensiende de rechtueerdicheyt laudable
Waerdoor int verdriet coemt den armen slechten
Dus schout fortsich ghewelt voor elcken onable.
Ouerspel en gulsicheyt sijn nu amiable
En van elcken bemint tsy groot oft cleene
Der sonden manieren zijn seer variable
De bloode van herten sietmen int ghemeene
Wel steruen in tijden van peyse reene
Al ist dat oorloghe slaept ghelijct blijct warachtich
Want die meest beureest is voor de doot onsachtich
Die sal eerst proeuen haer stralen crachtich.
Die de doot vreest sijt dit ghedachtich
Al sliep hy in die wilde velden bloot
Oft int sterckste van sConincks palayse machtich
Dese en wort nochtans niet ghespaert vande doot
Want de doot en spaert noch cleyn noch groot
Maer verslindet al soo wel de ionghe als douwe
Sy en aensiet gheen plaetse int swerelts conroot
Noch gheen persoonen tsy heer oft vrouwe.
Al wat leuen heeft ontfangen hoe rijck van gouwe
Het moet al steruen sonder appellatie
Daerom ick voor my sulcken memorie bouwe
Door vrome daden en mijn sonderlinghe gratie
| |
| |
Dat ick doot sijnde noch leuen sal int swerels statie
Door mijn loffelijcke fame reyn boouen schreuen
Dus worde ick door die fame eewich verheuen
Want doot sijnde doet die fame noch leuen.
Hier wt mach men mercken dat die vroomen Starchater, altijts gheweest is een groot viant van alle brootdronckschap ende vleesschelijcke wellusten: haetende ledicheyt die moeder van alle quaet is, soekende altijts yet om hem seluen besich te houden ende te exerceren: die onnutte oncuysscheyt was hy vliende, ende tgheselschap van alle veruaerde ende bloe menschen. Gheen lichte manieren en mocht hy ooc gheluchten: want waer dat hy was vindende onder die crijslieden eenighe Camerspeelders, bootsmakers, tailloorleckers, pluym strijkers ende derghelijcke soorte van volcke dede hy wel te deghe gheesselen: dinckende dat beter was te gheuen ouer sulcken lichten hoop een belacchelijcke sententie van een gheesselinghe, dan datmense soude lijfuelijck straffen ende dooden : ende oock was beter te breden dat dese bueselaers aldus bespot ende begheckt werden, dan ofter een vroom man om die te dooden soude moeten hebben sijn handen vuyl maken. Desen Starchater was als opperste Capiteyn inde vermaerden ende dootelijcken strijdt ende slach, die tusschen Ringo den Coninck van Sueden, ende Haralt die Coninck van Denemarcken ghestreden ende gheslaghen wert, waer dat die Coninck van Sweden het velt behielt door die groote vromicheyt ende hooghe daden vanden stercken ende vroomen Starchater. Noyet en isser grooter slach gheslaghen geweest dan dese in alle die Noordersche landen: door die welke die Coninck van Sweden conquesteerde ende onder sijn subiectie gebrocht heeft het lant van Denemarcken. In desen strijt werden verslegen vande Sweetsche sijde twelf duysent edel mannen ende van die van
| |
| |
Denemarcken dertich duysent: ende ghemeyn volcs van beyden sijden sonder ghetal.
| |
Een cort verhael van Starchaters vrome ende cloecke feyten van wapenen.
Saxo beschrijft ons, dat Starchater, naer dat hy een groote name, lof prijs ende eere ouer al vercreghen hadde door sijn hooghe ende vrome daden, dat hy totten ouderdom comen sijnde, ghemaeckt ende ghedicht heeft in sijnder ghemeyne tale dese naeruolghende verskens, met dewelcke hy int corte is verhalende die maniere van sijnen leuen, die vrome feyten die hy hadde bedreuen.
In mijnder gheboorten hoort wat ick vte
Soo is my gheiont vande Goden loiale
Alle pracktijken der orloghen groot van virtute
Cloeckheyt ter wapenen als Mars Vassale
En te exerceren een bloedich leuen principale
En metten sweerde mijn leuen te laten
Int verwert te stellen berch en dale
Die den crijch volcht moet rust en vrede haten
Altijts heb ick gheweest van Mars ondersaten
Dies altijt leghers te regeren was mijn begherren
Iae tot in den Ouderdom wilt dit vaeten
En mocht my aermoede oft pijne derren
Volghende Mars vendelen sonder verueeren
Dies my die Victorie oock noot en falgherde
Want het is een out seggen naer der poeten vercleeren
Dat die fortuyne den stouten oyt meest assisteerde.
Dickmael nochtans my adhererde
Groot dangier, maer vroomheyt doch my te wesen
Werdich verheuen hier in ick glorieerde
Want die ledicheyt werdt van my mispresen
Houwende en kernende soo werdt ick ghenesen
Van alle pijnen, en als ick in den strijdt crachtich
| |
| |
Veel volcx mocht vernielen soo men mach leesen
Dat doch my eenen offer voor Mars warachtich.
Noch heb ick ghesien van Coninghen machtich
Groote slaghen deen den anderen doen int velt
Helmen en schilden door houwen onsachtich
Pansier en hernas scheuren met ghewelt
Die swaer slaghen als my waren verselt
Maeckten die velden vanden bloede root
Die dooden onghegrauen het wort v vertelt
Verscheurt vande beesten ele onele minoot.
Als ick Olo bracht int dangier groot
Hem verwinnende alleen door mijnen persoone
Mijnen stercken arm was doen alleen int bestier bloot
Door die sware slaghen die ick hem gaf te loone
En heb ick oock niet versocht het volck idoone
Ontrent die dijcken van Iupiters priesters excellent
Daer ick eerst leerde een practijcke schoone
Ouer minck ijsers gaen met houten schoenen gent.
Hier naer heb ick gheweldich het sy v bekent
Den stercken Haman ter doot bracht
Den volcke van Eschien oock comende ontrent
Met Hertoge Rinus en hem verwonnen met macht
Doort besoekende die van Semgalen onsacht
Haer tonder brenghe met grooter victorie
Dus moet een vroom ruyter dach en nacht
Roetsen en reysen om te crijghen eere en glorie.
Van daer besocht ick stelt dit in memorie
Die van Tylemarck daer ick vant
Een hert gemoet proeuende (schier in doots mortorie)
Die sware slaghen der ijseren hameren abundant
Crijghende veel quetsueren aen elcken cant.
Leerende wat sulcken wapenen vermochten
Dies ickse prijse voor een volck valiant
Want sy int velt gheen tracheyt en wrochten.
Die Duytschen wy oock voort besochten
Die ick wel cost castijen alleene
| |
| |
Als ick die kinders van Suertinck (dwelcke my goet dochten)
Om den hals bracht door haer verraderije onreene
Die sy aen Coninck Frothon int ghemeene
Bedreuen hadden, hem brengende in doots consuys
Waer door ick seuen broeders bracht int gheweene
Want die eenen anderen bedriecht dien naeckt abuys.
Iust te passe gheraeckte ick int huys
Daer sy tsamen maeckten goede siere
Haer altsamen min achtende dan een gruys
Inde presentie van een maghet fiere
Bracht ickse ter doot met grooten dangiere.
Waer door die aerde my haet aen alcke sije
Want sy en wilt niet (door sulcken bestiere)
Dat op die plaetse vruchten wassen tot eenighen tije.
Daer naer stelden wy ons al die vrye
Op die zee teghen Hertoghe Kerrij die ick verwan
Hem afslaende al was hy omblij
Menighen vromen ende cloecken man
Van daer liep ick besoecken Vasian
Dien ick ter doot brocht tot dien fijne
Den brootdroncken smit ick oock zijn macht benam
Hem doende gheesselen al deet hem pijne.
Voort liep ick tot dien termijne
Ouer die sneeuberghen hooghe verheuen
Ende den tyran Visin (met cloecken schijne)
Met sijn toouerije te brenghen omt leuen
Noch hebben haer ter doot moeten begheuen
Door mijn wel snijdende sweert goet
Die soonen van Lerus vrij sonder sneuen
Sijnde nochtans de vroomste campers van Biarmen vroet.
Wt Duffla heb ick eenen grooten vloet
Van rijckdoem gherooft als ick hadde in banden
Den Coninck van Yerlant qualijck sijnde ghemoet
Oock is ons cracht ghebleken in die landen
Van Bauellinen met cloecken verstanden
| |
| |
Ghelijckt blijckt aen die teeckenen der victorien eenpaer
Door onse vroomheyt (slachtende die valianden)
Voor elcken te aenschouwen ghelaten daer.
Wat wil ick veel segghen het sou vallen te swaer
Om alle mijn feyten int langhe te vertellen
Want die feyten die ick heb bedreuen claer
Sijn sonder ghetal en quaet om spellen
Ghelijck dat kennelijck is myn ghesellen
Ende aen mijnen hooghen verheuen name
Dus en wil ick doort langhe verhalen niemant quellen
Want het is my een vruecht mijn loffelijcke fame.
Sonder twijfel desen vroomen man is weerdich dat men hem alle eere, lof ende prijs van vromicheyt toe schrijue: niet allene om sijn groote coragie ende stouticheyt, maer oock om sijn groote vromicheyt en sterckte van lichaeme, ende sijn sonderlinghe snelheyt van voeten: Die welcke soo groot was dat hy op eenen dach, is ghecomen te voet wt hooch Sweden tot in Denemarcken: twelcke ander lieden eenparich gaende qualijck souden connen doen in twelf daghen.
| |
Vanden grooten ende vreeselijcken slach der Gotthen ende Sueetschen teghen die Denen, daer Sterchater Capiteyn generael was vanden Sueetschen ende Gotthen.
Aenghesien dat Saxo Sialandrie, dien vromen ende gheschickten historie schrijuer vanden handel der Denen, int langhe ghenoech beschreuen heeft ende den naercomers vercondicht den oorspronc begintsel, voortganck ende eynde vanden seer vreeselijcken strijdt die gheweest is tusschen Haquin Ringo Coninck van Sweeden ende Gothlant, ende Haralt Hildetan Coninck van Denemarcken: vande welken strijdt Albert Crantz ontrent vijftich iaeren naer
| |
| |
Saxo oock heeft incidentalijck vermaent: ende oock ten alder laetsten mijn seer beminden boeder ende voorsaet Ian die Groote Aertsbisschop van Vpsalen, heeft in sijnder historien van Sweden ende Gothlandt wt nootsaeckelijcke oorsake seer lanck en breet warachtelijck (als een oprecht historiographe toebehoort) van desen grooten ende vreeselijcken strijdt gheschreuen: soo dunckt my oock wel van noode te wesen dat ick ten minsten van dien seer vreesselijcken strijdt wat mentie maken, nu ick schrijuende ben vande vrome daden der Reusen ende campuechters, ende oock sonderlinghe om dat in gheen slaghen (die oeyt inde Noordersche landen: iae in gheheel Europen gheslaghen sijn geweest) by een vergadert sijn geweest, soo veel vrome ende cloecke Capiteynen als in dese batalie, soo wel te water als te lande (om dewelcke gereet te maken men seuen iaer gheaerbeyt hadde) die tegen malcanderen met een groote furie ende viericheyt hebben gheuochten: als ghenoech beuonden wordt inde Cronijcken van desen landen eenuerdichlijck, ende tsamen ouer een comende beschreuen. Inde welcke alder eerst gheschreuen staen die namen vande seer vermaerden campioenen vander Deensche sijden die in desen strijt gheweest sijn, ende oock van wat plaetsen, huys oft gheslachte dat sy waren. Onder dewelcke dat waren twee edel vrouwen die vander naturen met mans herten begaeft waren, ende oock door langhe experientie inden crijchshandel seer veruaeren, wesende beyde vanden seer edelen gheslachte ende huyse van Sclauonien, waer af die eene ghenaemt was Hetha ende die ander Visna: Hetha die wert ghestelt Capiteyn generael vander armeye, ende dander die seer veruaren was inden crijchshandel, voerde die Conincklijcke banieren van Denemarcken die haer metter rechter hant, daer sy die banieren mede houdende was vanden vromen Sterchater wert afgheslaghen,
| |
| |
alsoo sy doordringhende was die slach oordenen vanden Sweetschen ende Gotthen als hier naer sal verclaert worden. Insghelijcks soo werden daer ghenaemt die vermaerste Capiteynen vanden Sweetschen ende Gotthen, ende sonderlinghe die stercken ende vromen Sterchater die Capiteyn ghenerael was vander Sweetscher armeyen, inde welcke oock was een ionge dochter Vegtbiorg ghenaemt die wonderlijcke stranghe was ter wapenen, alst naer oock sal verclaert worden. Die armeyen ter zee waren oock seer machtich, want Ringo die Coninck van Sweeden hadde in sijn armeye wel en twee duysent vijf hondert schepen, ende die van Denemarcken haddender niet min. Alle dinghen aldus ghereet sijnde, naer dat tvolckt oock ouer beyde sijden in slachoorden ghestelt was, ende datmen die Claroenen ende trompetten begost te hooren, soo wert daer begost eenen vreeselijcken strijdt onder alle die vrome mannen, daer men soo langhen tijdt te vooren ouer vergaert hadde, die om te bewaeren ende beschermen een yeghelijck sijn sijde ende die ouerhant te vercrijghen, met sulcken furien ende ghetier malcander te keere ghinghen, dat men (als ons Saxo beschrijft) soude ghemeynt hebben, dat die werelt soude vergaen hebben, oft den hemel gheuallen, ende dattet aertrijck dat op dat neder soude ghekeert gheweest hebben. Want van dat tgheschut begost af te gaen, soo hoorde men daer soo gheweldighen geraeck van pijlen vlieghende teghen het harnas, ende sulcken gheroep vanden ghequesten lieden, dat men niet en soude ghehoort hebben, al hadde Godt neder wten hemel ghecomen. Ten anderen soo vlooch daer op soo grooten domp vanden bloede dat wt die wonden was vloiende, datter scheen te wesen eenen donckeren neuel inde locht bouen die armeyen, ende het gheschut was daer oock soo dicke vlieghende, dat benemende was die claerheyt vanden dage. Insgelijcx soo deden oock die steenen
| |
| |
die metten slinghers werden gheworpen een groote moort van volke. Maer die principaelste blootstortinghe geschiede alder eerst, als men begost te vechten met sweerden, brandereelen, ijseren vuysthamers ende coluen handt tegen handt, daer sachmen gheschien een groote moort volcke. Daer sachmen het sweet wtbreken vande vermoyde lichamen, men hoorder van verre een vreeselijc ghetier ende ghecraeck vant slaen metten sweerde, op die schilden ende buekelaers. Daer was dat Starchater (die in sijn ghemeene tale alder eerst int langhe het veruolch van desen strijt heeft geschreuen) vechtende alder voorst inde bataylie, vier edel heeren vanden Coninck Haralt, te weten Hun, Elli, Hort, ende Burgha heeft verslaghen, ende Visna die rechte hant afghehouwen. Desghelijcs die ionge dochter Vegtbiorg die opde Sueetsche sijde was, versloech daer den vromen campuechter Goth, ende wert daer ooc van een ander terstont verslagen. Daer mocht men sien wat die vrome scutters de Guthons doen costen, dewelcke die boghen so geweldich intreckende waren, dat sy schooten door schilt ende harnas, soo datter niet en was dat daer teghen houden mochte: dewelcke die meeste moort van volcke doende waren. Want sy doorboorden helmetten, rinckcraeghen, buffelsculders ende ander wapenen, doodende het volc al oft sy niet ghewapent en hadden gheweest. Daer wert naer den strijdt een doot gheuonden Vbbo ghenaemt die seer vromelijck hadde ghestreden, dewelcke hondert vierenueertich schueten in sijn lijf ontfangen hadde. Ende door die groote cracht ende fortse die de schutters deden mits hulpe vanden Dalcarlen soo wert telcken den strijdt vernieut teghen die Denen. Ten laetsten soo wert die Coninck Haralt van sijnen eyghen wagheman met eenen ijseren vuysthamer die herssenen ingheslaghen, soo dat hy doot viel van sijnen waghen, ende alsoo nam die strijdt een eynde: in-
| |
| |
de welcke dat versleghen bleuen vande Deensche sijde, wel dertich duysent Edelmannen: ende van den Sweden ende Gotthen twelf duysent, maer vanden ghemeynen volcke van beyde sijden een ghetal sonder eynde. Daer naer soo heeft Ringo die Coninck van Sweden ghegeuen het regiment vanden Coninckrijcke van Denemarcken die Coninginne Hetha, met xlvj. groote personagien voor hueren Rade. Naer haer doot soo wert Olo Coninck, die van Starchater wert ghedoot, die welcke vanden verraders daer toe ghehuert was ende int landt ghebrocht.
| |
Vande doot van Starchater.
Naer dat Starchater seer out is gheworden, ende sijn leuen verdroot soo wert hy paeysende dat een seer excellente sake wesen soude, waert dat hy hem seluen al willens liet dooden, om dat hy door die crancheyt vanden ouderdom niet en soude verliesen die glorie, prijs ende eere die hy vercreghen hadde, door sijn vroome ende cloecke daden. Want het was voortijts tot een groote schande gherekent, dat een vroom Campioen ende crijghsman soude steruen van siecten. Ende daeromme soo hinck hy aen sijnen hals die hondert en twintich ponden gouts, die hy te vooren hadde gewonnen met doot te slaen den tyran Olo, welck gout hy alsoo ouer al met hem was draghende om yemant daer mede te hueren, die hem soude willen dooden. Denckende dat wel behoorlijc was, dat hy metten goude twelcke hy onfaen hadde voor het dootslaen van een ander, coopen soude sijn eyghen doot. Ende als hy aldus was langhe gaende achter lande, soo is hem ten laetsten op eenen tijdt int ghemoet comen Hather, dewelcke van edel gheslachte was, wyens vader hy voortijts verslaghen hadde: Desen beghost hy te segghen ende te raden dat hy soude willen wrake nemen vanden ghenen die sijnen vader ter doot hadde ghe-
| |
| |
brocht, belouende hem soo verre als hy dat dede, tgout dat aen sijnen hals was hanghende. Ende om dat hy hem te meer daer toe soude verwecken ende tergen soo heeft hy hem dese naeruolghende vermaninge aldus ghedaen.
Voorwaer Hather aensiet hier present
Die v berooft heeft van uwen vader Lenno loiale
Begherde te wreken die doot ws vaders excellent
Soo coemdy nu iust te passe principale
Want ick gheue my v ouer teenemale
V biddende dat ghy my laet verweruen
Den doot van uwen handen, want als een vroom vassale
Begheer ick ghewillich van v te steruen.
Want nu ter tijt en begher ick int swerels eruen
Niet dan die doot van edel handen tontfaen
Maer niet van eenen vileyn broos als sceruen
Dus wilt den ouden grijs sijn hoof af slaen
En om dat te volbrenghen wilt v spoeyen saen
Want het dunckt my een werck van meerder eeren
Die doot te verweruen door een stout bestaen
Dan haer te verbeyden diemen niet en can keeren.
Den boom die ionc is salmen op voyen sonder verseeren
En den ouden salmen wthouwen en roegeren
Want hy toont hem der naturen dienaer die int verheeren
Seluer af hout sonder eenich delaieren
Dat niet langher en mach staen oft cresseren
Want die doot is soet alsmense is begherlijck
Haer soeckende om te schouwen der fortunen domineren
Die menighen brengt int verdriet veruerlijck.
Ende te wijlen dat hy dese woorden aldus was segghende, soo track hy vast het ghelt wter borsen. Hather hoorende tghene dat Starchater was op hem begheerende, heeft hem gheloeft te volbringhen dat hy was versoeckende, accepterende die presentatie die hy hem dede, maer niet soo seer om het ghelts wille, als om die doot van sijnen vader te wreken
| |
| |
Starchater nemende sijn eyghen sweert, heuet hem seer vlitelijck ghegheuen in die hant, ende heeft sijnen hals lustich wt ghestreckt, om dat hijt hem te fraeyer soude cuysschen, hem gheuende moet dat hy niet slappelijck maer vromelijck soude slaen als een man, segghende dat hy alsoo verre hy spronghe als den cop af ware, tusschen het hooft ende lichame doore eer dattet lichaeme neder ter aerden viele, dat hy sijns doots soude onbeschuldich wesen. Aldus so heeft Hather wel dapper metten scherpen sweerde Starchater den grijsen cop af gheslaghen: dewelcke ghescheyden zijnde vanden lichame ende gheuallen ter aerden, heeft die aerde gheuat metten tanden, te kennen gheuende die wreetheyt des herten mette wreetheyt des monts. Hather wel twijfelende dat inde woorden vanden ouden man bedroch was gheleghen, en dede den spronck niet die hy begheert hadde. Want hy dachte waert dat hy hem sottelijck dede, dat hy soude moghen onder het lichaem doot blijuen, dat op sijn lijf soude vallen, ende alsoo op hem seluen wreken den ouden mans doot. Maer om dat desen vromen campuechter niet en soude blijuen onbegrauen, soo heeft hy hem doen begrauen int velt dat in ghemeyne tale wort ghenaemt Reling.
| |
Vande vromen Haldan ende ander vrome Campuechters die van hem sijn verwonnen geweest.
Naer dat wy gheschreuen hebben van Starchater, soo sullen wy hier by voeghen eenen anderen seer vermaerden Campuechter wt Gothlant Haldan ghenaemt, dat den sone was vanden Coninck Kaerle van Gothlandt, die ten seluen tijden was florerende, wiens hooghe ende vrome daden hier alsoo nerstelijck sijn beschreuen, als hy die vromelijck ende cloeckelijck ghedaen heeft. Desen Haldan nae dat hy
| |
| |
sijn longen tijdt hadde ouerghebracht met zeeroouen, soo is hy ten laetsten ter orlogen ghetrocken teghen die van Sweeden: maer als hy hoorende was dat int Sweedsche heir was eenen Campuechter Haquin ghenaemt, dewelcke met besweeringhe wist het scherpe vanden gheweeren bot te maken ende die snede te benemen, soo heeft hy doen maken een groote colue vol ijseren knoppen, omdat hy soude moghen te pletter smijten, tghene dat men niet quetsen en mochte met scherpe messen, alleleens al oft hy hadde willen die cracht der toouerije, door tghewelt vanden houte verwinnen. Daer naer om dat hy soude laten blijken dat hy die vromste ende cloeckste vanden hoop was, soo heeft hy hem ghestelt sonder schilt met een helmet op sijn hooft onder die vromste van sijnen vianden, ende heeft met beyde handen ghedreuen zijn colue op helmen ende schilden van sijnen vianden, met sulcker cracht dat hijt alle in stucken ende te pletter sloech dat hy gheraecte. Ende is ten laetsten soo verre ghecomen onder die vianden, dat hy ghemoette den voorseyden campuecther, den welcken hy met een seer vromen slach van synder coluen, doot ter aerden heeft gheuelt. Niettemin ten laesten ghewondt sijnde ende den slach verliesende soo heeft hy moeten wijcken die macht vanden Sweetschen, ende is gheuloden in vremde landen, daer dat hy was vindende een oudt crijchsman, die seer expeert was inde Chyrurgie, (dewelcke hy int ghenesen van sijn selfs wonden hadde gheleert) die hem heeft sijn wonden ghemeestert ende weder opde beenen gheholpen. Haldan aldus ghenesen sijnde heeft in sijn gheselschap ghenomen een seer cloeken ende vermaerden Campuechter Thoro ghenaemt, ende met een armeye ter zee die Sweetsche bestooten seer practijckelijck, ende hebbende die ouerhant, soo is hem te ghemoete ghecomen een ghenaemt Siualt met sijn seuen sonen, dat alle tsa-
| |
| |
men seer wreede lieden waren van wesen ende van natueren, dewelcke daer quamen gheloopen om hem op een nieu te bestooten, maer heeftse al tsamen beroepen ende met een onghefatsoneerde colue verslaghen. Eenen tijdt daer naer soo heeft hy oock eenen Reuse wt Helsingerlant Hartben ghenaemt, die neghen cubitus lanck was (als vooren is gheseyt gheweest) seer vromelijck verslaghen: om dat hy hem was gheneerende ende sijn ghenoechte nemende in te ontschaken ende te violeren Coninghen ende Princen dochters, ende hoe datse edelder ende van grooter afcomste waren hoe dat hijse lieuer hadde, houdende hem seluen soo veel te meer edel wesen, als hy meer edel dochters was settende met ghewelt van haer eere. Desen heeft Haldan verwonnen ende dootgheslaghen met een seer swaren ende grooten hamer, met noch ses ander van zijnen medeghesellen die derghelijcken stucken ende vilenien waren oock bedrijuende. Bouen dat voorseyt is soo heeft hy oock vechtender hant ter doot ghebrocht Egther van Finlandt, die gheensins ter zee en const verwonnen ende tonderghebrocht werden, den welcken hy beriep om handt teghen handt met hem te vechten, om dat hy door sijn zeeroouerije ouer al veel menschen was groote schade ende ouerlast doende. Hier naer vernomen hebbende hoe dat een cloeck ende seer sterck Campuechter Grimmo ghenaemt begheerende was Thorilde die dochter vanden Coninck Hather van Norweghen, beroepende alle die ghene diet wilden beletten hooft teghen hooft ten strijde, ende datter van des Conincks weghen een ghebot ghedaen was, soo wie desen Campioen soude verwinnen dat hy die dochter soude hebben ten houwelijcke: niet teghen staende dat Haldan tot in sijn ouden daghen hem onghehouwet hadde ghehouden, is alsoo wel ter causen vander beloften als oock om die hoochmoet ende
| |
| |
brootdronckenschap vanden campioen te castijen daer ghereyst om hem te beuechten. Ende ghecomen sijnde ter plaetsen vanden strijde, soo heeft hy desen Grimmo toe ghegaen, ende soo vroomen slach ghegheuen dat hy hem afhoudende was het onderste van sijnen schilt ende eenen pant van zijn pansier. Grimmo seer verwondert zijnde van desen slaghe, seyde dat hy noyt ouden man soo vromelijc ende cloecker hadde sien vechten. Ende terstont wt treckende zijn sweert, sloech naer Haldan soo swaren slach, dat zijn mes bleef vast houdende in Haldans schilt, dewelcke hem (alsoo hy treckende was aen sijn mes om wt te ghecrijghen) die handt afsloech: ende verhalende die steke, stack hem int dickste vanden beene, dat hy zijn leuen lanck verminckt bleef: ende soude hem voorts ghecuyscht hebben, maer Grimmo die composeerde met hem voor een groote somme van ghelde om zijn lijf leuende te mogen behouden. Ten alder laetsten soo heeft hy verwonnen eenen zeeroouer Ebbo ghenaemt, dewelcke wesende van onedel gheslachte, hem verlatende op sijn groote sterckte ende vromicheyt, dorste wel begheren ende versoecken ten houwelijcke die dochter vanden Coninck van Gothlant, met die helft van den Coninckrijcke: maer Haldan hem berispende van zijn vermetenheyt, verweet hem zijn onedel gheslachte segghende, dat hy sijn vileyn saet niet en soude presumeren te mengen met soo edelen gheslachte, ick late varen te willen wesen een medegheselle int rijcke van eenen Coninck. Ende naer dat hy hem aldus straffelijck ouergaen hadde ende ghedreycht, soo heeft hy hem beropen ten strijde, ende midts dat den dach te cort was, soo heeft hy hem by het licht vander Manen verwonnen ende doot gheslaghen, al oft hy by nachte verslaghen hadde eenich monster oft ander vremt ghedrochte.
| |
| |
| |
Van eenen anderen Haldan ende zijn vrome daden.
Noch isser oock geweest eenen anderen anderen vromen Campuechter Haldan ghenaemt, die de sone was van Borchant van Noorweghen ende Dorothea, dewelcke een Conincks dochter was: desen en heeft niet min vermaert geweest door sijn vrome feyten van wapenen, als eenich vanden anderen vrome Campioenen. Desen Haldan was in zijn ionghe daghen seer vol dweperije, maer van dat hy te manne was comen, soo wert hy seer vermaert ende gheacht door die feyten van waepenen die hy was doende. Doen desen noch een ionghelinck was, soo sloech hy doot met het ghene dat hy in zijn handt hadde een edel campuechter, om dat hy in spel ende wt ghenoechten, als men metten ionghers ghemeynelijck is spelende, ghegheuen hadde eenen oorbant: waer wt een ieghelijck was bemoedende dat hy een seer stout ende vroom man ter wapenen soude werden, ende sijn vianden tonder bringhen. Ontrent desen tijden soo wasser een zeeroouer wt Russen landt Rheto ghenaemt, die welcke wijdt ende breet veel landen was met roouen ende ander ouerlast persequerende ende qualijck tracterende: wiens wreetheyt soo groot was, dat hy die aerme lieden die hy was vangende niet haer selfs cleederen en liet, ia niet soo veel om haer schamelheyt mede te bedecken. Ende was sijn tyrannije soo verre inder lieden mont comen, dat als sy wilden noemen eenighe seer groote ende wreede schelmerije, soo hieten sy die Rhetosche schelmerije ende dieuerije. Desen seluen zeeroouer hadde noch een ander maniere van onmenschelijcke wreetheyt daer hy die lieden mede pijnichde, dewelcke om der eerbaerheyt ick late te schrijuen. Borchart die vader van desen Haldan hoorende van desen tyranne was seer ontstelt, ende heeft desen Rheto gaen beuechten, ende hebben malcan-
| |
| |
deren ter doot toe ghewont, ende alsoo ghestoruen. Haldan seer ghewont sijnde, ghinck wten gheuecht, hebbende onder ander een groote wonde ontrent den mont vande welcke soo grooten licteeken bleef midts dat het vlees daer nimmermeer en volwies, dat hy daer naer alsoo langhe als hy leefde wert gheheeten scheeuen mondt: hem bliuende tot een lasteringe daer hy een eeuwighe lof ende eere verdient hadde, om dat hy soo vromelijck hadde beschermt ende sijn lijf gheauentuert voor die eerbaerheyt ende ghemeyne weluaert vanden landen. Maer wat dinge sulcks is altiits gheweest den aert vanden boose ende quaden menschen, die noyt eenich vroom feyt oft die duecht hebben gheacht, iae dat meer is keeren altijts ten archsten alle dinghen hoe vromelijck datse oock werden ghedaen. Des niet teghen staende soo heeft hy soo veel vromicheyts ende groote feyten van wapenen bedreuen, dat hy in alle plaetsen heeft door sijn vromicheyt seer ontsien ende gheureest gheweest: twelcke een oorsake was dat hy, hem verlatende op sijn groote vromicheyt, hem veruoorderde te vrijen een seer edel maeght van Conincklijcken gheslachte Biuritha ghenaemt, de welcke naeste erfghename was vander croonen van Denemarcken. Dese maghet hadde altijdts ontrent haer camer eenen hoop vrome ende wtghelesen mannen, die haer bewaerende waren, om dat haer gheen ghewelt oft oneere soude gheschien. Maer op eenen tijt dat die wacht van daer was, soo is Haldan daer ghecomen ende siende dat die campuechters, wiens broeders als hy ionck was hy versleghen hadde, daer niet en waren, heeft dese maeght aenghesproken segghende dat betamelijcker ware dat sy liete varen dit vast voor nemen van te blijuen leuende een maegdelijck leuen ende datse soude aenueerden een eerlijck houwelijck, om dat se gheen oorsake wesen soude dat die Croone versteruen soude
| |
| |
by faute van kinderen op vreemde, offerende hen seluen ende haer biddende datse wilde regart nemen op die edelheyt van sijn gheslachte: de welcke hem dede verstouten om haer te versoecken ter eeren, dwelcke doende sy haer een groote ghenoechte ende ruste aen doen soude. Maer als hy verstaen hadde die antwoorde die sy hem was gheuende, als dat hy niet alleene en was gheensins by haer te ghelijcken van edeldoms haluen, maer oock dat hy eenen scheeuen mont hadde, so heeft hy haer ghebeden datse niet en soude willen houwen voor dat hi weder comen ware oft datse seker tijdinghe hadde van sijnder doot. Die campuechters die wachtende waren die camer vander princerssen, wederomme ghecomen sijnde: waren niet wel te vreden dat hy ghesproken hadde met die maghet Giurithe, ende so hi wech ghaende was, hebben sy hem begonst te volghen. Het welcke Haldan gewhare wordende, heeft terstont een ionghe eycke afghehouwen, ende daer af ghemaect een colue, metter welcker hy alleene heeft ghevochten teghen die twelf campioenen, ende alle ghelijck ten laetsten verslaghen. Van daer is hy ghereyst in Russen lant om synen name ende fame te vermeerderen, daer hy seer eerlick van een yegelijck wert ontfanghen: ende midts datter groote oorloghe was tusschen de Russen ende Sweetsche, soo heeft hy op corten tijt veel Sweetsche Campioenen verwonnen ende ghedoot, de welcke hy hadde hooft voor hooft beroepen om teghen hem te vechten. Ten laetsten so heeft hy synen eyghen broeder Hildegher (de welcke verwonnen hadde tseuentich Campuechters in sijn leuen) met een sweert dat met een dunne doecsken ouertrocken was tegen tbetooueren vanden messen, verslaghen, meer achtende de vromicheyt dan de broederlijcke liefde. Corts hier na so is hy seer haestelijck ghereyst naer Denemarcken, om dat hy vernomen hadde dat eenen Siuart
| |
| |
wten lande van Sassen soude ten houwelijcke nemen sijn lief Giuritha, den welcken hy heeft verslagen daer hy ter tafel was sittende onder sijn vrienden: ende heeft also met grooter blijschap genomen sijn bruyt, aende welcke dat hy heeft gewonnen Haralt Hildetan, daer wy int achste capittel hebben af gheschreuen. Maer ten laetsten heeft hy verslaghen gheweest vanden vermaerden ende vromen Campuechter Vesetus, in Sialandien, vechtende voor die restitucie ende reparacie van synen lande.
| |
Van Olo Vegetus.
Olo Vegetus en was nauwe vijfthien iaer out, als hy seer vromelijc begonst de wapenen te hanteren. Want als hy ghehoort hadde, dat Gunno was stelende ende roouende seer wreedelijc inde bosschagien, die niet wijt van sijnder wooningen gelegen en waren, die lieden die daer door waren passerende, ende ooc doodende, so en was hy niet wel te vreden dat sulcken leelicke stucken daer gedaen werden: ende omdat hi alsucken quaet soude wreken, so heeft hy versocht ende begeert van synen vader (dat een Prince in Noorwegen was) wapenen: ende heeft met hem genomen een quaden hont, ende een peert, ende is also getreden tot int diepste vanden bosch, volgende der menschen voetstappen, die hy inde sneeu gheprent sach staen. So dat hy ten laetsten na grooten arbeyt ende perijckelen, is gecomen ter plaetsen daer de moorders woonachtich waren, maer vont haer woninghe rontsomme wel begrauen. Ten eersten vindende den stalknecht die heeft hy ghedoot ende instucken gehouwen, ende de stucken dweers opt dac vanden huyse geworpen. Daer na so heeft hy den vader metten sone die daer qaumen geloopen om te wreken dien ouerlast die henlieden ghedaen was, den eenen gedoot metten sweerde, ende den anderen vanden hont laten doot bijten. Niet te min hy en is oock van daer niet geraect onghequetst, maer hadde ontfaen een wonde op sijn
| |
| |
borst, dewelcke lichtelijck ghenesen wert, midts datse den hont dicwils was leckende met sijn tonghe. Als hy dese moorders aldus hadde ghedoot, soo dede hy terstont haerlieder hoofden stellen op hooge staken om dat een yegelijc soude sien dat den wegh wederomme veyl ende sonder perijkel was. Desen Olo heeft ooc verwonnen ende ghedoot op een cleyn eylant twelf campuechters, dewelcke met ghewelt wilden vercrachten ende tot haren wille hebben de dochter vanden Coninc van Tronden, gelijc wy int nauolgende capittel sullen verclaren. Dese Olo en was ooc niet alleene vroom ende cloec van lichame, maer ooc seer subtijl ende listich, so dat hy met luttel volcs seer lichtelijc verioegh ofte vernielde eenen grooten hoop wreede ende stoute vianden. Want somtijts so ginck hy met eenen dienaer achter lande, dewelcke was gecleet in vrouwe cleederen, hebbende elck inder hant eenen hollen stoc, daer haerlieder geweer in was verborgen, twelcke si nimmermeer wt en trocken voor datse so na haerlieder viant waren dat syt hem terstont mochten int lijf drijuen. Ende met sulcken practijcken, heeft hi veel van sijnen vianden dat vrome ende cloecke mannen waren, die hun daer voor niet en wachteden, verwonnen. Daer na so heeft hy toegerust een armeye ter zee, ende ouer al wijt ende breet gheweest roouen ende stelen ende wel tseuentich Coningen die lancks de zee waren woonachtich, verwonnen ende tondergebrocht. Twelcke een oorsake was dat die vroomste Campioenen versochten te hebben sijn aliancie, ende dat veel wulpsche ende ongebonden ionghe lieden begheerden te wesen zijn dienaers ende hem te volghen. Waer door dat hy sonder slach oft stoot seer heeft ontsien ende gheureest gheweest, vande Coningen ende Princen die ontrent sijn landen waren woonende, so dat geen van henlieden en heeft derren hem opsteken oft roeren om hem te beuechten. Ten laetsten is hy gecomen totten Coninc van Sweden Ringo genaemt, die hem om sijn sonderlinge
| |
| |
vromicheyt seer lief heeft ghehadt, soo dat hy hem maecte Capiteyn generael van sijn gheheele armeye ter zee, dewelcke groot was van en twee dusent vijf hondert schepen als voren gheseyt is, dewelcke hy met hulpe ende raet van seuen seer cloecke Coninghen so gheregeert heeft, dat hy seer victorieuselijck heeft verwonnen die groote armeye ter zee van die van Denemercken, opten seluen tijt dat die Coninck Ringo het velt was behoudende ende victorie vechtende te lande teghen die Coninck van Denemarcken. Ten laetsten, als voren gheseyt is, so wert hy Coninc van Denemarcken, ende om sijn groote tyrannie vanden Sweedtschen Campuechter Starchater ghedoot gheweest.
| |
Vanden strijdt die de voorseyde Coninck Olo hadde teghen twee Campuechters dat ghebroeders waren, om te beschermen de eere van eender Maecht.
In voorleden tijden waren woonachtich twee Campuechters dat ghebroeders waren int geberchte van Noorweghen op die frontieren van Westgothlant, die ghenaemt waren Schatus ende Hiallus, dewelcke soo verwaent ende hooghmoedigh waren, dat sy hun lieten duncken wt wulpscheyt ende brootdronckenschap datse alle dinghen sonder yemants toesegghen naer haerlieder belieften doen mochten: soo dat sy den ouders haer schoone ionge maechden ontweldichden ende schoffierden. Ende is ten laetsten soo verre comen, dat sy voor hun hebben ghenomen te ontschaken ende setten van haer eere Esa de dochter vanden Coninck Olauus van Vermerlant, ende ontboden den Vader, so verre hy henlieden niet en wilde gheuen sijn dochter tot haerlieder belieften, dat hy hem soude voorsien van eenen Campioen die sijn dochter tegen henlieden soude beschermen, oft dat hy selue
| |
| |
quame sustineren sijns dochters querele, ende met wapenen haer beschermen. De Coninck seer droeue wesende van dese nieumaren, was seer qualijck te vreden, dat hy midts sijnder ouderdom dese oneere soude moeten verdragen: nochtans hem seluen bepeysende, met hulpe ende behendicheyt van sijn beste vrienden, nam hy voor hem den strijdt te aenueerden teghen dese Campioenen om te beschermen ende bewaren de eere van sijnder dochteren. Hier en tusschen so heeft een ionck man wt Noorwegen Olo ghenaemt, van edelen gheslachte gheboren, hooren vermanen van deser saken: ende was seer qualijc te vreden van sulcken ouerlast, maer daer teghen wederomme verblijt dat den strijdt was gheaenueert ofte gheaccepteert: ende hem vercleet hebbende met boeren cleederen is ghegaen ten huyse vanden Coninck Olauus: maer als hy daer sittende was ter tafelen aen het leechste eynde, siende het gheheel huisghesin vanden Coninc bedroeft sijnde, heeft wetens ende willens des Conincks sone wat naerder roepende gheuraecht de oorsake vander droefheyt. Waer op hem werdt gheantwoort, dat was ter causen van sijnder suster, die cortelinghe soude moeten geleuert worden twee seer stercke ende cloecke Campuechters, om gheuioleert ende van haer eere gheset te worden, ten ware dat eenich vroom ende stout Campioen haer beschermen wilde teghen die voorseyde boeuen. Olo heeft weder gheuraecht, wat loon dat hy soude hebben die sijn leuen soude auenturen voor die eere van sijnder susteren. Twelcke den Coninck gheuraecht sijnde van sijn sone, antwoorde, datmen hem soude gheuen dese maecht ten houwelijck. Olo hoorende die belofte vanden Coninck heeft begheert den strijdt te aenueerden ende belooft die twee Campioenen te beuechten. Dese ionghe maecht hadde voor een ghewoonte (ghelijck dat noch ter tijdt de maniere is inde Noordersche
| |
| |
landen) datse seer scherpelijck was altijt besiende het aensicht vande vreemde gasten die daer quamen, hebbende voor haer ghedraghen bernende toortsen, om dat sy te beter ende sekerder soude moghen dorsien haerlieder manieren, wesen, ende cleedinghe, ende alsoo alle die teeckenen ende ghedaenten vanden lichaeme wel ouersien hebbende, haren ouders soude moghen te kennen gheuen, om haerlieder goetduncken daerop te segghen. Maer als dese Maecht was ghecomen by desen Olo om hem wel neerstelijck te besien, wert verschrict van sijn vreeselijck ghesichte, soo datse van veruaertheyt bycans doot van haer seluen was vallende, geuende haren vader terstont te kennen de oorsake van haer veranderinge. Twelcke Olo considererende ende gheware wordende en heeft sijn oogen niet meer wijt open gedaen, om dat hy niet en soude veruaren de gene die op hem siende waren, ende af doende synen hoet daer sijn aensicht geheel mede bedect was heeft gheseit den genen die daer present waren dat hy niet vreesen en souden maer goeden moet nemen ende vrolijck sijn. Twelcke ooc gedaen wert also hy henlieden hadde beuolen, aldus so heeft een mans goetwillige belofte de vreese wt henlieden allen veriaecht. Corts daer na sijn daer gecomen Hiallus ende Seatus met thien van haerlieder knechten, meynende terstont sonder eenich wederstoot des Conincx dochter wech te voeren, beroepende den Coninc seer grammelijck te strijde, so verre hy henlieden sijn dochter niet en wilde geuen tot haerlieder wille. Olo hoorende dese gasten so hoomoedich spreken, spranc wten huyse ende aenueerde den strijt, op condicien dat hem niemant verradelijck van achter soude beuechten ende bespringhen, maer alleenlijck van voren. Twelcke gheaccoordeert sijnde, track wt sijn sweert dat hem van sijn ouders sijnde was achter gelaten, ende brachtse alle twelue ter doot. Dat voorwaer een vroom stuck was ende qualijck om
| |
| |
gheloouen, om gedaen te wesen van so ionghen man als hy was. Dit geuecht is geschiet in een eylandeken int welcke een dorp is dat noch ter tijt is heetende na den name vande twee verslagen gebroeders. Na dat Olo aldus gecregen hadde dese victorie, so heeft hy gehat dese dochter te houwelijcke ende heeft by haer gehadt eenen sone genaemt Odmundo. Daer na soo heeft hy daghelijcks meer ende meer vrome feyten bedreuen, ende ouer al bekent ghemaect, maer ten laetsten verradelijck ghedoot gheweest in een bat, gelijck hem langhe te voren van eenen ouden man ghepropheteert was, doen hy Conincsken Thoron dien hy vriendelijck in sijn huys ontfanghen hadde, verradelijck was dodende.
| |
Van de vrome feyten van Arngrim ende Arnarod.
VVY en willen oock hier niet laten te schrijuen hoe dat een vroom ende vermaert campuechter wt Sweden Arngrim ghenaemt door den raet vanden Coninck Erick de welsprekende (vanden welcken wy hier naer sullen mencie maecken) is gheworden schoon sone vanden Coninck Frotho van Denemarcken, ende dat ter causen vander victorien die hy gehadt hadde tegen die Coninghen van Scricfinnen ende Biarmen woonende int wterste vande Noordersche landen, waer door dat hy dese landen vereenichde ende brochtse aen het Coninckrijck van Denemarcken tot grooter eeren vanden Coninck Frotho, die daer door ouer al seer vermaert werdt. Saxo beschrijft ons hoe dat Arngrim twelf sonen heeft ghehadt by sijn huysurouwe Osura, de welcke hen stelden van ioncx af totten crijchshandel ende zeeroouen, die alle twelue tsamen wesende in een schip aengecomen zijn in een eylant Sampse genaemt waer datse vonden aen strange liggende twee scepen van oorloge, waer af capiteyns waren twee zeeroouers wt noorwegen genaemt Hialmer ende Aluerod: welcke scepen
| |
| |
dat sy beuochten in absencie vanden Capiteynen, ende versloeghen alle die soldaten ende bootsghesellen die daer op waren, seer droeue wesende dat die Capiteyns daer niet gheweest en hadden, so datse luttel achtende waren dese victorie, wel denckende dat sy noch eens souden moeten strijden met meerder perijkel, ende vreesende dat henlieden de fortune niet en soude by auenturen soo gunstich wesen als sy te voren geweest hadde. Dese voorseyde Capiteynen mits dat het roer vanden schepe door tempeest ende storm ghebroken was, waren gegaen int bosch om een ander hout te houwen, dwelcke sy daer wt den rouwen wat ghecuyscht hadden, ende metter schauen wat ouerloopen, tot dat de forme van een roer hadde. Het welcke also sijt brenghende waren op haer schouderen, niet wetende vande doot van haer lieder ghesellen, hebben terstont van Arngrims kinderen beuochten geweest, die noch bebloet waren vande moort die sy ghedaen hadden, so dat dese twee Capiteynen hebben henlieden moeten ter weere stellen tegen dese twelf gebroeders. Niet te min al was de partie onghelijck ghedeylt, soo en heeft nochtans de meesten hoop de victorie niet behouden, want sy werden alle twelue van Arnarod doot gheslaghen, naer dat sijn medegheselle Hialmer int eerste aenuallen ghebleuen was, die alleene is ghebleuen te lijue van also grooten gheselschap. Want hem siende te wesen alleene, soo heeft hy dat swaer ende onghefaetsoeneert hout ghenomen in beyden handen, ende heuet met sulcken ghewelt gheworpen op sijn vianden, datse met dien worp alle twelue doot bleuen ligghende ter aerden.
| |
Vanden seluen Arngrim, ende van de toouerie der Finlanders.
Desen voorseyden Arngrim heeft oorloghe gheuoert (als wy voren int beginsel vanden vierden
| |
| |
boeck hebben gheseyt) tegen twee machtighe Coninghen, woonende in wterste vanden Noordersche landen, te weten Egbert Coninck van Biarmen, ende Tengild die Coninck van Scricfinien, op hoope dat hy voor synen aerbeyt ende loon, na dat hy die victorie soude vercregen hebben, vercrijgen soude te houwelijcke Osura de dochter vanden Coninck Frotho van Denemarcken, twelcke oock also gheschiet is. Desen Arngrim hebbende by een vergadert eenen geweldighen hoop van volcke, is ghereyst daermede om dese wilde mensen te beuechten: maer so haest als hi daer was comen soo wert hy gheware dat hy niet alleene met menschen soude te doene hebben, maer oock metten elementen, die hem veel meerder letsel doende waren dan die mensen, gelijck hier na int elfste boec sal betoocht worden daer wy sullen schriuen vander oorloghen vande wilde mensen. Dit wilt volck is seer gheschict ende gheuerseert int schieten, gebruyckende int strijden seer breede ende groote pijlen: ende daer toe so gebruycken sy niet te min int aencomen vande vianden toouerien ende besweeringhen: ende sijn oock loopende op breede houters af ende aen seer snellick ouer de sneeu int vechten tegen de vianden. Arngrim heeft dit volc (als ons Saxo bescrijft) willen gaen beuechten, om dat hy eenen grooten name ende lof soude vercrijghen, hebben verwonnen een volck datmen hielt te wesen onuerwinnelijck. Dit volck siende dat sijt te quaet hadden ende datse de vlucht moesten nemen, hebben gheworpen drye steenkens achter ouer den rugghe, waerdoor dat die vianden verblint waren, want sy meynden dat sy voor henlieden hadden staende dry groote berghen. Daeromme so heeft Arngrim, meynende dat hyse niet voorder en mocht veruolgen, mits die bergen die hem dochten voor hem te staen, heeft sijn volck by een vergadert ende op ghehouden vande vianden te veruolgen. Sanderdaechs so sijn die Fin-
| |
| |
landers weder te velde gecomen, ende wederom verwonnen sijnde, hebben gheworpen wat sneeus tegen die aerde, ende terstont so heeft daer schijnen te wesen een groote riuiere, so dat die Sweetsche opgehouden hebben, niet wetende vander toouerie daer si door bedroghen waren, van de vianden te veruolgen. Ten derden daghe sijn sy weder te velde comen om te strijden tegen die Sweetsche, maer als sy siende waren dat haerlieder hoop bijcans al gebleuen was, so en hebben sy niet meer genomen de vlucht, maer hebben hen ghegeuen in genade van haerlieder vianden. Daer nae so heeft Arngrim beroepen hant tegen hant ten strijde Egbert de Coninck van Biarmen, den welcken hy heeft verwonnen. Ende dese saken aldus geschiet sijnde is weder gekeert met eenen grooten roof victorieus in sijn lant, ende heeft door toedoen vanden Coninck van Sweden, vercreghen ten houwelijck Osura des Conincks van Denemarcken dochter, dewelcke hem heeft ghebaert (als ons Saxo is getuygende) twelf sonen , waer van die namen hier gestelt worden: Brander, Biarbi, Brodder, Hiarrandi, Tander, Tiruingar, Hiorthuar, Hiartunar, Rani, Angantir, ende twee Hadings: dewelcke al tsamen zeeroouerie hanterende ten laetsten als voorseyt is, ghedoot sijn gheweest.
| |
Hoe dat Biarcho doot stack eenen beyr, ende dede sijn medegheselle het bloet van den beyr drincken.
Onder die Noordersche Campuechters heeft geweest eenen genaemt Biarcho, die altijts was dragende een wonderlijck lanck sweert voor sijn genoechte, om daermede te castien sommige Campuechters, die niet en leefden alsoo sy behoorden, om dat sy niet door haer oneerlijck leuen ende brootdroncken manieren en souden schande aendoen die hooge ende edel hanteringe der wapenen: het welcke een orsake is geweest
| |
| |
datter veel hebben moeten laten haerlieder oneerlijck leuen ende onbehoorlijcke manieren, oft hemlieden moeten teghen hem verweeren, ende het leuen verliesen. Ende hem verblijdende int excerceren van deser saken, op eenen tijt gaende achter lande, is hem te ghemoete ghecomen eenen seer grooten beyr tusschen die haghen, de welcke hy doorstack ende doode: ende om dat sijn medegheselle Hialtho te stercker soude worden, dede hy hem metten monde opsuypen het wt geloopen bloet. Biarcho sittende aen de tafel met meer ander Campuechters, soo wasser een die alderhande brootdronckenschap voort stelde, nemende sijn ghenoechte int worpen ouer maeltijt met knoeselen van beenen, soo dat hy onder ander was gerakende desen Biarcho aen sijn hooft dat hem wel seer dede. Biarcho niet wel te vreden wesende, en heeft de hant niet willen aen sijn sweert steken, maer om hem te wreken, heeft ghenomen een been, twecke hy hem weder wierp naer synen cop, ende gheraecte hem in sulcker manieren dat hy hem dat achterste voren stelde: het welcke altijts alsoo is blijuen staende, by auenturen wt verschricktheydt van het worpen vanden beene. Daer is gheweest noch een ander vroom Campuechter wt Noorwegen Reynier ghenaemt, die in sijn ionckheyt hanterende die wapenen, om prijs ende eere te ghewinnen, siende werdt een ionghe dochter seer vromelijck vechten teghen sijn medeghesellen, ende seer cloeckelijck voor haer drijuende: van dewelcke hy soo amoreus wert, dat hy niet op en hielt voor dat sy hem haer liefde heeft ghegheuen ende dach ghesteldt om met haer in haer camer te comen spreken. Maer om datse soude moghen sien die vromicheyt vanden ghenen die sy haren maechdom, den welcken sy soo langhe bewaert hadde, gheuen soude heeft ghesteldt om haer camer te bewaren, eenen groote beyr ende eenen seer quaden hont voor die
| |
| |
camer deure, die hy doode. Dese Maecht wert ghenaemt Lagerthe, wiens vromichheyt corts hier naer sal beschreuen worden, als wy mencie maken sullen vande vrome vrouwen.
| |
Van Reynier Rouwen broeck ghenaemt.
In Sweden was eenen Coninck Heroth genaemt, die seer beladen was, hoe dat hy sijn dochter die wter maten schoone was soude moghe bewaren, datse niet gheschoffiert en wert: ende was in twijfel oft hy haer soude doen bewaren (als sommige groote personagien doen ter tijt voor maniere hadden) van wreede beesten, oft van vrome ende cloecke mannen. Maer ten laetsten hem meer betrouwende op die wreetheyt der beesten, dan op die vromicheyt ende ghetrouwicheyt der menschen, heeft het sorghelijckste voort beste ghenomen. Ende also hy op eenen tijt was ter iacht ghegaen om te vinden dat hy sochte, so hebben sijn dienaers gheuonden twee ionghe slangen, dewelcke hy droech tot synder dochter, ende beual haer die op te voeden. Die dochter haeren vader onderdanich sijnde, heeft met haer maechdelijcke handen dese slangen op geuoet: ende om datse gheen gebreck van spijse en souden hebben, heeft haer doen geuen eenen geheelen baeck van een osse, niet peysende dat hy also heymelijc was voedende de bederffenisse van sijn ghemeynte ende lande, dat hy namaels wel gheware werdt als sy grot waren. Want sy infecteerden met haren feninighen aessem al tlant dat daer ontrent was gheleghen. Den Coninck leet sijnde tghene dat hy gedaen hadde, heeft terstont laten wt gaen een ghebot, dat die dese feninighe beesten soude ter doot brengen, ten houwelijck soude ontfaen sijn dochter. Dat heeft vernomen eenen wt Noorwegen, die van Coninclijcker afcoemste was, Reynier genaemt, die de principaelste vrijer was van deser dochter, dewelcke voor hem nam
| |
| |
te gaen beuechten dese twee slanghen, het welcke hy niemant en gaf te kennen van sijnder voester, begeerende van haer een grof en rouharich cleet, met een broeck vanden seluen, om daer mede te moghen wederstaen het bijten vanden slangen. Ende also hy aengecomen is inde hauen Sueden, so heeft hy wetens ende willens op dese rouwe ende haerachtige cleederen water gegoten, ende wel stijf laten veruriesen: metten welcken gecleet sijnde is alleene gegaen naert Coninc palays, geen wapenen met hem dragende dan sijn sweert ende een jauelijnken. Maer also hi derwaerts was gaende, so sijn hem comen te ghemoete twee wter maten groote slangen, dewelcke desen ionghen man terstont aengeuallen sijn, ende hebben haer gewonden rontsom sijn lijf, meynende hem metten douwen ende ooc met haer lieder fenijn also te dooden. Maer Reynier bewaert sijnde tegen tfenijn door de hardicheyt van sijn verurosen cleet, ende metten schilt tegen het bijten, heeft seer lange tegen dese slangen geuochten, ende ten laetsten seer geweldich worpende sijn jauelijnken, heeftet gedreuen die slangen int vlees. Daer na so heeft hy ghenomen sijn sweert dat ouer beyde syden was snijdende, ende heeftse den buyck opgeschrabt, ende also victorieuselijck synen strijt ten eynde gebrocht. Die Coninck seer scherpelijc besiende sijn cleederen, siende dat hy al harich was tot opten rugge, ende sonderlinghe zijn broeck die seer harich was, heeft hem wt genoechten geheeten Lodbroch, dat is te seggen haren broec: ende om dat hi hem soude comen rusten ende vermaken, heeft hem ontboden om met hem ende sijn vrienden te comen eten. Maer hy antwoorde, dat hy eerst soude gaen by zijn geselschap dat hy tschepe hadde gelaten, ende dan comen: de welcke hy heeft met hem al tsamen wel fraey gecleet sijnde, gebrocht aen des Conincx tafel. Ende na dat de maeltijt gedaen was, so heeft hi ontfangen den prijs van sijnder victorien des Conincx dochter, dewelcke hem
| |
| |
voort gebracht heeft veel schoone ende edel kinderen: haer so veel te meer beminnende als hy haer met grooten perijckel hadde ghewonnen ende vercreghen. Ten laetsten naer dat dese edel vrouwe Thora ouerleden was, so is hy gecomen in veel verdriets, ende gehadt veel teghenspoets, soo dat hy die de vroomste vander werelt hadde doen leuen ende verwonnen, achter na seer leelick van eenen hoop Finlanders ende Biarmers dat een onghewapent volck is gheweest verwonnen, als voren gheseyt is. Ende ondancks daer naer, gheuangen sijnde vanden Prince van Yerlant Hello ghenaemt, werdt gheworpen onder die slanghen: ende also seer deerlijck sijn leuen ghelaten ende ten eynde ghebrocht.
| |
Van Alfo een beschermer der maechdelijcker eere.
Sivard die Coninck van Gothlant hadde twee sonen Vemund ende Osten ghenaemt, ende een doochter die Aluide hiet. Dese dochter was van ioncxkints af soo eerbaer ende weselijck met een maechdelijcke schaemte, datse altijts het aensicht met eenen fijnen doeck ouercleet droech, om dat si met haer schoonheyt niemant en soude verwecken tot oncuyscheyt. Dese dochter groot sijnde, so heeft de vader haer seer nauwe willen bewaren, ende heeft haer ghegeuen op te voeden een Vipere ende een slanghe, om dat dese beesten souden moghen worden als een bolwerck om sijn dochter te bewaren ende te beschermen tegen die ghene die haer souden moghen ter oneere begheeren. Ende om dat niemant dan vrome ende cloecke mannen sijns dochters liefde en souden begeeren, dewelcke te bouen comende desen perijckel haer souden moghen spreken, so heeft hy een ghebot laten wt gaen, dat soo wie hem soude auonturen om sijn dochter te gaen spreken, ende het selue niet en dede, dat hy den hals soude
| |
| |
verliesen, ende het hooft op eenen stake gheset worden, om dat niemant wt brootdronckenschap en soude bestaen saken die onbehoorlijck ende tot cleynicheyt waren van een Coninclijck geslachte. Dit vernomen hebbende Alfo die sone van Sigar Coninc van Denemarcken, hem seluen so seere niet betrouwende op sijn vromicheyt als op sijn vernuftheyt ende cloeck verstant, heeft voor hem ghenomen te willen vrien dese dochter, ende te gaen beuechten dese feninige beesten, die dese maecht waren bewarende, hopende dat die victorie so veel te eerlijcker ende glorieuser soude wesen, als tgheuecht periculeuser was: ende dat hem aldermeest daer toe verweckte ende oock moet gaf, was dat die ghene die dese beesten verwinnen soude, dese Maecht soude ten houwelijcke hebben. Alsoo gaende tot desen strijde, om dat hi te beter soude mogen wederstaen die wreetheyt van dese beesten, soo heeft hy hem ghecleet met een rou ende bebloet vel, ende is alsoo binnen tbesluyt ghegaen, draghende met hem een gloeyende yser dat hy was houdende met een tanghe, twelcke hy den Vipere die terstont op hem al gapende quam geloopen, heeft ghesteken int bachuys, ende also ghedoot. Daer na soo heeft hy die slanghe die al crinckelende naer hem quam ghestreken, met sijn jauelijnken midden inde kele gheschoten, ende alsoo ghedoot: oft ghelijck die oude historien van Gothlant sijn getuyghende, met een gloyende speere, ghelijck met eenen moort priem ghedoot. Als hy dese auentuere aldus was te bouen ghecomen, so heeft hy begheert te hebben den prijs die ghestelt was met Conincks ghebot voor den genen die dese beesten soude dooden. Waer op die Coninc Siuard heeft geantwoort dat hy geen ander soude hebben voor schoon sone, dan die sijn dochter selue soude hebben. De moeder geen groot behagen hebbende in desen vrijer, ginck heimelijc ondertasten dese ionge dochter, om te hooren hoe dat sy tot desen vrijer
| |
| |
gesint was: maer als sy hoorende was dat haer dochter onuoorsichtich desen iongen man was prijsende om sijnder vromicheyt heeft haer bekeuen, ende verweten hoe datse vallende van het stantaftich propoost van haer maechdelijcke reynicheyt altijts te bewaren, haer hadde laten verwinnen door een schoon wtwendich wesen van een ionc man, die tselue dat hi gedaen hadde, anders niet en heeft gedaen dan wt een vleeschelijcke wellust ende begeerte die hy tot haer was dragende. Die dochter by haerseluen ouerleggende de woorden van haer moeder, heeft gedacht dat sy de waerheyt seyde, ende heeft geimagineert een practijcke waer door datse niet alleene, al waren de beesten ghedoot, bewaren soude haer maechdelijcke reynicheyt, maer ooc waerdoor datse soude mogen gewinnen prijs ende eere, ende in vromicheyt de mannen ghelijck wesen. Ende terstont vergetende die liefde, die sy hadde tot den iongen Prince van Denemarcken, heeft haer vrouwelijck herte ende cleederen verandert in eens mans herte ende couragie, ende is van een seer eerbaer ende weselijcke maget terstont geworden een cloecke ende straffe zeeroouige, achtende meer arbeyt ende cloecheyt dan de ledicheyt, ende versmadende alle wellust ende ghenoechte die sy int hof van haren vader soude mogen gehadt hebben: dewelcke haerseluen lieuer heeft willen begeuen tot onghemack, ende stellen in alle auenturen vander orloghen, met een vast voornemen van nimmermeer te trouwen eenich man, iae so obstinatelijc versmadende alle mans dat sy niet alleene gheen man haer onderdanich heeft willen maken, maer ooc voort aen met een cloeck hanteren der wapenen ende zeerouinghe die mans te bouen gaen, oft ten minsten ghelijck te wesen.
| |
Van de orloochsche practijcken van Fridleue.
Men vint oock beschreuen seer veel vrome ende hooghe daden, die ghedaen soude hebben eenen vromen
| |
| |
Campioen ghenaemt Fridleue: die welcke niet allene vroom ende stout was wter natueren, maer hadde oock wapenen die hem noch stouter maeckten, om datse met gheen iser mochten beschadicht werden. Dit harnas ghebruyckte hy ghemeynelijc soo wel in velt slaghen als in particuliere gheuechten tot beschermen van sijnen lijue, soo dat hy door middel van desen harnas menich vroom Campioen verduert heeft ende verwonnen, ende onder ander eenen ghenaemt Gunholin die door coniuratien wist te betooueren het scherpe vanden gheweere van sijnder vianden, het welcke hem vechtende teghen Fridleue niet en heeft moghen helpen. Want van dat hem Fridleue onder die voet hadde, soo sloech hy hem metten appel van sijnen messe, tot dat hy was gheuende sijnen gheest. Maer alsoo hy seer hittich was nemende het scherp van sijnen sweerde wat te vast in sijn handt, soo queste hy ende doorsneet die senuen van sijnder hant, soo dat hy daer naer soo langhe als hy leefde die hant crom was draghende. Op eenen tijdt als hy beleghert hadde die stadt van Duffla in Iirlandt, ende dat hy siende was dat onmogelijck was die stadt te winnen om haer groote vasticheyt ende stercte, soo heeft hy te wercke ghestelt een practijcke die tanderen tijden ghebruyct hadde eenen Coninck Hading, doende vangen seer veel swaluwen die in stadt nestelende waren inde huysen, dewelcke hy heeft doen binden aende vloghels voos houdt daer vier in verborghen was, doort welcke, van dat die swaluwen weder in haeren nest gheuloghen waren, die huysen vander stadt ghestelt waren in brande: ende alsoo die borghers loopende waren om den brant te blusschen, gheen achterdincken hebbende om die vianden van de vesten te keeren, soo heeft Vridleue daer en tusschen die stadt inghenomen. Eenen sekeren tijdt daer naer, verloren hebbende in eenen strijdt in Enghelant veel
| |
| |
van sijnen volcke, ende siende datter niet wel middel en was om weder te gheraken in sijn schepen, midts dat hy wat diepe int lant was, ende dat die vianden sterck op die beenen waren, soo heeft hy doen stellen ouer eynde, zijn volck dat versleghen was, in slachoordene, soo dat die vianden meynden dat hy op een nieu alsoo veel volcs hadde, als te vooren. Het welcke niet alleene en was die vianden benemende die wille van hem op een nieu te comen beuechten, maer oock soo veruaert ghemaect dat sy die vlucht hebben ghenomen.
| |
Van der ghelijcke practijcken met voghelen.
NAer dat ick int voorgaende capittel gheseyt hebbe vande pracktijcke van Hading, soo sal ick v die selue hier verhalen. Hading Coninck van Denemarken, ouer ghebrocht hebbende sijn ionckheyt in ghenoechte ende wellust, ende ghecomen sijnde te manne, heeft alle wellusticheyt laten varen ende hem ter wapenen begheuen, anders niet imaginerende, dan hoe dat hy voort aen sijn leuen soude mogen doorbringhen seer vromelijck midts bedrijuende seer cloecke feyten van wapenen. Desen Hading beleghert hebbende den Coninck Hadrian van Moorenlant binnen sijn stadt van Duna, ende merckende dat die stadt onwinnelijck was, om die groote sterckte van de vesten ende mueren, ende oock die groote hoochte, soo datse in gheender manieren en was te beclimmen, heeft by sijn voghelaers doen vanghen diuersche manieren van voghelen, die nestelende waren in de daeken vanden huyse binnen der stadt, den welcken hy heeft doen binden aende vloghels ontsteken vunckhout, ende alsoo wederomme thuys laten vlieghen in haerlieder nesten, dewelcke die stadt hebben int brande ghestelt. Die vander stadt den brandt gheware gheworden sijnde, hebben terstont al tsamen gheloopen om den
| |
| |
brant te blusschen, laetende die poorten vander stadt sonder volck om die te bewaren. Coninck Hading tselue wel bemoedende is met sijn volck naer die stadt ghetrocken, ende heeft sonder ghemoet die stadt in ghenomen ende den Coninck Handuan ghevangen. Dewelcken hy heeft ghestelt op een ransoen van een seker ghewichte gouts. Ende hoe wel dat hy sijnen viant hadde moghen vander werelt helpen, soo heeft hy hem nochtans lieuer willen te lijue laten ende laten leuen, soo sachtmoedich ende goedertieren was hy van natueren. Maer van dien tijt voort, van dat eenighe stadt beleghert was, soo gheboot men van des Conincs weghen dat alle voghelen die inde huysen van der stadt nestelende waren souden gheuanghen ende ghedoot werden.
| |
Vanden strijt die Coninck Haralt hadde teghen eenen tammen draeck.
Die seer doorluchtighen Coninck Haralt van Noorweghen, woonende in sijnder ionckheyt metten Coninck Bysance, beteghen sijnde met eenen dootslach, wert verwesen ter doot, ende datmen hem soude gheuen te verschueren eenen tammen draeck. Ende alsoo men hem was leydende inde gheuangenisse, soo was daer een van sijnen dienaers die hem seer ghetrouwe was, dewelcke met hem ghinck willende met hem steruen. Die steenwaerder naer dat hy dese twee wel scherpelijck ondersocht hadde, heeftse doen gaen int hol van den draeck naeckt sonder eenich gheweer, stellende die knape gheheel naeckt daer inne, latende Haralt niet meer dan een lijnen cleet, om sijn schamelheyt mede te decken. Haralt gaf desen steenwaerder secretelijc een gouden brachelet dat hy hadde verborgen: dewelcke willende betoogen dat hy dancbaer was, stroyde int hol opde vloer een groot deel witte vischkens, om dat den draeck wat hebben soude, daer hy sijnen meesten hongher soude
| |
| |
mede moghen stelpen, ende oock om dat die verwesen persoonen in dat doncker hol souden moghen wat lichts hebben, doort blicken vanden visch schellen. Haralt beneden wesende vergaderde terstont een deel vanden grootsten doots beenderen die daer laghen, dewelcke hy tsamen bant met den lijnen douck die hy aen hadde, ende maecte daer af een gheweer ghelijck een colue. Den draeck hem siende meynde seer gierichlijck naer hemlieden te schieten, maer Haralt spranck terstont metter vlucht op den rugghe vanden draeck, ende nemende een vliem dat hy tot allen ghelucke secretelijc mede ghebrocht hadde, stackt inde nauel vanden draeck, want hy op gheen ander plaetse, om de harde schelpen daer hy mede ghecleet was, en mocht ghequest worden. Ende oock soo en mocht Haralt gheen letsel gheschien vanden draeck, noch metten tanden gheuat worden oft metten steert af ghesmeten, midts dat hy sittende was opt hoochste vanden rugghe. Daer en tusschen soo nam sijn dienaer die beenderen die by een ghebonden waren, ende sloech daer mede op des drakens hooft, soo dickwils ende soo langhe, tot dat hy thooft te pletter sloech, ende dat den draeck daer doot bleef ligghende. Die Coninck dat verhoort hebbende, liet sijnen grammen moet sincken, ende vergaf hem die misdaet, keerende die wrake in vrientschap, om sijnder vromicheyt, ende versach hem van een schip ende volck, om weder te keeren in sijn landt.
| |
Vanden strijdt die Frotho ende Fridleue hebben ghehadt teghen een serpent.
Frotho een vroom Campuechter ende Coninck van Denemarcken, qualijck twintich iaer oudt wesende, dorste wel gaen vechten tegen een wter maten groot ende wreet serpent, twelcke hy gheenssins
| |
| |
metten eersten mochte quetsten. Want alle die pijlen die hy daer op worpende was, spronghen wederomme al oft sy teghen eenen aenbilt hadden gheworpen geweest. Twelcke siende heeft zijn sweert ghenomen, ende seer vromelijck, met grooter vliticheyt springende naert serpent, ghesteken inden buyck van het serpent, dat doot ter plaetsen bleeft ligghende. Der ghelijcken een vroom ende stout stuck heeft ghedaen Fridleue: dewelcke soo wel om te proeuen sijn cracht, als om te vercrijghen eenen grooten scat die verborghen lach ter plaetsen daer dat een seer vreeselijcke slanghe, soo wel om haer grootheyt als om haer fenijnich bijten, haer was houdende. Fridleue is dese beeste seer dapper te keere ghegaen, ende met worp pijlen seer langhe beuochten, maer al te vergheefs. Want ten was hem niet moghelijc dat hy door die harde huyt vander slanghen soude ghesteken hebben. Die slange ghetercht sijnde werdt keerende ende slaende met hueren steert, soo datse om leech smeet al die boomen die sy gheraecte. Ende met datse haer seluen soo dickwils was keerende ende roerende op en neder springhende, soo maeckte sy onder haer eenen diepen put, midts haer swar ghewichte, in die aerde: al oftse gheleghen hadde in een valleye tusschen twee cleyne berchskens. Fridleue siende dat al verloren arbeyt was dese beesten aldus van bouen te steken op den rugghe, heeft ghenomen zijn sweert, ende ghesteken inder slanghen buyck: ende aldus doorboort hebbende het dunste vanden buycke heeft allencsken het fenijnich bloet laten wt comen, tot datse doot is geweest. Daer naer soo heeft hy ghenomen die schat wten put, ende mede ghedraghen. Fridleue heeft oock gheuochten teghen eenen reuse Hithin ghenaemt, dewelcke een seltsaem wesen ende cleedinghe ontleent hadde, als hy wech hadde gheleyt die sone vanden Coninck van Tylemarck, die metten kinderen was spelende, dewelcken hy hadde
| |
| |
ghestelt aent royen wel vast aermen ende voeten gheketent sijnde, die van Fridleue verlost wert als hy den reuse doot slande was.
| |
Vanden seluen Fridleue.
Desen Fridleue heeft oock op eenen tijt twelf vrome Campuechters wt Norweghen ghedoot, die nochtans door diuersche vrome feyten seer vermaert waren, als van reusen ende ander die sy hadden verwonnen, dewelcke oock vanden roof die sy ouer al hadden ghecreghen seer rijcke waren. Maer om datse seer dickwils waren ouerlast doende ende beroouende huerlieder ghebueren, soo en heeftse Fridleue niet soo seer wt ghiericheyt om haeren rijckdom te vercrijghen gaen beuechten ende ter doot ghebrocht, als om te bewijsen dat hy een liefhebber der duechden was, ende een viant van een quaet ende onbehoorlijck leuen. Hy heeft vechtender handt versleghen eenen Hiarnon genaemt, om dat hy so wel als Fridleue was stekende naer het Coninckrijcke. Want Fridleue was gheaduerteert, dat desen Hiarnon onder het decksel van vrientschap ende dienst die hy hem was bewijsende, soeckende was niemants doot meer dan die zijne. Daeromme alsoo hy hem was te ghemoete comende ontrent het bat, soo heeft hy hem vromelijck vechtender handt verslaghen.
| |
Vande zeeroouerije die sommighe edel maeghden waren bedrijuende.
Die seer edel maeght Aluilda begost met sommighe ander edel dochters, die sy tot huer opinie ghebrocht hadde seer straffelijck ende wreedelijck te roouen op zee, dewelcke ten laetsten by vremde auenturen is aencomen op een plaetse daer sy was vindende eenen grooten hoop zeeroouers, die seer droeue waeren om die doot van haerlieder Capiteyn. Al-
| |
| |
uilda dat siende heeft huerlieden gepresenteert dienst, soo datse terstont om haer wtnemende schoonheyt ende cloecheyt ghemaeckt is gheweest, huerlider Capiteyn, dewelcke met desen volcke daghelijcks meer ende meer vrome feyten was bedrijuende, meer dan die nature vande vrouwen wel toebehoorde. Alsoo seer lief hebbende Aluiden heeft haer ouer al soo langhe veruolcht ende gheweest soekende, tot dat hy by fortuynen is ghecomen inde winter onder die armeye vanden Blackmans, ende inden tijdt dat die schepen niet meer voort en mochten vanden ijse, twelck soo groot was ende soo moylijck, dat sy gheenssins meer eenighe riemen mochten ghebruycken. Alfon siende dat die vorst was continuerende, ende dat sy stoutelijck mochten ouer het ijs loopen, soo beual hy sijn volck dat sy souden wt doen haerlieder schoenen, ende loopen alsoo op die solen vanden coussen opt ijs, dat sy alsoo te beter souden moghen trauailleren ende verwinnen huerlieden vianden die metten ghesmoute schoenen niet vast costen opt ijs staen. Ende naer dat hy aldus sijn vianden hadde verwonnen, het ijs ghedoyt wesende, heeft sijn begoste reyse veruolcht, ende is gheseilt naer Finlant. Maer alsoo hy was comende inde riuiere ende enghde vande hauen van Hangoe, wt sendende bespieders, heeft vernomen datter ander schepen waren ligghende inde hauens. Want Aluilda was eerst comende gheseylt door die enghe strate in dese hauene ghecomen: die welcke van verre siende dese onbekende schepen van orloge, heeft seer sterck royende haerlieden te ghemoete gheuaeren, lieuer hebbende te vallen midden onder die vianden, dan inde hauen vanden vianden ouerrimpelt te worden. Waer als nu dese schepen waren aen malcander comen ende begost den anderen te beuechten, ende dat een yeghelijck wel in meyninghe was ende sijn beste doende, om sijnen viant te verwinnen. Alsoo hebbende in sijn gheselschap
| |
| |
varscher, ende oock veel meer volck dan die ander, naer datse langhe ende vromelijck teghen een gheslaghen hadden, heeft sijn schip tallen ghelucke vast gemaeckt aen het schip daer Aluilde stont int voorcasteel seer vromelijck vechtende: ende springhende int schip vernielde daer seer veel volcks. Sijn medegheselle Borchar vechtende teghen Aluilde, sloech haer met eenen slach het helmet vanden hoofde. Maer als hy wert siende dat schoon ende lieflijck aensicht, soo wert hy gheware dan van ghenen noode en was meer met wapenen te vechten, maer de paeys met cussen te maken, ende neder legghende alle wapenen, den viant met vriendelijcke woorden te tracteren. Alsoo seer blijde sijnde dat hy soo auentuerlijck gheuonden hadde, die hy met soo grooten aerbeyt te water ende te lande ghesocht hadde, verghetende alle traueyl ende ongemaeck, nam haer seer vrindelijck metter hant, ende dede haer terstont vercleeden met seer costelijcke vrouwen cleederen, ende achteruolghende die eerlijcke manieren vanden ouders, heeftse ghenomen voor sijn bruyt ende huysvrouwe, by dewelcke hy naermaels heeft ghehadt een dochter Giurithe ghenaemt, dewelcke ten houwelijcke was ghegheuen Haldan, die aen haer wan een sone Haral Hildetan ghenaemt, die het Coninckrijke van Denemarcke dat soo seer door mueterije verdestrueert was, weder heeft ghestelt op zijn eerste ployen, wesende vijftich iaeren in paeyse. Desen Haralt verwan twee vrome maeghden Sticla ende Rusille, die met een armeye ter zee waren ghecomen om den Coninck van Tronden wt sijn lant te veriaeghen, dewelcke hy met behendicheyt heeft tonderghebracht. Maer sijnen neue Odmund die sone van Olo, en hadder soo grooten eere niet af, als hy een ander maeghet Rusla ghenaemt (dewelcke met een armeye ter zee was orloghe voerende teghen hueren broeder om het Coninckrijcke van Noorweghen)
| |
| |
met een groote ende machtighe armeye ghinck beuechten, dewelcke hem verwinnende dede die vlucht nemen, waer af hy hem was wrekende op een ander maniere. Want hy dede soo veel met heymelijke conspiracien, dat haer volck ende lant teghen haer opstont ende rebelleerde, soo dat sy heef moeten die vlucht nemen, dewelcke int vlieden is ghecomen in haer broeders handen, die haer wreedelijck heeft doen dooden. Wy en willen hier oock niet achter laten hoe dat die seer machtighe prince van Hollant Huiruil ghenaemt, verwonnen heeft met een seer machtighe armeye, een maecht wt Noorweghen Rusila ghenaemt, dewelcke veel hooghe daden van oorlooghe hadde bedreuen.
|
|
Auteursrechtvrij