Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 13

5939. 1642 november 1. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime et illustrissime domine,

Cardinalis Riceliacus Ruellas ivit.² Ambulat interdum in horto, sed ad exiguum tempus et sustentatus ab aliis. Vidit ibi eum rex, et post id regina, quam excepit bellariis magnifice. De Longovillano rumor est captam ab eo Verrucam, sed non satis liquidus. Halerius hiberna quaerit. Sunt non longe a Cameraco Harcurtius et Guichius. Hi omnes et Bressaei duo hic exspectantur ut mandata et praemia accipiant.³ Nam Guebriano rex dedit centum millia francorum, Mottae autem Odincurtio ducatum Cardonae,⁴ in illis in quibus est partitus non honorificum tantum sed et fructuosum.

Resuscitat autem cardinalis decretum illud, quod Cinqmarcius et Thuanus interfecerant,⁵ de praelatione cardinalium super principes regii sanguinis, et quia dux Anguianus, ita ut ipse iusserat, cardinalem Lugdunensem, Ricelliaci fratrem, Lugduni transiens prior non salutaverat, atrociter hic a cardinale Riceliaco fuit exceptus.⁶ Idem cardinalis populo spem fecit fore ut convocentur primores e provinciis, ut sublevetur populus oneribus praesertim vicesimae.

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl, C 61, 108; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 238 no. 452. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 211.

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrief aan [P. Spiring Silvercrona] dd. 1 november 1642 (no. 5938).

3 De voormalige Franse onderkoning in Catalonië, Urbain de Maillé, markies van Brezé, en diens zoon Jean-Armand de Maillé, bevelhebber van de Franse vlooteenheid die deze zomer vooral actief was voor de kust van de Roussillon.

4 Het copieboek Dresden geeft: ‘Oxonae’.

5 De onthoofde ‘samenzweerders’ Cinq-Mars en François-Auguste de Thou. In de eerste fase van 's konings expeditie naar de Roussillon (februari-mei 1642) stonden zij nog in hoog aanzien.

6 De broer van Richelieu, kardinaal Alphonse Louis du Plessis de Richelieu, aartsbisschop van Lyon, zou een conflict over de préséance nooit uit zichzelf hebben durven aanwakkeren. Het was de ‘grote kardinaal’ die erop stond dat de hertog van Enghien (de latere ‘grand Condé’) zich in het vervolg hield aan de regels van het ‘brevet royal, réglant le rang des princes du sang et des cardinaux français et étrangers’ van 17 april 1642.

[p. 500]

Dux Carolus hyberna habebit trans Mosellam. Hazfeldius et Walius dicuntur in Bavariam trahi ob metum a Conningmarcio⁷ relicto Waertio cum modicis copiis in agro Coloniensi.⁸ Beckius hibernabit in Lutzenburgico. Melos adhuc apud Valentinianas est. Dux Guisius ivit Viennam. Mille octingenti Schoti iam Diepam advenere; exspectantur quingenti insuper. Reginae matris corpus ob debita retineri dicitur.⁹ Episcopus autem Incolismensis ire, ut reginae Angliae nuntiet gratum fore eius huc adventum. Praeses Memmius huc rediit, quod solatium fuit domino Davausio.¹⁰ Qui vero in Bastilia sunt et spem aliquam acceperant libertatis, tam longe ab ea absunt, ut custodiantur multo arctius.

Portugalli in Gallaeciam irrupisse dicuntur et oppidum quoddam cepisse non longe a Salamanca. Ea distractio Hispanicarum virium res promovebit Mottae Odincurtii.

Episcopus Lamegae Roma abiit, quia papa Gallum videns favere Parmensi, qui pontificiae ditionis agros duobus exercitibus invadit, culpam omnem rixae cum legato Hispanico in ipsum coniecit et irregularem ob id factum pronuntiavit. Hispanus hoc tanti aestimavit, ut statim bis mille equitum, peditum duodecim millia papae obtulerit, qui tamen, ut est et senectute et Romae nunc minime martialis ingenio timidior, creditur oblati auxilii fama usurus ad componendas cum Parmensi res suas.

Classes tam Hispanica quam Gallica in portus se receperunt. Briquemautius, qui Sedano praefuit, antehac accepit a rege X millia francorum in praesens, ut inde exiret, cum promisso II millium annuorum.

Thuanus moriturus¹¹ sacellum iussit fieri Tarrassone cum hac inscriptione: ‘Christo liberatori votum in carcere pro libertate conceptum Franciscus Augustus Thuanus ex corpore hoc liberandus merito solvit.’

Deus, excellentissime et illustrissime domine, Sublimitatis tuae vitam, valetudinem et consilia gubernet ac prosperet,

tuae Sublimitatis devotissimus cultor,
H. Grotius.

7 Bij de keizer en de hertog van Beieren groeide de vrees dat de legers van Lennart Torstensson en generaal-majoor Hans Christoph, graaf van Königsmarck, - al of niet in samenwerking met het Frans-Weimarse leger van maarschalk Guébriant - nog voor het invallen van de winter zouden toeslaan in Bohemen. In aller ijl werden troepen van het westfront naar de bedreigde grenzen overgebracht (Doc. Boh. VI, p. 441-442, nos. 1339-1340).

8 De Beierse generaal Johan van Werth blokkeerde nog voor enige tijd de Hessische garnizoenen in Neuss, Kempen en Linn (Gazette 1642, no. 140, dd. 1 november 1642).

9 Gautier de Pénis (Peny) die op 30 augustus de opdracht ontving om het stoffelijk overschot van Maria de' Medici over te brengen naar Saint-Denis, kreeg aanvankelijk geen toestemming tot verwijdering van de overledene uit haar Keulse sterfhuis. Na lang wachten werd hem in november een keizerlijke vrijgeleidebrief verstrekt (Gazette 1642, no. 153, dd. 29 november 1642).

10 Bij schrijven van 23 oktober was aan de verbannen presidenten Henri II de Mesmes en Nicolas de Bailleul koninklijke gratie verleend. Door dit gebaar werd Henri de Mesmes in de gelegenheid gesteld zijn broer, ambassadeur Claude de Mesmes, graaf van Avaux, nog eens terug te zien; vgl. nos. 5921 en 5922.

11 De koninklijke bibliothecaris François-Auguste de Thou († 12 september 1642) die vlak voor zijn terechtstelling de tekst schreef voor een gedenkplaat in een door hem gedoteerde kapel in de kerk van de Cordeliers te Tarascon. Zie voor de inscriptie, no. 5937 n. 3.

Lutetiae, XXII Octobris/I Novembris 1642.

Intelligimus mortuum esse Beckium; habere Mottam Odincurtium XVI millia peditum, sex equitum. De Verruca res pro certa habetur. De rege Angliae boni hic sunt rumores; habere eum peditum XII millia, equitum tria, et pugnas quasdam fuisse ei prosperas.

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Cardinalis status. Praemia rerum bellicarum praefectis destinata. Controversia principibus sanguinis de novo a cardinalibus mota.

[p. 501]

Ordinum convocatio futura fingitur. Ad Rhenum gesta. Memmio reditus permissus. Papae res contra Parmensem ab Hispano auctae. Portugallici legati Romae reiectio. Thuani votum.