Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 14

[p. 377]

6297. 1643 juli 4. Aan [P. Spiring Silvercrona].¹

De vrunden van den overleden cardinael maecken haer meesters van Blavet, Brouage, Oleron ende Havre de Grace,² alwaer Fortescuier,³ gesonden bij de coniginne, in het casteel niet en is ontfangen, hoewel hier 't gerught eerst anders hadde gelopen. Wij verwachten de declaratie van de coninginne tot contentement van die van de religie,⁴ dewelcke de vrese nuw verliesen die haer gegeven was bij quade practijcken van diegeene die door de generale onrust haer verseeckerthijt soghten.

De circumvallatie is gemaeckt voor Thionville⁵ ende sal gesterckt worden door forten ende redoutten met goede hoope van succes. Men weet nogh niet seeckerlijck waerheenen gaet de marescal de Guebrian. Hertogh Carel heeft belooft achtduysent man vannieuws te lichten, midts gelt daertoe hebbende.⁶ De coniginne-regente is wat te onpas geweest door de groote sorghe ende arbijt, doch vaert beter ende gewent den coning alle daegh aelmissen te geven aen de arme luiden ende Sonnendaegs veel meer. Soo de coning van Engeland wil comen met Vranckrijck in ligue defensive, ende offensive⁷ sooveel aengaet de herstellinghe van den Pals, sal hier niets versuymt werden 'tgunt dienen can tot redres van sijne authoriteit nae oude gewoonte.

De keyserschen soecken de vergadering van Francfort te doen duiren om gelt te vinden. Maer de steden ende eenighe princen verstaen te willen senden nae Munster ende Osenbrug, ende eene saecke van soo groote importantie van het Rijck op de hovelingen van Weene niet laeten aencomen.⁸ Coningsmarck treckt groote contributiën.⁹

Die van Venetië, van den Grooten Hertoch, van de hertogen van Parma ende Modene

1 Het origineel dat vermoedelijk weer een copie is van een niet teruggevonden nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 4 juli 1643, is verloren. Copie (zonder adres en ondertekening), afkomstig uit de briefwisseling van Grotius met P. Spiring Silvercrona, aanwezig te Stockholm, RA, E 1014 (bijlage bij een brief van P. Spiring Silvercrona aan J. Oxenstierna dd. 5/15 juli 1643).

2 De jacht op de schatten die Richelieu in deze plaatsen had opgeborgen; vgl. no. 6285.

3 Gouverneur Fortequière was niet op zijn post toen Armand-Jean de Vignerot du Plessis, hertog van Richelieu, onder het wakend oog van zijn ‘tante’ Marie-Madeleine de Vignerot, hertogin van Aiguillon, en zijn vader François de Vignerot, markies van Pont-de-Courlay, zich meester maakte van de citadel van Le Havre (Journal d'Olivier Lefèvre d'Ormesson I, p. 71, en Briefw. C. Huygens III, p. 397-398).

4 De ‘Déclaration portant que les religionnaires jouiront de l'exercice libre et entier de leur religion, conformément aux édits, déclarations et réglemens’. Over de op handen zijnde afkondiging schreef Rivets correspondentievriend Claude Sarrau op 9 juli 1643: ‘Au reste nos esperances d'une raisonnable Declaration se relevent. Vous ne devineriés jamais qui y a heureuzement contribué. Monsieur Grotius par l'ordre de ses maistres et mesme de sa propre inclination à la paix et tranquillité publique ...’ (Bots-Leroy, Corresp. Rivet-Sarrau II, p. 48-49 en p. 55).

5 Louis II de Bourbon, hertog van Enghien, had het werk aan de omsingeling binnen veertien dagen voltooid (Gazette 1643, no. 83: ‘Le siege de Thionville par le duc d'Enguien’, en no. 85, dd. 2 en 4 juli 1643).

6 Zwabisch-Beierse eenheden, aangevuld met manschappen van hertog Karel IV van Lotharingen, waren bij Sigmaringen de Donau overgestoken. Zij lagen nu bij Pfullendorf, enkele kilometers ten oosten van het legerkamp van maarschalk Guébriant te Engen (Episodes Guébriant, p. 335).

7 Zie no. 6271 n. 10. De aandacht van de Franse regeerders ging echter in eerste instantie uit naar herstel van de diplomatieke betrekkingen met het huis Stuart.

8 De keizer, Beieren en Spaans Bourgondië weigerden in te gaan op het voorstel van de ‘Fürstenrat’ om de Frankforter ‘Deputationstag’ te verplaatsen naar Munster of Osnabrück.

9 Het expeditieleger van de Zweedse generaal-majoor Hans Christoph, graaf van Königsmarck, dwong van de landgraaf van Hessen-Darmstadt een contributie van 50000 rijksdaalders af. De keurvorst-aartsbisschop van Mainz toonde zich daarentegen heel wat minder toeschietelijk (Gazette 1643, no. 84, dd. 4 juli 1643).

[p. 378]

justifiëren hier haer proceduren tegen den paus,¹⁰ aen dewelcke men seght dat in verscheide rencontrens ontrent duysent man sij[n] afgeslagen. Villefranche in Rouargie¹¹ sal haer vesten verliesen om seditie ende die van 't parlement van Toulouse¹² sijn hier gedaeght, omdat sij een arrest gegeven hebben tegen de tailles. Men hoopt door leeninghe van partisanen te vinden twaelf millioenen ende van de [ge]privilegieerde steden voor de confirmatie van haere privilegiën tweehondertduysent croonen. Den marescal de Vitry¹³ light een regiment van dertigh compagniën, 'twelck genoemt sal werden 't regiment van de coniginne. Men heeft het volck wat verlight, doende cesseren eenighe leeninge voordese gepractiseert ende de taxe des aisez ende 'tgunt men noemt subsistence. Den hofcourier van de keyser, die de brieven gebracht had aen de coniginne-regente, is vereert met een goude ketting.¹⁴ Een ambassadeur van Spaigne, die in Vranckrijc gekomen was,¹⁵ heeft de koninginne niet goetgevonden te Paris te laeten comen, maer door een andere wegh laeten passeren. De declaratie tot contentement van die van de religie is gere[e]dt ende sal haest in druck sijn.¹⁶

Wij verstaen dat van Naples ende Sicilië ten deele in galeoenen, ten deele in galijen passeren drieduisent man te voet ende duysent te paerd nae Spaigne.¹⁷ De circumvallatie van 't leger van de hertoch van Anguien bij Thionville is hoogh tien voeten, breedt op 't hoogste vier, op 't laegst twaelf voeten; dat twee forten daerin sijn gevoeght ende een derde gemaeckt werdt. Van Mets sijn derrewaerts gesonden tien stucken geschuts met veel buspoeder ende koegels, oock schepen om eenige bruggen te maecken.

10 Venetië, groothertog Ferdinando II de' Medici en Francesco I d'Este, hertog van Modena, hadden de redenen van hun bondgenootschappelijke optreden tegen paus Urbanus VIII en de overige leden van de familie Barberini op 26 mei 1643 in de openbaarheid gebracht.

11 Villefranche, het centrum van de volksopstand in de Rouergue (dep. Aveyron). Het zou nog meer dan een maand duren voordat de stad weer onder controle was gebracht (Chéruel, Histoire de France pendant la minorité de Louis XIV I, p. 203-207).

12 Het Parlement van Toulouse had met een arrest ten nadele van de buitengewone belastinggaarders grote onrust gezaaid in de Haut-Languedoc (Lettres au chancelier Séguier I, p. 589).

13 Maarschalk Nicolas de l'Hospital, markies van Vitry, was op de 19^de januari 1643 uit de Bastille ontslagen; vgl. Mémoires du sieur de Pontis II, p. 360-363.

14 De brieven van keizer Ferdinand III en keizerin Maria Anna, dd. 1 juni 1643, waren toevertrouwd aan een koerier die in nog geen drie weken tijds de afstand Wenen-Parijs had overbrugd; vgl. no. 6283.

15 De Spaanse gevolmachtigde Antoine Brun (1599-1654); zie Grotius' nieuwsbrief aan Axel Oxenstierna (no. 6298). Deze diplomaat, die tot voor kort de koning van Spanje vertegenwoordigde op de Frankforter ‘Deputationstag’, werd op 5 juli 1643 voorzien van de benodigde instructies voor zijn reis naar Munster (Acta pacis Westphalicae; Die Schwedischen Korrespondenzen I, p. 221).

16 De ‘Déclaration portant que les religionnaires jouiront de l'exercice libre et entier de leur religion, conformément aux édits, déclarations et réglemens’ werd op de 8^ste juli aan de openbaarheid prijsgegeven.

17 De Gazette 1643, no. 85, dd. 4 juli 1643, opent met dit nieuws uit Napels.

Bovenaan de copie staat: Paris, den 4 July 1643.