Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6560. 1643 november 28. Aan N. van Reigersberch.¹

Mijnheer,

Men licht hier tien nieuwe regimenten te voet, één te paerd voor mijnheer den cardinael. De twintich stuvers op de wijn blijft in de steden, in de dorpen niet.² De stadt van Tours heeft het innemen van garnisoen afgecocht met vijftichduizent croonen.³ Men zoect noch bewijs tegen den hertogh van Beaufort, die vast gevangen blijft.⁴ De coninginne-regente schijnt het admiraelschap aen haerzelve te willen nemen.⁵ Den marquys de La Force⁶ ende monsieur Arpajoux⁷ zijn te landewaert gegaen, quaelijck zijnde tevrede omdat zij niet zoowel zijn gemaect marescaux de France als den vicomte de Turaine ende Gass[i]on.⁸ Vijfendetwintich corps de guarde werden gestelt binnen Parijs.

1 Hs. Amsterdam, UB, coll. RK, H 34f. Eigenh. oorspr. Tezamen met no. 6559. Antw. op no. 6540, beantw. d. no. 6582. Copie, afkomstig uit de briefwisseling van Grotius met P. Spiring Silvercrona, aanwezig te Stockholm, RA, E 1014 (bijlage bij een brief van P. Spiring Silvercrona aan J. Oxenstierna dd. 8 december 1643).

2 Om de oorlog te bekostigen had de Franse regering een belasting op wijn willen invoeren. In de provincies groeide vooral bij de adel het verzet tegen ‘le droit de vingt sols sur muid de vin’ (Lettres au chancelier Séguier I, p. 561 en p. 595-596).

3 De leider van de rebellie in Tours werd op zaterdag 21 november gearresteerd. Twee dagen later sprak de plaatselijke rechtbank het doodvonnis over hem uit (Lettres au chancelier Séguier I, p. 603-605).

4 De ‘important’ François de Vendôme, hertog van Beaufort, was op 2 september gearresteerd. In de kerkers van Vincennes wachtte hij nu al meer dan twee maanden op de officiële aanklacht.

5 De vader van de ongelukkige hertog, César de Bourbon, hertog van Vendôme, had zijn aanspraken op het admiraalschap ingetrokken.

6 Armand de Caumont, markies van La Force, ontving de maarschalksstaf eerst na de dood van zijn vader, maarschalk Jacques Nompar de Caumont, hertog van La Force.

7 Louis, baron van Arpajon († 1679), had lange tijd in het leger van de prins van Condé gediend. In 1642 stelde hij zich kandidaat voor de waardigheid van ‘maréchal de France’. Zijn kandidatuur werd door koning Lodewijk XIII afgewezen. Na de dood van de koning koesterde hij weer enige hoop. Tevergeefs. In 1644 nam hij de taak op zich om Malta te verdedigen tegen een Turkse invasie (DBF III, kol. 1056-1060).

8 Op 16 en 17 november hadden de maarschalken Henri de La Tour d'Auvergne, burggraaf van Turenne, en Jean, graaf van Gassion, de eed afgelegd.

[p. 725]

Men gelooft Rotweil belegert te zijn bij den marescal de Guebrian⁹ ende men spreect van hem te verstercken met vierduizent man, die hij wel van noode zal hebben, aengezien de groote macht van de vijanden, ende met vijfhondert paerden van d'heer Erlach.¹⁰ Den hertogh van Lorraine is in persone bij de Beyerschen;¹¹ versterckt zijn volck, heeft echter die van Longuy verboden eenige vijantlijcke acten te doen tegen de Fransoisen ende laet het gerucht loopen dat zijne zaecken in goede poincten staen met Vrancrijck. Den churfurst van Mentz ende den bisschop van Wurtzburg zijn bijeengeweest om te letten op haere verzeeckerheit.¹² 't Verlies van volck in 't overvallen van de regimenten van Tubadel¹³ ende Rosa is niet geweest boven driehondert, maer de paerden zijn daer gebleven, die wel vijftienhondert waeren, ende de bagagie. De Hessische schijnen haer te willen logeren in 't landt van Darmstadt.¹⁴

De Spaignaerden belegeren Monson met twintichduizent man ende solliciteren, brengen oock veele Catelans tot afval. Den marescal de La Motte-Odincourt¹⁵ heeft ontfangen driehondertduizent croonen ende verstroit tweehondert Spaensche cuirassiers.

De parlamentarissen in Engelant maecken myne van aen te willen nemen de ligue offensifve ende defensifve met Vrancrijck, voorgeslagen bij den grave van Harcourt.¹⁶ Als het op een toegrijpen zal comen, zullen zij uitvluchten zoecken, maer haer mening is tijd te winnen ende 't faveur van Vrancrijck den coninck af te zien.

De Florentins hebben nae de victorie bij Petigliano becomen een plaets genoemt Monte Rotundo¹⁷ ende hebben die van Perusia teruggegedreven. Men hout hier noch dat de hertoginne van Orleans swanger [is],¹⁸ ende quaelijck tevrede over het huwelijck van

9 Het nieuws dat maarschalk Guébriant tijdens een inspectietocht langs de belegeringswerken van Rottweil een zware schotwond had opgelopen, bereikte Parijs pas op 2 december (Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 125-126).

10 Op de dag dat het Frans-Weimarse leger Rottweil naderde (7 november) zond maarschalk Guébriant drie cavalerieregimenten onder bevel van de ‘Weimarse’ generaal-majoor Rheinhold von Rosen naar de plaats Balingen. In de buurt van Geislingen (ten noordwesten van Balingen) werden zij volledig verrast door de Zwabisch-Beierse ruiters van kolonel Johann von Sporck; zie no. 6527. Noodgedwongen moest maarschalk Guébriant nu een beroep doen op de ruiterij van Johann Ludwig von Erlach, ‘Weimars’ gouverneur van Breisach (Lettres Mazarin I, p. 462-464).

11 Tijdens het rendez-vous op 14 november te Malmsheim viel het besluit dat hertog Karel IV van Lotharingen het opperbevel over de Zwabisch-Beiers-Lotharingse troepenmacht op zich zou nemen (H. Lahrkamp, Jan von Werth, p. 135).

12 De Mainzer keurvorst-aartsbisschop Anselm Kasimir Wambold von Umstadt en bisschop-elect Johann Philipp von Schönborn van Würzburg stelden een gemeenschappelijk verdedigingsplan op.

13 Het ongeluk van Geislingen trof de regimenten Vieux-Rosen, Oehm en Guébriant. De ‘Weimarse’ generaal-majoor Georg Christoph von Taupadell (Taubadel) had niet deelgenomen aan de actie van zijn collega Rosen (Episodes Guébriant, p. 379).

14 Het Hessische leger bevond zich thans in de omgeving van Fulda (Gazette 1643, no. 150, dd. 28 november 1643).

15 De Franse onderkoning Philippe, graaf van La Mothe-Houdancourt, vocht voor het behoud van Lérida. Het verlies van het bolwerk Monzón was in deze fase van de strijd echter niet meer te voorkomen (Gazette 1643, no. 151, dd. 28 november 1643).

16 Het Engelse Parlement beantwoordde de vredesboodschap van de Franse ambassadeur Henri de Lorraine, graaf van Harcourt, met een verwijzing naar de belofte van wederzijdse consultatie in het laatste artikel van de ‘solemn league and covenant, for reformation and defence of religion, the honour and happiness of the king, and the peace and safety of the three kingdoms of England, Scotland and Ireland’ van 18/28 september 1643 (CSP Ven. 1643-1647, p. 40-41, and The Parliamentary History of England III (1642-1660), kol. 183).

17 Waarschijnlijk speelde de strijd tussen de Toscanen en de pauselijken zich af bij Castello Montalto (aan de Tiber nabij Umbértide); vgl. V. Siri, Il Mercurio overo Historia de' correnti tempi III, p. 869-870.

18 Het eerste kind van Gaston van Orléans uit zijn huwelijk met Margaretha van Lotharingen zou pas op 28 juli 1645 geboren worden.

[p. 726]

haere suster met den gouverneur van Vlaenderen, zijnde voordezen getrouwt geweest met een bastaerd van den cardinael de Lorraine.¹⁹

28 Novembris 1643.

Den marescal de La Motte-Odincourt heeft ordre van 't hoff becomen om Monson te secoureren, hoewel hij veel zwacker is als de Spaignaerden. Veele vrezen dat zijn leger zoowel als dat van Guebrian door gebreck van goede ordre peryckel loopen. Eenige Duitschen die Vrancrijck in Catelagne dienen,²⁰ zijn geloopen tot Saragossa ende hebben daer paerden ende coeien genomen in goed getal. Den paus ende die van Venegië doen hier lichting onder de handt. De Barbarinen hebben becomen Monterchio ende eenighe plaetzen daerontrent,²¹ de Toscans het casteel Santo Vito ontrent Perusia ende 't casteel Santo Enea.²² De Sweden uit Erfurt²³ hebben het bisdom van Mentz doorgeloopen ende ontbloot. De Ieren hebben gepubliceert dat zij den coning van Groot-Bretagne zullen te hulpe comen,²⁴ indien de Schotten tot hulpe comen van de parlementarissen.

19 Henriëtte van Lotharingen, prinses van Phalsbourg, eerder gehuwd met Louis, bastaard van Guise, had een grote liefde opgevat voor de 50-jarige Carlos Guasco, hoofdofficier in het leger van don Francisco de Melo (Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 125).

20 Ruiters uit het Franse hoofdkwartier te Balaguer zorgden met hun strooptochten over de rivier de Cinca voor enige verwarring in de gelederen van het leger van don Felipe de Silva (Gazette 1643, no. 151, dd. 28 november 1643).

21 Eenheden van het leger van paus Urbanus VIII (Maffeo Barberini) drongen op 13 oktober de Toscaanse plaats Monterchi binnen.

22 Het leger van de Toscaanse onderbevelhebber Alessandro del Borro begon vaste voet te krijgen in het heuvelgebied ten zuiden van Perugia.

23 Soldaten van het Zweedse garnizoen te Erfurt maakten deze tocht om het kasteel Birstein (tussen Fulda en Frankfort) van proviant te voorzien (Gazette 1643, no. 150, dd. 28 november 1643).

24 De Ierse wapenstilstand maakte heel wat geoefende soldaten werkloos. Spontaan boden zij zich aan voor dienst in het leger van koning Karel I van Engeland; vgl. no. 6546.

Adres: A[en] mijnheer/mijnheer van Reigersberg, raedt in den Hoogen Raede in Hollant, in Den Hage. Port 9 s.

In dorso schreef Reigersberch: Broeder de Groot, den 28 Nov. 1643 uyt Paris.