Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6370. 1643 augustus 17. Van W. de Groot.¹

Frater optime,

Libellum Parthenii² a me iam habet Johnsonus, qui eum et residenti hic regis Boswellio aliisque ostendit,³ nequedum effecit ut ad me rediret. Typographi hic certatim se ad imprimendum offerunt, ego vero iis morem geram. Mira sunt quae de partito episcopatuum pretio scribis;⁴ ego simile quid inaudieram antea, sed nullo certo auctore.

Pro transmissa Consultatione de reformandis horis canonicis gratias magnas habeo.⁵ Votum eius sane dignum est viro pietatis et libertatis christianae amante. Librum totum perlustravi, unde multa me didicisse fateor. Si ad eum modum reformatio institueretur, spes de concordia ecclesiastica cresceret non parum. Vellem plures ad eum modum laborare, mallem pontifici aliquid tale persuaderi. Interim scire desidero, quis iste sit mortalis qui hunc suscepit laborem, et an vere sit qualem se facit canonicus, nisi forte hic foetus

1 Hs. Den Haag, ARA, Eerste afd., coll. Hugo de Groot, aanw. 1911 XXIII no. 24, 369. Eigenh. oorspr. Antw. op no. 6351, beantw. d. no. 6389.

2 De editie die de Parijse drukker Sébastien Cramoisy had verzorgd van de besluiten van het concilie van Constantinopel-Iasi; zie no. 6321.

3 Samson Johnson, predikant van de keurvorstin-weduwe Elisabeth Stuart, de ‘Winterkoningin’, in Den Haag, en diens landgenoot de koninklijke resident sir William Boswell.

4 De voorganger van de patriarchen Cyrillus Contaris van Berrhoea en Parthenius I van Constantinopel, de in 1638 om het leven gebrachte reformatorische patriarch Cyrillus Lucaris, zou volgens het verhaal van Leone Allacio zijn waardigheid van de Sultan gekocht hebben met geld dat de Staatse orator mr. Cornelis Haga hem had voorgeschoten.

5 Het ‘discours’ van de Parijse kanunnik Claude Joly (1607-1700) dat de titel voerde Consultatio de reformandis horis canonicis ac rite constituendis ecclesiasticorum muneribus; vgl. no. 6356.

[p. 475]

optimae memoriae seni Cordesio⁶ accepto ferendus est. Prodiit apud nos Italico sermone in pontificem libellus, a Veneto nescio quo scriptus, hoc titulo Divortio celeste, qui acriter in papam et aulae Romanae vitia invehitur; sed eum et apud vos extare puto.⁷ Audio et librum Parisiis impressum contra Venetos de auxiliis contra Barbarossam latis; eum si nosti et nancisci potes, quaeso ad nos mitte.⁸

Vivit iam Vorburgi Gallus quidam, nomine Poirerius,⁹ qui Sorbonistam se dicit et ea de causa huc venisse, ut cum viris doctis de via ad concordiam ecclesiasticam, siqua reperiri potest, disserat. Is iudicat te in scriptis tuis nimium largiri papae dicitque episcopos plus sexaginta in Gallia esse qui nimiam istam papae potestatem velint imminutam. Mathaeo Vossio indicabo quid libris suis acciderit.¹⁰ In lite filiae¹¹ ante has ferias promoveri nihil potuit, nimis tunc occupato in aliis litibus Senatu. Post ferias dixit se ea de re serio cogitaturum Reigersbergius.

Heri pransus sum cum vidua Leonardi Sorgii, hospitis olim tui,¹² quae multa de te tuisque rogavit et commendari tibi prima occasione petiit. Dum filii mei¹³ se Amstelodami in studiis exercent donec eos fecerint profectus qui tuo amore non indignos reddant, interim cognatus Losecatius,¹⁴ si vobis ingratum non est, sub hiemem vos cogitat invisere,

6 De Parijzenaar Jean de Cordes (1570- † ca. 26 juli 1642), een priester die in 1616 een uitgave had verzorgd van de Opera omnia van de Zuidnederlandse theoloog Georgius Cassander.

7 Het hekelschrift Il divortio celeste cagionato dalle dissolutezze della sposa Romana van de Venetiaan Ferrante Pallavicino (Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau II, p. 71). Het geschrift verwierf in Nederland enige populariteit, want in 1649 verscheen in Amsterdam de publicatie ‘De geest van Ferrante Pallavicino, in t'samenspraack vervattende de gelegentheit van zijn doodt, neffens de misbruicken van de paus en der geestelijcken’ (ex. aanw. Den Haag, KB).

8 De interesse van Willem de Groot voor deze episode in de geschiedenis van Venetië dateert van de tijd dat zijn broer hem een gedicht ter herinnering aan Frederik I Barbarossa had toegestuurd; zie nos. 2463, 2465, 2466 (dl. VI) en no. 2503 (dl. VII). Het werk dat Willem thans had achterhaald, was naar alle waarschijnlijkheid de door de pauselijke bibliothecaris Felice Contelori (DBI XXVIII, p. 336-341) opgestelde studie Concordiae inter Alexandrum III ... et Fridericum I imperatorem Venetiis confirmatae narratio ... Criminationes ab authore actorum Alexandri Tertii, et chronico Romualdi archiepiscopi Salernitani depulsae. Caesaris cardinalis Baronii authoritas a calumniis vindicata, Parijs 1632.

9 Hélie Poirier, prior te Argenteuil, had zich van het katholicisme afgewend. Sinds die tijd leefde hij van vertaalopdrachten. In 1643 leverde hij bij een drukker in Den Haag zijn vertaling van Erasmus' Lof der zotheid in. Vijf jaar later verzorgde de Amsterdamse uitgever dr. Joan Blaeu een gedeeltelijk oorspronkelijk werk van zijn hand: Deus harangues panégyriques, l'une de la pais, l'autre de la concorde ... ensamble un traité de monsieur Grotius, ‘De l'antiquité de la République des Hollandois’ (BG no. 709). In de tussentijd bleef hij zijn geloof in het herstel van de kerkelijke eenheid trouw, zoals blijkt uit een geschrift dat hij in overleg met de auteur, Godefroy Hotton, Waals predikant te Amsterdam (BWPGN IV, p. 324-325), een Franse bewerking gaf: De l'union et reconciliation des eglises evangeliques de l'Europe, ou des moyens d'etablir entre elles une tolerance en charité, Amsterdam 1647 (A. Cioranescu, Bibliographie de la littérature française du dix-septième siècle III, p. 1641).

10 Het beloofde presentexemplaar van Matthaei Vossii Annalium Hollandiae Zelandiaeque pars altera: quae est de gestis comitum ex domo Hannonia, Amsterdam 1641, had Grotius nooit ontvangen.

11 Het proces dat Cornelia de Groot tegen andere rechthebbenden op de nalatenschap van Oldenbarnevelts kleinzoon Jacob van Oldenbarnevelt († 1639) voor het Hof van Holland had aangespannen.

12 Sara van der Wiel, sinds 1633 weduwe van Leonard van Sorgen, koopman te Hamburg (Jaarboek CB voor Genealogie 11(1957), p. 152).

13 De studenten Johan en Jacob de Groot.

14 Neef Diderik van Losecaat († 1645), zoon van Frederik van Losecaat (1583-1669) en Adriana de Groot (1592-† 10 december 1639) (E.A. van Beresteyn, in Ned. Leeuw 43(1925), kol. 168).

[p. 476]

cuius voto faveo, ut et ille tuo recreetur aspectu et ego ubi redibit certiora de vobis ex oculato teste intelligam.

De rebus publicis et pacis negotio prudenter sane iudicas.¹⁵ Caeterum Ordines nostros hoc omni molimine acturos spero. Certe id agere debere censeo ut ne nos soli belli premamur onere, quod si fit erumpet aliquando ea res in nervum.¹⁶ De rege Angliae nihil iam habemus, et non tantum nos miramur, sed et Antverpienses, nihil hoc tempore litterarum ex Anglia venisse, nisi forte hoc novis in Kentia motibus imputandum est.¹⁷ Tota iam res, ut bene iudicas, a Scotis pendet. Theodonisvillam nono huius mensis captam rumor est,¹⁸ sed egregios duces et milites illic occubuisse dolet. Forte iam princeps ex Flandria movebit.¹⁹

Deus Optimus Maximus te nobis diu servet incolumem,

tibi obsequentissimus frater,
Guilielmus Grotius.

15 Grotius was van oordeel dat de Staten-Generaal op vrede moesten aansturen.

16 Vgl. Terentius, Phormio 325.

17 Brievenpakketten - met nieuws over de opmars van de koninklijken in de richting van Bristol en Gloucester - bereikten vanwege de ongeregeldheden in Kent niet altijd de havens die een verbinding met het vasteland onderhielden; vgl. Briefw. C. Huygens III, p. 420, 424-425 en p. 431, en CSP Ven, 1643-1647, p. 3.

18 Thionville capituleerde op 8 augustus 1643. De Amsterdamse courantier Broer Jansz. maakte dit wapenfeit op 15 augustus wereldkundig in zijn Tijdinge uyt verscheyden quartieren 1643, no. 33.

19 In het Staatse legerkamp te Assenede gaf Frederik Hendrik aan zijn manschappen de order om zich voor vertrek gereed te maken (Briefw. C. Huygens III, p. 432-436).

Raptim. Hagae, XVII Augusti 1643.

Adres: A monsieur/monsieur Grotius, ambassadeur de la reine et couronne de Suede, à Paris. D'Holl. 15 s.

Bovenaan de brief schreef Grotius: Rec. 26 Aug. 1643.

En in dorso: 17 Aug. 1643 W. de Groot.