Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 10

3990. 1639 februari 26. Aan L. Camerarius².

Illustrissime domine,

Bene ad me pervenit gratissima, ut omnes, Excellentiae vestrae epistola data 14 Februarii³.

Helvetios terret fama venturi in eas partes fratris caesarei⁴. Manent tamen hactenus benevoli commodique duci Vinariensi⁵, praecipue Bernates et Basileenses. Rhaetos conspecta Janaskii⁶ caede paullo mollius tractat Hispanus ac possessionem ipsis Vallis Telinae promittit integram cum omni jure.

Lotharingi⁷ copiae in Lutsenburgicum agrum recessere derelicto comitatu Burgundico, cujus agros late tenent Vinariensis et Guebriani⁸ milites, hi ad Nazaretum, illi ad Pontarlerium in magna victus ubertate, cum hostilia oppida Dola, Graia, Vesontio strenue esuriant.

Marchionis Villae⁹ exspectandus erit reditus, ut judicemus, an aliqua spes sit Lotharingum ducem abducendi ab Austriaca parte. Nam Chevreusiam¹⁰ ob idem negotium accitam venturam vix puto.

De Palatina domo quid dicam? Restant pia vota, cum spes humanae ab ea magis magisque fugiant.

Dux Vinariensis in aula quidem hac exspectatur misso ad ipsum Insulano¹¹, qui iter hoc suadeat magnasque offerat pecunias honoresque et commoda pro Brisaco. Caeterum ipse a Pontarlerio Brisacum ivit, ut XII millia saccorum frumenti ad Novum Castellum, quod Pontarlerio abest septem horarum itinere, inde in Arani amnem, qui ad Lauffenburgum in Rhenum illabitur, ac porro Brisacum invectet.

Est ei duci controversum quid cum D. Mockelio¹² de mandanda Brisaci praefectura. Sed ei negotio legem ponere rectorum¹³ est Suediae.

D. Bannerius¹⁴ Erfurdum iturus etiam hic creditur. Bene evenit, quod illi,

2 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 169. Gedrukt Epist., p. 509. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

3 Ontbreekt.

4 Aartshertog Leopold Wilhelm (1614-1662), broer van Ferdinand III.

5 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

6 Georg Jenatsch.

7 Karel IV, hertog van Lotharingen.

8 Jean-Baptiste de Budes, graaf Guébriant.

9 Charles-Henri de Livron, markies de Ville.

10 Marie de Rohan, hertogin van Chevreuse.

11 Melchior de L'Isle (1580-1644), Frans resident te Straatsburg.

12 Friedrich Richard Mockhel, Zweedse hofraad en resident in Benfeld.

13 Voor hun namen zie men no. 3930, p. 32 n. 9.

14 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

[p. 124]

qui terruerant, Saxonici pavere incipiunt quodque regis Daniae¹ miles oneri esse incipit provincialibus. In mentem illis credo veniet dictum Laconicum ϰαλὸν ἁσυχία². Et Misnos et Thuringos, cum nullum habeant idoneum vindicem, facile imperata³ facturos credibile est. Nam de pace quid est, quod speretur, quamdiu Batavis de tuto itinere non cavetur iis vocibus, de quibus olim convenit? Felicitas ducis Vinariensis facit, ut Germaniae civitates liberius detrectent onera partim imperata, partim promissa. Quod si et auri argentique Americani travectio aut prohiberi aut arte tardari poterit, accedet hoc ad alia multa, quae nobis et a duce Vinariensi et a D. Bannerio, tum vero et a Gallis Batavisque magnos hoc anno successus pollicentur.

Clivensis territorii cum loca quaedam non spernenda jam invaserint caesariani, haud mirum foret, si, qui apud electorem Brandenburgicum⁴ potest omnia, ei suaderet jus controversum et possessionem incertam, si non Hispano, certe imperatori⁵ transcribere.

Regis Poloni⁶ cum eodem Brandenburgico congressus videtur mali aliquid minari Suediae. Sed, ut recte judicat Excellentia vestra, restinguent, siquid tale inardescat, proceres Poloni, in quos casura sint belli adversa, de victoria nihil lucraturos, nisi periculum imminuendae libertatis.

Turcas a Persis malum accepisse partim vi, partim amne in ipsos abacto multae literae nuntiant adduntque non modo Venetis commercia per Turcicum imperium restituta, verum et a Cahimachano⁷ fidem datam legato Veneto⁸ intra annum vertentem nihil in ipsos motum iri. Itaque belli navalis paratus in armamentario et Turcico et Veneto interquiescere. Gallorum erit accipere vacuum tempus, ut bene componatur haec controversia, quod processurum puto.

Scoti magnam rem se confecisse putant, quod episcopos loco movere omnes, qui nunc in Anglia exulant, quodque decreta in synodis facta antehac jusserunt esse irrita dejectis insuper quibusdam pastorum. Haec quantopere displicitura sint non Angliae modo episcopis, sed et regi⁹, ipsi non ignorant. Itaque arma parant, quibus ut obsistat rex, Walonum ex Belgica quatuor, ut audimus, advocavit millia ipse¹⁰ vicissim Anglorum octo millia in Hispaniensem Belgicam mittens. Haec quid nobis spei de foedere cum Suedis relinquunt? Praesertim accedente et rumore alio de belli instrumentis e Suedia missis ad imperii regii desertores Scotos, quod quanquam injussu publico factum certus sum, tamen suspicionibus sermonibusque

1 Christiaan IV.

2 Plutarchus Apophthegmata Laconica, 219A Archidami Agesilai f. § 6; Diogenes Laertius I, 97 schrijft de uitspraak toe aan Periander van Korinthe.

3 De copie te Uppsala heeft abusievelijk: impetrata, is ook verder hier en daar vrij onnauwkeurig.

4 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg. In plaats van het voorafgaande ‘apud’ heeft de copie te Uppsala ten onrechte: ad.

5 Ferdinand III.

6 Wladislas IV (VII).

7 Massa Pasja; het voorafgaande ‘et’ is aangevuld overeenkomstig de lezing der copie te Uppsala.

8 Alvise Contarini.

9 Karel I van Engeland.

10 De copie te Uppsala heeft abusievelijk: ipsi.

[p. 125]

aliis quam haec exigunt tempora praebebit materiam. Deus haec in meliorem statum reducat malaque omina¹ in hostes vertat.

Regina Angliae² immaturo partu levata non bene se habet medicisque mutari caelum suadentibus cogitat de itinere in Galliam. Sed id hic ob matrem³ suspectum est, cujus scriptum Londini editum⁴ vidi temperatum ex materna gravitate et reverentia in regem praesidis Coignaei⁵, ut creditur, opus haud paullo prudentius iis, quae in Brabantia prodierant⁶. Sed, ut de cardinalis⁷ formidine taceam, regis⁸ ipsius adhuc valde aversus a matre animus nuper apparuit, cum apud ipsum de ducis Valettae⁹ causa consultaretur. Itaque videtur nec in Galliam reditum obtentura nec a rege alimenta, quamdiu in vicinis suspectisque Galliae locis se tenet. Quantum fortunae etiam in eminentissima capita liceat, non aliud puto saeculum documenta dedit majora.

Viennae laborabitur haud dubie, ut propriis honoribus ac commodis princeps Rubertus¹⁰ a domo sua avellatur. De Transilvano¹¹ siqua spes, quam hactenus certior affulgeat, gaudebo et scire et cum Galliae primoribus ea de re loqui.

Principem Casimirum¹², quantum audio judicoque, dimissuri non sunt Galli manente bello; eaque causa est, cur huc non veniat qui venturus putabatur extraordinarius a Venetis legatus¹³.

Wyckefortius¹⁴ ducis Vinariensis missu ibit brevi in Hollandiam, inde ad Hassicam viduam¹⁵ et Melandrum¹⁶, ut si fieri potest, quod ego tamen sperare non audeo, rumpatur pactio Magontiacensis aut, si pax coeat, copiae ad Vinariensem perveniant. Verum et illae copiae tradantur nemini, sed libertas cuique fiat eundi, quo velit, in pactionibus comprehensum est.

Novae a Pontarlerio literae datae 20 Februarii novi Calendarii nos docent arcem Iouxiam, quae sola olim Ludovico XI regi¹⁷ restitit, venisse in potestatem ducis Vinariensis partim¹⁸ internis dissidiis. Arcem quoque Villanam Rosae¹⁹ deditam.

Vidi literas ducis Vinariensis ad Wyckefortium, in quibus ostendit se et quomodo a Gallis tractatus sit magno suo et exercitus periculo et quid²⁰ optimum sit Germaniae, quid etiam familiae suae intelligere ac meminisse.

1 De copie te Uppsala heeft ten onrechte: omnia.

2 Henriette Marie.

3 Maria de Medici.

4 Voor de titel van dit geschrift zie men no. 3983, p. 110 n. 9.

5 Jacques Le Coigneux.

6 Zie voor deze kwestie Knuttel Pamfl. nos. 4553, 4554 en 4593, 4594, 4595.

7 Richelieu.

8 Lodewijk XIII.

9 Bernard de Nogaret de La Valette.

10 Ruprecht van de Palts.

11 Georg Rákóczi, vorst van Zevenburgen.

12 Jan II Kazimierz.

13 Angelo Contarini; zie no. 3923, p. 25 n. 1.

14 Joachim de Wicquefort.

15 Amalie Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin-regentes van Hessen-Kassel.

16 Peter Melander, graaf van Holzapfel.

17 Lodewijk XI (1423-1483), vanaf 1461 koning van Frankrijk.

18 In de copie te Uppsala gaat vooraf: partim sibi.

19 Rheinhold von Rosen.

20 De copie te Uppsala heeft abusievelijk: quod.

[p. 126]

Laborat adhuc Venetiis pro libertate principis Casimiri Bibonius¹, legatus regis Poloni.

Landstulium et Caesaris Luteram Hispani tenent concessu caesarianorum.

Mortuus in Italia est dux Candalius², frater ducis Valettae.

Deus, illustrissime domine, Excellentiam vestram omnesque ei caros sospitet.

Excellentiae Vestrae perpetuo cultu addictissimus
H. Grotius.

1 Francesco Bibboni. Hij was Pools resident te Wenen. De copie te Uppsala spelt de naam abusievelijk als: Rubonius.

2 Henri de Nogaret de Foix de La Valette, hertog van Candale, gestorven op 11 februari 1639.

Lutetiae, 26 Februarij anni 1639.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

Boven aan de brief in de copie te Uppsala: Redd. May st.n. 639.