Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 13

5922. 1642 oktober 17. Aan A. Oxenstierna.¹

Excellentissime ac illustrissime domine,

Die Martis exacto proxime conveni regem ad Fontem Bellaqueum,² minus quam antehac macilentum, vultu tamen lurido. Gratulatus ei sum reginae nostrae nomine de Perpiniano, Salza et iis, quae acta cum Sabaudis principibus, et secundis quibusdam pugnis per Italiam et Lotharingiam, impeditoque hostili exercitu valido, ne ex Belgico fine in Galliam irrumperet. Narravi ei vicissim prospera Torstensonii et Coningsmarcii, et electorum conventum ad pacem procurandam³ et Brandeburgici legationem in Suediam,⁴ ut ipse belli malis eximatur. Ostendit rex et gratum sibi esse reginae gaudium de rebus suis et se mutuo gaudere de nostris. De pace eadem ferme quae nuper.

Cardinalis Riceliacus eodem loci venerat portatus in lecto ab hominibus validis duodecim domumque sibi electam intraverat acclivi ponte dirutis parietibus quomodo solet. Cum rex eum primo visum iret - bis enim domi ipsius eum vidit - e lecto surrexerat sustentabaturque ab hominibus duobus; inde consedit. Nunc exiguo terrae spatio portatus, inde vectus per amnes, quod ipsi commodissimum, in hanc urbem venit.⁵ Languores saepe sentit.

De Sedano mire triumphat aula. Dux Bulionius huc aut Roussiacum [it],⁶ ubi est eius uxor. Commendavi regi etiam res landgraviae et exercitum eius, cui damnosa erit haec hyems nisi rex potenter subveniat. Videntur enim in potestatem hostium ventura quae cis Rhenum capta a Gallis Hassisque fuerant. Reliqui ibi agentem landgraviae,⁷ qui istis negotiis est institutus.

Ducis Vendocinensis uxor cum liberis in Angliam ivit. Memmius praeses, Davausii frater, et alii qui relegati fuerant, redire in urbem permissi sunt.⁸ Beckii miles Rhemis vicina vastat.

1 Tekst naar copieboek Dresden, Sächs. Landesbibl., C 61, 106; gedrukt in Oxenst. Skrifter 2. afd., IV, p. 235 no. 450. Afschrift ook in copieboek Leipzig, UB, ms. 2633, f. 207.

2 Onderstaande berichten komen ook voor in Grotius' nieuwsbrieven aan [Nicolaes van Reigersberch] en [P. Spiring Silvercrona] dd. 17 oktober 1642 (nos. 5920 en 5921).

3 In het teken van neutraliteit en vrede stond de ‘Deputationstag’ die op 11 oktober te Frankfort was aangevangen.

4 De missie die de Brandenburgse gezanten Sigismond von Götze en Gerhard Rumelian Leuchtmar von Kalcheim uitvoerden om de Zweeds-Brandenburgse betrekkingen te verstevigen.

5 Richelieu werd liggend op een praalbed van Fontainebleau naar Parijs vervoerd, 16-17 oktober (Lettres Richelieu VII, p. 150 n.). Zijn trein bestond uit 60 karossen, ieder getrokken door 6 paarden. Om in zijn logies te geraken beschikte de kardinaal over een verrijdbare hefbrug (Mémoires de Montglat I, p. 391).

6 De hertog en hertogin van Bouillon kozen voor een verblijf te Roucy (dep. Aisne). In het copieboek Dresden werd de correcte schrijfwijze ‘Roussiacum’ veranderd in ‘Noussiacum’.

7 Winand von Polhelm, resident van landgravin Amalia Elisabeth van Hessen-Kassel te Parijs.

8 President Henri II de Mesmes was de broer van de Franse ambassadeur te Hamburg, Claude de Mesmes, graaf van Avaux (‘Danausius’ volgens het copieboek Dresden).

[p. 477]

Melos ab Harcurtio impeditus, ne quam obsidionem inceptaret, forte cum Hatzfeldio se iuncturus est; hactenus apud Valentinianas egit, ut apud Sancti Quintini Harcurtius. Dux Carolus in Treveris est et rumor est de clade aliqua quam acceperit. Halerius operam dabit, ut Sarbrugam, Sanctavantium, Vandrevangam, Siricum recipiat. Matrimonii solennia per procuratorem cardinalis Sabaudi cum fratris filia peracta sunt in urbe Taurinorum. Ipsa Nicaeam deducta ad maritum. Novariae obsidionem imbres turbavere itaque Gallicus exercitus ibi manet apud Pontem Sturae; apud Alexandriam Hispanicus. Dicitur papa ex Gallia supra solitum percepturus duos milliones annuos, quamdiu legati dignitatem habebit cardinalis Riceliacus.

Rex Angliae nuper, cum suos ad pugnam hortaretur, dixit ire eos non contra fratres suos protestantes, sed contra brunistas⁹ et aliarum sectarum colluviem, non contra patriam, sed contra factionem nolentium regem ferre quem Deus dedit. At non eo magis res eius procedunt et ambos principes Palatinos, Robertum et Mauritium, vulneratos audimus, hunc non sine periculo.¹⁰ Elector autem, qui nunc Hagae est, scriptis ad parlamentum literis ostendit se pacis cupidum bello nolle misceri; fratres quae fecerunt, se factum inconsulto.¹¹ Etiam in Hibernia victoriae aliquot Anglorum narrantur. Eboracenses, postquam rex ad spes ultimas in Walliam abiit, parlamento accessere videturque res ventura ad pactiones, sed regi minus honoras.¹²

Dux Parmensis agrum Bononiensem tenet quater mille equitibus, peditibus ter mille, machinis XII. Papa fines interiores munit mille equitibus, peditibus bis mille Hispanis, Germanis ter mille, machinis XII, colligitque maiores copias ad XXX, ut sperat, millia. Veneti quoque, Ethruscus, Mutinensis magnos habent exercitus, nec ab illis plane securus est Neapolitani regni praefectus ideoque in Campania habet tria millia peditum Germanorum, Hispanorum duo, cum machinis XXXVI.

Portugallica classis, quae quo itura esset diu dubitatum fuit, naves plurimas Germanorum in Hispaniam euntes cepit. Ea res novis disputationibus causam dabit.

Deum precor, excellentissime ac illustrissime domine, ut Sublimitati tuae ac per eam reginae regnoque Suedico omnia det prospera,

Sublimitatis tuae devotissimus cultor,
H. Grotius.

9 Een groep afgescheidenen van de Staatskerk, volgelingen van Robert Browne (ca. 1550-1633). De ‘Brownists, Anabaptists and Atheists’ werden door de koning nadrukkelijk genoemd in zijn ‘Speech and Protestation made at the head of his army between Stafford and Wellington’ van 19/29 september 1642 (The Parliamentary History of England II (1625-1642), kol. 1474-1475).

10 De prinsen Ruprecht en Moritz van de Palts vochten in het leger van koning Karel I. Bij Powick Bridge (graafschap Worcester) overvielen zij begin oktober een eenheid van het parlementsleger. Het succes van de prinsen werd getemperd door een verwonding die prins Moritz aan zijn hand opliep (CSP Ven. 1642-1643, p. 170).

11 Karl Ludwig, de oudste van de zoons van wijlen keurvorst Frederik V van de Palts en Elisabeth Stuart, was op 27 augustus onverwachts in Den Haag verschenen. In een schrijven aan het Parlement zette de prins bijna verontschuldigend uiteen dat hij zijn oom Karel I steeds had ontraden om de wapens tegen de parlementsgezinden op te nemen (CSP Ven. 1642-1643, p. 177).

12 Door het vertrek van de koning naar Wales kreeg de gouverneur van Hull grotere bewegingsvrijheid in Yorkshire (CSP Ven. 1642-1643, p. 168).

Lutetiae, VII/XVII Octobris 1642.

Ex Constantinopoli edoceor nondum convenisse inter aulam illam et Transilvanos, qui pensionem promittunt annuam XXX millia scutatorum, cum aulici postulent CXX millia. Dominicanus quidam ibi se mahometistam fecit. Ducem Parmensem intelligo cum suo exercitu circumventum a copiis pontificis coactumque transire Apenninum recepisse se in terras Ethrusci.

[p. 478]

Bovenaan de brief in de copie te Leipzig: Argumentum. Colloquium cum rege. Cardinalis adventus Fontis Bellaquei et in Parisiorum urbe. Landgraviae Hassiacae res commendavit. Anglica. De pensione a Transylvanis Turcis solvenda disputatio.