Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 16

7121. 1644 oktober 31. Van H. Appelboom.¹

Illustrissime et excellentissime legate, domine observandissime,

Maxima spes subest fore, ut ad illustrissimam Excellentiam vestram literae meae in humanitate qua omnes et favore quo me complectitur singulari, conquiescant. Afferuntur multa vivis coloribus depicta, ut fidem faciant, quae tamen posterioribus relationibus ficta censentur. Candide id excuset illustrissima Excellentia vestra et apud eos cum quibus forte communicatum iverit, benigne quaeso interpretetur; nulla prorsus mea culpa contingit. Quicquid enim scriptis persuadent alii additis rerum fidem facientium circumstantiis fideliter ingero. Ero posthac circumspectior et quantum in me fuerit, in certitudinem rei cuiusque allatae diligenter inquiram.²

Literae domini Serisantis, quas domino Hambraeo inscriptas volui,³ praeter mentem literis illustrissimae Excellentiae vestrae inclusae sunt, quod ignoscat illustrissima Excellentia vestra.⁴

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 15 (1644, 39). Eigenh. oorspr. Antw. op no. 7107, beantw. d. no. 7143.

2 Harald Appelboom maakte af en toe een beginnersfout: van geruchten maakte hij feiten. Inmiddels had hij toegegeven dat hij te snel geloof had gehecht aan Hamburgse berichten over een grote overwinning die de Zweedse veldmaarschalk Lennart Torstensson aan de Saale, ten noorden van Halle, op het keizerlijke expeditieleger van Matthias, graaf Gallas, had behaald (nos. 7088, 7098, 7107 en 7109).

3 Jonas Hambraeus, predikant van de lutherse gemeente te Parijs, nam de postpakketten in ontvangst die aan de Zweedse koninklijke commissaris Marc Duncan de Cerisantes waren gericht.

4 De verkeerd geadresseerde brief, dd. 10 oktober 1644, bevatte dezelfde onbevestigde Hamburgse berichten. Na ontvangst, op 18 oktober, liet Grotius de brief op het juiste adres bezorgen. De kwestie zou nooit zo veel commotie hebben veroorzaakt wanneer de heer van Cerisantes het stilzwijgen had bewaard; vgl. no. 7117, n. 56-58, en de brief van de Parijse raadsheer Claude Sarrau, dd. 21 oktober 1644: ‘J'apprends que Mr. de Cerisante est allé porter à la court à Fontainebelleau la nouvelle de la defaite de l'armëe Imperiale par Tor[s]tenson. Mr. de Grotius n'en a point d'advis et dit que led[it] Sr. de

[p. 107]

⁴ Caeterum literae quibus illustrissima Excellentia vestra me dignatur,

4 Cerisante n'en scait rien que par une lettre qu'il a rendue aud[it] Cerisante qui estoit dans le pacquet de lui, Grotius: de sorte qu'il doubte qu'elle soit certaine. C'est à eux de s'accorder entre eux ce qui n'est pas aisé, la jalousie s'y mettra et perdra l'un ou l'autre’ (Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau II, p. 416-417).

[p. 107]

recte semper afferuntur. Illustrissimae Excellentiae vestrae hoc nomine maximas gratias ago; mihi gratulor de tam constanti illustrissimae Excellentiae vestrae favoris contestatione.

Impraesentiarum hoc affirmare possum, quod hesterno die mihi retulit vir fide dignissimus, circa Kalendas Octobris Holmia solvens. Classis regia duodecim navium praetoriarum in portu Dalhamnio fuerat nautis, militibus et omnibus rebus necessariis munitissima ad pugnam parata.⁵ Huic praefuit admiralis dominus Petrus Blommius, vir aetate gravis, prudentia celebris et rerum maritimarum usu peritissimus semperque fortissimus habitus.⁶ Maxime vero emicuit eius virtus obsessa urbe Stralsundensi. Omnium pene animi ad deditionem prompti erant; hic unus consilio, ope, vi quoque contra nitebatur, beneficioque eius urbs invicta mansit. Quippe crebris eruptionibus maritimis et ferme continuo conflictu facto naves omnes imperiales partim cepit, partim submersit. Ad haec accensus est privilegio nobilitatis ante biennium a sacra regia Maiestate, cui sese fidelem et industrium semper probavit. Spero auxilio Dei aliquid efficiet nunc sua virtute et pristina celebrata fama condignum. Admiralis Thysonius, nupero isto brabeio Ancharhelmius dictus, in portu Calmarensi, dux viginti duarum navium, cum hoc admirali Blommio coniunctionem parat.⁷ Duarum harum classium numerum augent tres naves incendiariae et veloces aliae, ad numerum in universum circiter 40 navium. Regimen summae rei penes Wrangelium est.⁸ Sic nunc paratis nuntiabatur classem Danicam ad insulam Bornholmensem advenisse. Laetabundi nuntium excepere, ut qui brevi fortitudinis specimen edituri essent. Caeterum vento adverso aliquantulum detinebantur, quod eos male habuit varieque doloris impatientia affectos reddidit. Iam infestis pedibus terram pulsarunt, iam caput scalpserunt et quos praeterea affectus fors expressit, eos imitati sunt obsequentes omnes, itineri et proelio accincti, pro patria pugnare dulce existimantes. Hoc animo affectis ventus favere incipit. Nihil cunctatum; cursus plenis velis in hostes directus. Quid effecerint, avide desideramus scire. Erat in eadem classe quoque literarum magna copia Lubecam transportanda, quae brevi sine dubio aderit.

Rex Daniae contractis undique copiis sese generali Hornio opponit.⁹ In freto Cymbrico rumor percrebuit, sed sine authore, caesos esse Danorum septingentos. Veritatem autem in illo loco quis elicere non potest. Hoc certum erat, non advenisse illis laeta, nam immani rabie omnes ferebantur. Belgas invidia et odiis sectantur nec aliquid hostile omitterent, nisi voluntati vires deessent.¹⁰ Dictus generalis Hornius pristina castra incen-

5 Karl Gustav Wrangel, tot voor kort generaal-majoor in het leger van de Zweedse veldmaarschalk Lennart Torstensson, voerde het opperbevel over de vloot. Ervaren zeelieden hielden het reilen en zeilen in het oog (no. 7109).

6 Vice-admiraal Peter Blumme (Blomme), op 16/26 mei 1642 in de Zweedse adelstand verheven, had in 1628 als admiraal van de stad Stralsund tegen de keizerlijken gevochten. Een jaar later trad hij in dienst van koning Gustaaf II Adolf. Bevelhebber van de Zweedse vlootbasis in Stralsund 1634-† 1650 (Oxenst. Skrifter 2. afd., X, p. 112, en SBL V, p. 76-77).

7 De Zweedse oorlogsschepen verlieten op 28 september/8 oktober de haven van Dalarö. De volgende dag kregen zij in de Kalmarsund verbinding met de Zweeds-Hollandse hulpvloot van admiraal Maerten Thijssen Anckarhielm. Na vereniging telde de vloot 32 oorlogsbodems van middelbare grootte (Oxenst. Skrifter 2. afd., VIII, p. 582-592, en Kernkamp, De sleutels van de Sont, p. 106 en p. 312).

8 Op 5/15 oktober gaf Karl Gustav Wrangel in de haven van Kalmar het vertreksein. De schepen koersten langs de kust van Bornholm naar Møn (aankomst op 7/17 oktober). Pas op 11/21 oktober kregen de Zweden bij het eiland Fehmarn de Deense vloot in het vizier. Twee dagen later kwam het tot een zeeslag (Oxenst. Skrifter 2. afd., VIII, p. 585-592).

9 Koning Christiaan IV had in Skåne (Schonen) enige terreinwinst geboekt.

10 Hollandse schippers durfden in de Deense wateren nauwelijks de statenvlag te tonen.

[p. 108]

dit et aliquantulum retrocedit, quo sese forte insequendum regem aperto in campo videret.¹¹ In Juthlandia multa eveniunt ex animi sententia duce Helmio Wrangelio, qui arcem illam optime munitam Neustadium occupavit,¹² et cursus ad loca Jutiae dirigitur, ut prius occupata melius tueantur aliaque impedimenta cum suo fructu amoveant.

Deus adsit eximiis nostratium conatibus domi forisque et illustrissimam Excellentiam vestram diu patriae nostrae et suis perenni incolumitate felicem servet, illustrissime et excellentissime domine,

illustrissimae Excellentiae vestrae obsequio et affectu devinctissimus,
H. Appelboom.

11 Op 6 oktober veranderde de Zweedse veldmaarschalk Gustav Karlsson Horn zijn tactiek. Hij stak zijn stellingen bij Malmö in brand en verplaatste zijn kwartieren naar een beter te verdedigen plaats in de omgeving van Åkarp en Lund (Kernkamp, De sleutels van de Sont, p. 104).

12 Kolonel Helmut Wrangel, bevelhebber van de Zweedse ruiterij in het hertogdom Holstein, probeerde weer toegang te krijgen tot de winterkwartieren in Jutland. Begin oktober nam hij een fort bij Neustadt (ten noorden van Travemünde) onder vuur (Gazette 1644, nos. 132 en 134, dd. 29 oktober en 5 november 1644). In de vroege morgen van de 13^de oktober brak hij het verzet van de Deense garnizoenssoldaten (Gazette 1644, no. 137, dd. 12 november 1644).

Amstelodami, 31 Octobris 1644.

Praedictus mercator Holmia veniens etiam mihi retulit de felici adventu illustrissimi comitis de La Gardie et nobilissimi Gerii.¹³

13 Graaf Magnus Gabriel De la Gardie en de Zweedse koninklijke commissaris Louis de Geer zetten op 11/21 september voet aan wal in de haven van Göteborg (nos. 7074 en 7101). Omdat soldaten van de Deense vesting Bohus de weg van Gamla Lödöse naar Vänersborg onveilig maakten (no. 7064 (dl. XV)), moesten de reizigers over Ängelholm (Engelholm) en Jönkoping de reis naar Stockholm maken (‘Brieven van Louis de Geer’, in BMHG 29(1908), p. 281-286).

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 9 Nov.