Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

6365. 1643 augustus 15. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Theodonisvilla duci Anguiano dedita est² XIII mensis huius, cum iam hostilis exercitus prope advenisset velut perrupturus obsidium. Magnum in hac re Galliae decus, et quo, ut fieri solet, elati nonnulli clamant de pace nihil cogitandum, instandum bello tam feliciter procedenti, et legati ad pacem destinati aperte moras trahunt.³ Inter ducem Carolum et Gallos, ut scripsi antehac, nihil est hostile. Et comitatenses Burgundi, edocti nihil sibi auxilii a duce Carolo exspectandum, retro - nam in Galliam penetraverant - ad sua recessere. Marescallus Guebrianus, tentata Rotlingae⁴ et minorum oppidorum oppugnatione, hoste semper vestigia eius premente, interdum et arcto victu, fine mensis qui exiit ad Kentzigam vallem recessit.

Dissimulare tamen non debeo esse qui suspectent arcanas cum duce Bavaro conventiones Mazarini,⁵ qui quidem ut aptus alliciendis animis, etiam feminarum, apud reginam invalescit, sed in magno est odio et parlamentorum et cleri Galliae, qui omnes episcopum Bellovacensem⁶ velint plurimum posse. Magnam is iacturam fecit in marchione Jevrio, fratris sui filio,⁷ qui nunc ad Theodonisvillam obiit, omnium consensu dignus qui marescallus Franciae fieret. Ducissa Mombasonia, quae ducissae Longovillanae, filiae principis Condaei, [oblocuta dicebatur, matri eius, id est uxori principis Condaei,]⁸ in magno conventu illustrium virorum ac feminarum ex formula quam regina praescripserat, satisfecit.⁹

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C61, 155; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 322 no. 493. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 99. Zie voor een andere overlevering van de brieftekst, Grotius' brief aan Johan Oxenstierna (no. 6366).

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan [P. Spiring Silvercrona] dd. 15 augustus 1643 (no. 6364).

3 De gevolmachtigden Claude de Mesmes, graaf van Avaux, en Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny, bedachten telkens nieuwe excuses om hun vertrek naar Munster uit te stellen.

4 ‘Rotlinga’, mogelijk Reutlingen, maar waarschijnlijker Rottweil.

5 De gedachte dat kardinaal Jules Mazarin en de pauselijke nuntius Girolamo Grimaldi met hertog Maximiliaan van Beieren een diplomatiek spel speelden; vgl. nos. 6122 en 6123. Volgens Grotius' nieuwsbrief aan Johan Oxenstierna zou dit eerder betrekking hebben op hertog Karel IV van Lotharingen: in plaats van ‘cum duce Bavaro’ leest men hier ‘cum duce Carolo’.

6 Auguste Potier, bisschop van Beauvais, de geestelijke vertrouwensman van de regentesse, was in de kring van de prins van Condé de favoriet voor de plaats van kardinaal-eerste minister (Chéruel, Histoire de France pendant la minorité de Louis XIV I, p. 133-135 en p. 147).

7 Louis Potier († te Thionville op 4 augustus 1643), zoon van Marguerite de Luxembourg en de raadsheer René Potier de Gesvres (DBF XV, kol. 1407 en kol. 1412-1413). De laatste was geen broer maar een neef van de bisschop van Beauvais (Dictionnaire de la Noblesse VIII(16), kol. 229-244).

8 Deze toevoeging komt voor in de nieuwsbrief aan Johan Oxenstierna.

9 Marie d'Avaugour de Bretagne, echtgenote van Hercule de Rohan, hertog van Montbazon, bood Charlotte-Marguerite de Montmorency, prinses van Condé, haar verontschuldigingen aan voor haar indiscrete opmerkingen over de genegenheid die Condé's lievelingsdochter Anne-Geneviève de Bourbon, hertogin van Longueville, had getoond voor de oudste zoon van Gaspard III de Coligny (Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 94-95, en Mémoires de madame de Motteville II, p. 37-45). Zie voor de aanvang van de partijstrijd, no. 6353.

[p. 470]

Multi hic sermones de longis indutiis,¹⁰ sed in quas, si quid recte iudico, minime consensurus est Hispanus.

Motta Odincurtius nihil agit, sed otiosum per stativa Catalaniae tenet militem. Villam Novam Astae deditam Gallis fama dixerat; nunc haesitat. Et de obsidenda Alexandria in iis locis rumores sunt. Dicuntur Galli ibi habere decem millia peditum, tria equitum. Caesariani, qui ad lacum sunt Constantiae, ex Tiroli, Stiria et vicinis locis magna accepere supplementa. Papa pecunias, quibus bellum indiget, accepit non paucas a quindecim Italis, quos fecit cardinales.¹¹ Veneti delectus faciunt equestres et pedestres. Bellum inter pontificem et foederatos contra eum principes successus habet varios. Ad pacem constituendam et Galli laborant et Hispani.

Duci Guisio reddita sunt bona et honores, non aliud nomen sibi sumenti quam Henrici, ducis de Lotharingia. Castellonovio, qui antehac sigillorum regni custos fuit, redditur sigillum societatis Sancti Spiritus et praefecturae quaedam.¹² Ducis Anguiani filius, modo natus, ducis Albreti habet nomen.

Comitatenses Burgundi apud Vesontionem esse dicuntur mille et ducenti. Sexcenti apud Diepam sunt Scoti, quibus vestes mittuntur. Solent enim venire male habiti. Ex Theodonisvilla Hispani aut Hispanis militantes exiere plus mille. Onera multa plebi gravia demuntur, ut super ligno; minuuntur alia. Armorici maris imperium cum praefectura Britanniae istius coniunxit regina ac sibi retinet. Vetera Galliae cum Scotis foedera renovata sunt.

Deus, excellentissime et illustrissime domine, consilia et res Sublimitatis tuae secundet,

tuae Sublimitatis devotissimus cultor,
H. Grotius.

10 Marie de Rohan, hertogin van Chevreuse, was de drijvende kracht in de factie die aanstuurde op een afzonderlijke vrede met Spanje.

11 De kardinaalsbenoemingen van 13 juli 1643; zie Gauchat, Hierarchia catholica IV, p. 25-26.

12 Charles de l'Aubespine, markies van Chasteauneuf, over wiens aanspraken op de waardigheid van ‘chancelier de France’ Grotius al eerder had bericht (nos. 6270 en 6271), nam op 30 augustus de zegels van de orde van Saint-Esprit in ontvangst (Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 99).

[Lutetiae, V]/XV Augusti 1643.

Sunt qui putant in arcano convenisse ut Theodonisvilla capi sineretur, deinde arma quiescerent. Quid de ea re sit, brevi apparebit. Multum in Theodonisvilla repertum victus et instrumenti bellici. Gassius, qui vulneratus graviter fuit, revalescit. Elboevius dux Picardiae habebit praefecturam. Dux Fronsacus, Bressaei filius, pro maris imperio accipit D millia francicorum, vicariam praefecturam Andegavensis tractus et ius succedendi in patris honores. Nova cohors reginae movere se incipit versus ducem Anguianum. Imperator indutias cum Turca prorogavit in annos octo. Bassa Aleppensis, qui ad oram Asiae quae Constantinopoli obiacet, res novaturus venerat, in ipso conatu oppressus est. Miles pontificis obsidium minatur Mutinae. Parmensis Bondenum et Stellatam, quae cepit in Ferrariensi territorio, munit diligenter. In Anglia princeps Robertus Glocestriam obsidet.¹³ At parlamentarii in Lincolnensi territorio Ganisborugum cepere.¹⁴

13 Rupert (Robert) van de Palts kreeg daags na de hereniging van koningin Henriëtte Maria met haar echtgenoot (25 juli) de order om met de koninklijke ruiterij uit te rukken naar Gloucester (CSP Ven. 1643-1647, p. 2).

14 Gainsborough viel op 20/30 juli in handen van de parlementsgezinden. Ruim een week later moesten de overwinnaars de plaats weer ontruimen (CSP Ven. 1643-1647, p. 3 en p. 6).

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. De deditione Villae Theodonis multa affert et nova Hispanica atque Germanica annectit.