Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 11

4481. 1640 januari 21. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime domine,

Res electoris Palatini², ut spero, brevi loco erunt meliore. Rex mea opera ad componendum hoc negotium uti voluit. Egi cum ministris regiis³ et cum legato Angliae illustrissimo D. comite Licestrio⁴, cui quae proposui non displicent, sed Angliae jussa exspectat. Sunt autem haec, ut dicat, quod jam saepe dixit elector, non fuisse sibi propositum quicquam agere in exercitu Vinariensi sine bona gratia reginae Suediae regisque christianissimi neque porro se quicquam acturum ejus rei sine eorum consensu. Hoc facto ut e carcere exeat, Lutetiae victurus fide sua et legati Anglici regis sui nomine, non exiturum se inde nisi rege volente. Hoc gradu facto speramus nos consecuturos deinde non plenam tantum libertatem electori, sed et restitutionem ejus domusque totius, si rex Angliae nobis se velit adjungere, quod optare etiam Angliae populum, qui nunc in parlamentum coiturus est, non immerito credimus. Sed de hac re nolim Excellentia vestra cuiquam loquatur, nisi reginae Bohemiae⁵, cui gratum fore speramus, quod et valetudini principis Palatini ex carcere non mirum si periclitaturae consulimus et consiliorum ei meliorum quam quibus usus est hactenus copiam facimus. Nam illa, quibus usus est, improbat etiam comes Licestrius. Non parum valuit ad flectendos Gallorum animos, quod dixi exspectare me

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 214; gedrukt Epist., p. 592. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Karl Ludwig van de Palts; hij werd medio oktober 1639 gearresteerd.

3 Ontbreekt in de copie te Uppsala.

4 Robert Sidney, graaf van Leicester, extraordinarius Engels gezant te Parijs.

5 Elisabeth Stuart, gewezen koningin van Bohemen.

[p. 35]

literas a regina Suediae valde commota hac tanta cognati principis calamitate. Regum et principum consurgentes undique querelas, ita spero, praevenient.

Vinariensis equitatus⁶ trans Rhenum nunc esse scribitur⁷; ibi cepisse Rodelshemum, Elfeldum, Urselam, Wisbadum, Limburgum, Homburgum. Peditatus autem et iste et Gallicus cis Rhenum agere, dum Bavarici partim in praesidiis sunt Heidelbergae, Spirae, Wormatiae et in Bergstrata, partim Pforshemii⁸, Biberaci et in Wirtembergico; eos tamen interdum speciem praebere meditantium transgredi Rhenum.

Augescunt copiae in Tiroli, multus belli paratus Constantiae est. Brisacum coiere Friburgi, Niburgi aliarumque urbium, quas virtute sua quaesivit Vinariensis, praefecti⁹. Valde varii per urbem hanc rumores¹⁰ cursitant de nostrorum clade aut victoria in Bohemicis partibus pro studio aut odio in nos contraria vulgantibus credentibusque aliis atque aliis.

Cum nuntio pontificio¹¹ controversiae hic manent. Miror ego pariter cum Excellentia vestra quemquam inveniri, qui putet Bavarum¹² dono Austriacae domus tenentem terras et dignitatem consanguineorum, nuptiis illigatum tam propinquis imperatori¹³ ab hoc posse abstrahi. Nimium suae sollertiae tribuunt qui talia se effecturos sperant.

De cometa illo, si quid a talium eruditis¹⁴ scribitur, videre cupiam neque nimia credulitate talia arripiens neque contemtor talium προγνώσεων, quas multae historiae probant.

Foedus cum Gallia nostrum¹⁵, nisi producatur interim, finietur Maio anni qui hunc sequetur¹⁶. Ex pactis Wismariensibus¹⁷ inducias Gallis nisi Suedorum consensu facere non licebat ultra sex hebdomadas; fecere¹⁸ tamen in Italia longiores causanturque ibi non suam praecipue, sed Sabaudicae viduae¹⁹ rem agi. Ego quanquam interdum ostendo talia Suedis non placitura, non tamen ita instituo sermonem, quasi foedus pro rupto habeam; malle nos aliquid de jure nostro remittere quam antevertere illud tempus, quo citra controversiam nobis licebit rebus nostris consulere. Nihil tamen adhuc loquuntur Galli de prorogando foedere. Et landgravia²⁰ metuens ne aut foederis exitu aut ante Suedos pacem faciant, hanc quoque causam habet, cur circa Gallorum postulata cunctetur. Si Coningsmarckius²¹ propius Rheno accedat, non dubito, quin Vinariensium multi Suedicam militiam Gallicae sint praelaturi.

Decreta ex Norimbergensi conventu vix ulla exspecto. Sed tamen apparebit, quo se vertant animi. Infrasaxonicis non id puto virium fore, ut invitis bellantibus quietem suam tutari possint.

6 Van wijlen Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

7 Copie heeft ‘creditur’.

8 Copie heeft abusievelijk ‘Phorshemis’.

9 Friedrich Ludwig Chanovski (Kanofsky) von Langendorff, goeverneur van Freiburg; een niet geïdentificeerde goeverneur van Neuburg; verder o.a. Philipp Jacob von Bernhold, goeverneur van Rheinfelden.

10 Copie heeft abusievelijk ‘rumore’.

11 Ranuccio Scotti.

12 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren. De copie heeft abusievelijk ‘Bavaro’.

13 Ferdinand III, met wiens zuster, aartshertogin Maria Anna, Maximiliaan I in 1635 was gehuwd; voor de overige familiebanden tussen Maximiliaan I en Ferdinand III zie Max Spindler, Handbuch d. bayerischen Geschichte dl. II, p. 364 n. 1.

14 Copie heeft abusievelijk ‘caeli crudentis’.

15 Het verdrag van Wismar, gesloten op 30 maart 1636 en op 15 maart 1638 geratificeerd te Hamburg; zie no.4460, n. 11.

16 Copie heeft abusievelijk ‘sequentur’.

17 Copie heeft abusievelijk ‘Vinariensibus’.

18 Copie heeft ‘fuere’.

19 Christine de France, hertogin van Savoye.

20 Amalie Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin-regentes van Hessen-Kassel.

21 Hans Christoph, graaf van Königsmark, Zweeds bevelhebber.

[p. 36]

Novo conventu in Polonia haud dubie est²² opus et Dantiscani nulla societate fulti, quid aliud quam redimant se quam possint minimo?

Ritualia ista apud vos²³ recalescere doleo ceu caetera nusquam bella forent.

Multum hic pecuniae fit speranturque hoc anno proventuri LXX milliones. Clerus dat CLXXX millia scutatorum. Sexdecim novi magistri libellorum supplicum II milliones. Non privilegia tantum omnia, sed et omnes reditus ad civitatem Rothomagensem pertinentes confiscati sunt. Manent tamen seditionum reliquiae apud Abrincantos; multi tamen ex Normannia migratum eunt in praejacentes isti orae Anglici nunc juris insulas.

Quaecunque vult Excellentia vestra et ego volo excepto, si id permittit, illo de missione.

Deum quaeso valetudinem det Excellentiae vestrae ad perferendos labores, Suediae autem rectoribus²⁴ eam mentem, ut dignam istis laboribus habeant gratiam.

Excellentiae vestrae perpetuo obsequio addictus
H. Grotius.

22 Copie heeft ‘erit’.

23 Ontbreekt in de copie. Voor de kwestie der ritualia zie no. 4469, n. 27.

24 Zie no. 4461, n. 3. Copie heeft abusievelijk ‘Suedicae’.

Lutetiae, 21 Ianuarii²⁵ 1640.

Iam alterum ad nos vehit²⁶ D. Chavigniacus²⁷, cui retuli quae inter me et illustrissimum D. comitem Licestrium erant acta. Placuit regi, ut ad eundem modum Amontotius²⁸ reginae Bohemiae loqueretur.

Rex²⁹ mihi videtur esse in spe optima. Paratur hic exercitus iturus in Italiam mense Februarii finiente. Paullo post rex se ad fines illos movebit. Parantur et naves longae XXVI pro interno mari et ad supplendum id remigium damnantur Rotomagensium non pauci. His praeerit Burdegalensis archiepiscopus³⁰, classi in Oceano Brezaeus³¹, mutatio instituitur Tubadelii³² cum Spereutero³³, Feuquerii³⁴ cum Enckefortio³⁵ accedente pecunia Gallica. Longavillano³⁶ mittentur supplementa. Hoehstae scribuntur³⁷ esse Bavaricorum CC, Magontiaci MCC, Vinarienses ad Baccherachum castellum e terra excitare.

25 Copie heeft abusievelijk ‘Iunij’.

26 De uitgave der Epist. heeft ‘venit’.

27 Léon le Bouthillier, graaf van Chavigny, Frans staatssecretaris van buitenlandse zaken.

28 Nicolas le Seigneur, sieur d'Amontot, Frans diplomaat.

29 Copie heeft abusievelijk ‘Res’.

30 Henri d'Escoubleau de Sourdis, aartsbisschop van Bordeaux.

31 Grotius doelt hier waarschijnlijk op Urbain de Maillé, markies van Brezé. Het commando werd echter aan zijn zoon gegeven, Jean Armand de Maillé, markies, later hertog van Brezé (1619-1646); vgl. Corresp. Godefroi d'Estrades I, p. 76 (= Avenel, éd., Lettres Richelieu VI, p. 682; brief van Richelieu dd. 13 april 1640): ‘...le marquis de Brezé, assisté de bons tuteurs pour aprendre son mestier, sera en la mer Océane avec vingt-quatre bons vaisseaux de guerre et dix brûlots.’

32 Georg Christoph von Taupadel († 1647), generaal in het leger van Bernhard, hertog van Saksen-Weimar; vgl. dl. X, no. 4383, p. 736.

33 Klaus Dietrich von Sperreuter.

34 Manasse de Pas, markies van Feuquières († 13 maart 1640). Hij was in 1639 in de strijd om Thionville zwaar gewond gevangen genomen.

35 Adriaen von Enkefort.

36 Henri d'Orléans, hertog van Longueville.

37 In de copie abusievelijk aan het eind van de zin herhaald.

Adres: Ludovico Camerario, reginae regnique Sueciae consiliario et legato apud praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: Red. Hagae 20/30 Jan. 1640.