Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 13

5938. 1642 november 1. Aan [P. Spiring Silvercrona].¹

De coning is te Saint-Germain ende mijnheer de cardinal te Ruelle, alwaer de coning sijne Eminentie is weesen besoucken ende daernae de coninginne, aen dewelcke daer gegeven is een magnifique collatie. De resolutie voor deesen gecassert, van dat alle de cardinaelen moeten gaen voor de princen van het bloedt, werdt nu hervat ende in 't werck gestelt.²

Men verwacht hier de generaux uitgenoomen de marechal de Guebrian, die hondertduisent gulden van de coning heeft ontfangen³ en de marescal de La Motte-Odincurt, die bij de

1 Het origineel dat vermoedelijk weer een copie is van een niet teruggevonden nieuwsbrief aan Nicolaes van Reigersberch dd. 1 november 1642, is verloren. Copie (zonder adres en ondertekening), afkomstig uit de briefwisseling van Grotius met P. Spiring Silvercrona, aanwezig te Stockholm, RA, E 1014 (bijlage bij een brief van P. Spiring Silvercrona aan J. Oxenstierna dd. 1/11 november 1642).

2 Op 17 april 1642 had koning Lodewijk XIII zijn goedkeuring gehecht aan een regeling waarbij ‘les princes ... cèdent la préséance, en tous lieux, à messieurs les cardinaux ...’; vgl. nos. 5727 en 5939.

3 Het geld vloeide maar langzaam in de kas van het Frans-Weimarse leger van maarschalk Guébriant (Episodes Guébriant, p. 292-293).

[p. 498]

coning is gemaeckt hertoch van Oxona in Spagne met een goedt incoomen.⁴ Den hertoch van Longueville werdt mede hier verwacht en het geruchte gaet dat hij Verrue soude hebben becoomen.⁵ Van de andere generaels is du Hallier noch bij La Mott,⁶ Hercourt ende de Guiche in 't Cambersis.

Van de vijanden: hertoch Carel neemt sijne quartieren over de Mosel, Beck in Lutzenburg,⁷ don Melos blijft noch bij Valentiene. De Spaensche vloodt soowel als de Franschen is in de haevenen geretireert. Men gelooft hier dat Hatzfeldt ende Wael⁸ gaen nae Beyeren ende dat de Portugeesen een inval hebben gedaen in Galiciën ende een stedeke becoomen bij Salamanca.⁹

Men spreekt van een vergaderinge hier te maecken van de gedeputeerde van de provinciën ende de ‘soux par livre’ af te stellen. Immers de gemeente voedt haer met de hoope, maer die in de Bastille sijn en hoopte[n] vrey te werden, sijn nu nauwer geslooten.¹⁰

Den hertoch de Guise¹¹ is van Bruyssel gegaen nae Weenen. Achtienhondert Schotten sijn te Diepe gearri[v]eert, noch vijfhondert werden verwacht. De bischop van Angolesme¹² gaet om aen de coninginne van Engelandt te seggen dat haere Majesteyts comste alhier sal aengenaem sijn.¹³ Briquemaut¹⁴ heeft gereedt ontfangen X duisent gulden eens en 2 's jaers.

De paus siende dat de hertoch van Parma, die met twee leegers in het pauselick gebiedt is ingevallen ende Rome vervaerdt maeckt, gesupporteerdt wordt van Vranckrijck, heeft om den coning van Spagne te behaegen den bischop van Lamega in 't ongelijck gestelt, verclaerdt

4 Ter herinnering aan zijn overwinning bij Lérida op 7 oktober ontving Philippe, graaf van La Mothe-Houdancourt, uit handen van koning Lodewijk XIII het hertogdom Cardona (in het Latijn van Grotius ‘Oxona’) in Catalonië (Sanabre, La acción de Francia en Cataluña, p. 212).

5 Na een belegering van drie dagen tekende de commandant van het kasteel Verrua aan de Po (ten zuiden van Crescentino) op 20 oktober de capitulatieovereenkomst. De 24^ste oktober namen eenheden van het Frans-Savoyaardse leger de plaats in bezit (Gazette 1642, no. 143, dd. 5 november 1642).

6 François de l'Hospital, sieur du Hallier, die na zijn tegenvallende expeditie naar de noordelijke steunpunten van hertog Karel IV van Lotharingen opnieuw een poging ging wagen om het bolwerk La Motte in handen te krijgen. Volgens de Gazette 1642, no. 145, dd. 8 november 1642, zette hij op 25 oktober de omsingeling in.

7 De Luxemburgse gouverneur Johan van Beck († 1648) die volgens allerlei warrige geruchten op 22 oktober overleden zou zijn (Episodes Guébriant, p. 144 n.).

8 Het keizerlijk-Beierse leger van Hatzfeldt en de graaf van Wahl brak eind oktober zijn kwartieren in het Keulse Sticht op (Gazette 1642, no. 140, dd. 1 november 1642; Episodes Guébriant, p. 293).

9 De Gazette 1642, no. 139, kwam op 30 oktober uit met een ‘extraordinaire’, waarin aandacht werd besteed aan ‘les avantages du roy de Portugal sur les Castillans’.

10 Tegen de wens van zijn oorlogsmoede landgenoten hield Richelieu vast aan een streng beleid. Met het oog op de campagne voor het jaar 1643 verzocht hij de koning om de officieren die het afgelopen seizoen slecht hadden gefunctioneerd te straffen: ‘il faut mettre cinq ou six mestres de camp des plus coulpables dans la Bastille, quantité de capitaines; on les deslivrera devant la fin de l'hiver, à la charge de réparer leur faute’ (Lettres Richelieu VII, p. 136).

11 Henri II de Lorraine (1614-1664), hertog van Guise, die zich in 1641 had aangesloten bij de partij van de graaf van Soissons en na de ongelukkig verlopen veldslag bij La Marfée gedwongen was het vaderland te ontvluchten, woonde sinds die tijd met zijn echtgenote Honorée de Glymes in Brussel; vgl. nos. 5354 en 5511 (dl. XII). Een jaar later keerde hij naar Frankrijk terug (Tallemant des Réaux II, p. 368).

12 Jacques le Noël du Perron (†1649), bisschop van Angoulême 1636-1647, vervolgens bisschop van Evreux 1648-1649 (Gauchat, Hierarchia catholica IV, p. 180 en p. 183). Tegelijkertijd trad hij op als biechtvader van koningin Henriëtte Maria. In september sprak hij met Richelieu over een mogelijk verblijf van de Engelse koningin in Frankrijk (Lettres Richelieu VII, p. 136).

13 Op 27 oktober kon hij in Den Haag de koningin het goede nieuws melden (CSP Ven. 1642-1643, p. 184).

14 Jacques Briquemault († december 1642), de afgezette hertogelijke gouverneur van Sedan (DBF VII, kol. 342, s.v. Jean de Briquemault).

[p. 499]

aggresseur in de laeste querellen met den ambassadeur van Spagne ende oversulckx irregulier, waerover deselve bischop is van Rome vertrocken,¹⁵ vanwelck den coning van Spagne sich houdende verobligert, presenteerdt aen den paus 2000 man te paerd en XII te voedt. Evenwel werdt gemeent te Roome dat de paus die hulpe niet en sal aenneemen, maer sich dienen van het geruchte om te beeter sijne saecken met den hertoch van Parma ende de ligu[e] v[a]n Italië¹⁶ te accommoderen.

Wij verstaen nu dat dat van Verrue zeecker is, dat Beck is overleden, dat Motte-Odincurt heeft XVI duisent man te voedt, VI te paerdt.

15 Dom Miguel van Portugal, bisschop van Lamego, de speciale afgezant van de Portugese koning Jan IV, probeerde nu al een jaar lang een vorm van erkenning van de paus te verkrijgen. Zijn aanwezigheid in Rome leidde in augustus tot een handgemeen tussen leden van de Spaanse en de Franse ambassades. Paus Urbanus VIII die aanvankelijk aarzelend in deze zaak was opgetreden, raakte door het politieke en diplomatieke geschermutsel hoe langer hoe meer verbitterd (Pastor, Gesch. Päpste XIII 2, p, 737-739).

16 Deelnemers aan de liga waren Venetië, de groothertog van Toscane en de hertog van Modena. Zij stelden alles in het werk om een gewapend conflict in de zaak van het hertogdom van Castro te voorkomen.

Bovenaan de copie staat: Parijs, 1 November 1642.