Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

7268. 1645 januari 21. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Vidi principem Condaeum atque ei commendavi negotium de augendo et quam ma-

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 238; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 519 no. 570. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 421. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna en Johan Adler Salvius (no. 7269).

[p. 378]

turrime in apertum producendo exercitu qui est ad superiora Rheni.² Ostendi, quanta eius filium dominum Anguianum inde maneret gloria, si aut tam bene inchoatas a se res feliciter proveheret,³ aut Germanos per se pacem desiderantes, sed ingenio tardos, ad pacem impelleret. Promisit se in hac re facturum quae posset, tum Galliae, tum Suediae, tum filii sui causa.⁴ Germanus miles apud Argentoratum legi incepit,⁵ qua in urbe Stella multum praedicavit sincerum Galliae studium in restituenda Germaniae libertate, quod unum praemium tot laborum impensarumque ab ea spectari. Ibit Francofurtum, dicturus similia, et ad alias urbes, ubi se tuto⁶ futurum putabit. Francofurtensis conventus nondum discessit. Literae a domino Serviano illuc missae lectae non sunt, sed mittuntur ad imperatoris aulam, ut is praeiudicet. Magna ad omnem ripam Danubii est trepidatio ob nostrorum prosperos successus. Creditur autem Darmstadiensis landgravius, quam poterit diu, obstiturus libertati landgravii Friderici, ut ea ratione facilius ex sua spe finiat controversias Marpurgenses, quando is princeps in domo Casselensi solus est qui ius suum non abdicavit. Merciaci copiae ad Hailbrunam erant, praeter partem non magnam, quam sub Sporckio⁷ ad Hazfeldium miserat. Marescallus Turenae ad Mogontiacum rediit. Qui Philippiburgi in praesidio sunt, ibi continentur, nec excursus faciunt, nempe, ne exercitui caetero auferant alimenta. Constituit Mogontiacensis elector respondere ad literas, per quas ad colloquii locum invitatur.⁸

Marchio Sancti Chaumontius, qui dicitur sedem apostolicam pretio addixisse,⁹ [huc revocatus,]¹⁰ ne eat, advocatum sibi sumpsit podagram, attestante ipso pontifice. Sicut Galli arcem quandam in via ad Censium ignibus corrupere, ita fama est velle Hispanos Bremum solo aequare, priusquam a Gallis capiatur. Regi Hispaniae multa proponuntur matrimonia Oenipontanae, Mantuanae, Mutinensis, Florentinae, praeter eas quae sunt in Gallia et alibi. Barbarinis non succedit imploratio¹¹ regis Hispaniae.¹² Magno fulmine ex arce Vaticana illa domus percutitur.¹³

2 De Zweedse ambassadeur bepleitte een versnelde terugkeer van de Franse legers naar het Duitse front (nos. 7196, 7239 en 7254).

3 Henri II de Bourbon, prins van Condé, was trots op de overwinningen die zijn zoon Louis II, hertog van Enghien, in de campagnes van 1643 en 1644 had behaald.

4 De hertog van Enghien had zijn zinnen gezet op de belegering van Trier (Aumale, Histoire des princes de Condé IV, p. 410-413).

5 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch, dd. 21 januari 1645 (no. 7267).

6 ‘tuto’, op grond van de brief aan Johan Oxenstierna en Johan Adler Salvius (no. 7269) verbeterd uit: ‘fato’.

7 Johann von Sporck (ca. 1601-1679), commandant van de ruiterij van de Zwabisch-Beierse bevelhebber Johan van Werth (ADB XXXV, p. 264-267).

8 De Mainzer keurvorst-aartsbisschop Anselm Kasimir Wambold von Umstadt had in een brief aan zijn gardekapitein Marx Thonhusen laten doorschemeren dat hij op zoek was naar een logement voor zijn delegatie ter vredesconferentie (Acta pacis Westphalicae; Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 485, en Die Französischen Korrespondenzen II, p. 59). Op 10/20 april 1645 maakten zijn gevolmachtigden Hugo Eberhard Cratz, graaf van Scharffenstein, Heinrich Brömser von Rüdesheim en dr. Johann Adam Krebs hun intrede in Osnabrück (Acta pacis Westphalicae; Diarium Lamberg, p. 59).

9 De Franse ambassadeur Melchior Mitte de Chevrière-Miolans, markies van Saint-Chamond (Chaumond), zou geld hebben aangenomen voor zijn steun aan de kandidatuur van Giambattista Pamfili (Innocentius X): ‘Il marchese di San Vito, fratello del cardinale Theodoli, portatoli un offerto di dieci mille pistole’ (Chéruel, Histoire de France pendant la minorité de Louis XIV II, p. 151).

10 ‘huc revocatus’ ontbreekt in het copieboek Dresden. Men leest hier: ‘ne eat, ad vocatam sibi sumpsit podagram’.

11 Zie no. 7224. De Franse factie in Rome had kardinaal Jules Mazarin reeds gewaarschuwd voor de Spaanse plannen van de ‘Barberini’ (Lettres Mazarin II, p. 102).

12 De brief aan Johan Oxenstierna en Johan Adler Salvius geeft: ‘opis Hispanicae’.

13 Francesco, Antonio en Taddeo Barberini durfden uit vrees voor de onderzoeksrechters van paus Innocentius X het palazzo Barberini aan de Via delle Quattro Fontane niet meer te betreden; vgl. Gazette 1645, no. 10, dd. 21 januari 1645.

[p. 379]

Ex Bapalma Galli egressi poenas Hispanis dederunt. Hispani vero, cum gelu freti Wattam oppugnare vellent, reiecti sunt.¹⁴ Intelligimus ducem Bavarum callide et apud imperatorem et hic in Gallia conditiones proponere, per quas sibi consulit, et apud imperatorem, cum Superioris Palatinatus possessionem videat titubare, petere eum aut XL milliones bello impensas, aut, quas antehac habuit, ad O[e]nasum terras. Turcam autem in limite Hungarico multum sua augere praesidia. Rempublicam Venetam clam multa facere in gratiam imperatoris. Caesos Portugallos mille ad Talaveram. Iactare Bavaricos habituros se vere proximo XIV millia hominum, praeter eos quos imperatori aut commodarunt aut sunt commodaturi. Austriae ordines paulum aliquid conferre ad tantas imperatoris necessitates, ducenta et quinquaginta millia florenorum, equites sexcentos, quater mille modios frumenti. Varie hic disseritur de milite quem scribere dicitur elector Brandeburgicus.

Deus, excellentissime et illustrissime domine, toti orbi christiano benefaciet per consilia Sublimitatis tuae,

Sublimitatis tuae cultor devotissimus,
H. Grotius.

14 Spaanse eenheden blokkeerden de toegangswegen naar de koninklijke vesting Watten aan de Aa, ten noordwesten van Saint-Omer.

[Lutetiae,] XI/XXI Ianuarii 1645.

Vidi et ducem Anguianum. Laborat ille quidem, ut exercitus ille augeatur, ad quem ipse iturus est, sed ante menses duos non putat id effectum iri;¹⁵ id sic censent et alii. Motta in Lotharingia tam laxe circumsidetur, ut aditus exitusque adhuc sint liberi. In Britannia Armorica ordines habentur. Sancti Audomari et locorum vicinorum praesidia auxere Hispani. Ducis Aurelianensis uxor, falso praegnans credita antehac, iterum nunc creditur uterum ferre. Leguntur milites in ducatu Burgundiae, in Languedocia provincia. Princeps Arausionensis¹⁶ equos misit regi longe optimos; recepti sunt comiter et cum gratia. Parlamentarii Angli legatos in Scotiam mittunt et pecuniam ad Scotos qui in Hibernia sunt. Vesuvius mons in Italia incepit flammas evomere, quod satis rarum. Apud Ilerdam Hispani, sed non multi, a Gallis oppressi sunt.¹⁷

Percepi hic,¹⁸ praeter id quod mihi debetur, pecuniam salarii semestris¹⁹ prae manu habendam ex concessu Sublimitatis tuae et ad necessitates erogationum, quae ob immensum aucta rerum pretia tantae sunt, ut sine magno damno eas ferre non possim.²⁰ Deus, regina et Sublimitas tua aliquando huic incommodo medebuntur.

15 Louis II de Bourbon, hertog van Enghien, maakte in maart 1645 een inspectieronde langs de kwartieren van zijn leger in Champagne. Omdat de instructies voor zijn nieuwe campagne nog niet in orde waren gemaakt, keerde hij terug naar Parijs. Eind mei vertrok hij naar het front (Aumale, Histoire des princes de Condé IV, p. 410-419, en Lettres Mazarin II, p. 164-177).

16 ‘Princeps Arausionensis’ in de brief aan Johan Oxenstierna en Johan Adler Salvius (no. 7269). Het copieboek Dresden geeft: ‘Princeps Aurelianensis’.

17 Franse ruiters sloegen ten westen van Lérida het regiment van de ‘conde-duque’ van Olivares uiteen. De buitgemaakte vaandels werden naar Barcelona overgebracht en als overwinningstrofeeën uit de vensters van het stadhuis gehangen (Gazette 1645, no. 10, dd. 21 januari 1645).

18 De alinea ‘Percepi ... medebuntur’ ontbreekt in de brief aan de Zweedse gevolmachtigden (no. 7269).

19 De Zweedse ambassadeur ontving uit de subsidiekas van de Parijse bankier Johan Hoefft een bedrag van 4590 rijksdaalders; zie no. 7302.

20 Begin oktober 1644 had Grotius de rijkskanselier attent gemaakt op het feit dat zijn halfjaarlijkse salaris niet toereikend was om de kosten van de ambassade te dekken; vgl. nos. 7083 en 7086.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Acta cum Condaeo. Stellae negotium. Trepidatio ad Danubium. (De) Hassorum lite, Merciaco, Turena, Philippiburgi praesidio, Mogontiacensi, Sancti Chaumontio. Bellum in Italia. Matrimonia regi Hispano proposita. Barbarinorum ma(la). Belgica. Bavari calliditas. Turcarum motus. Veneti

[p. 380]

favent imperatori. Caedes Portugallorum. (A) Bavaris iactata. De ordinum Austriae tributis, milite Brandenburgico. Acta cum Anguiano. Mottae obsidium. De Britannis Armoricis. Praesidia Sancti Audomari aucta. De Aurelianensis uxore. Gallorum delectus. Donum equorum ab Aurelianensi [sic] regi missum. Anglica. Vesuvii incendium. Hispani ad Ilerdam caesi. De salario suo.