Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 10

[p. 94]

3971. 1639 februari 12. Aan S. Johnson¹.

Vir reverende,

Gavisus sum videre amicam manum et quidem e Batavorum terra, ubi πολλὰ μὲν ἔσϑλα ϰαϰοῖσι μεμιγμένα πολλὰ δὲ λυγρά².

Scio eo te pollere judicio, ut fructum et apud te et per te bonum adferre possint utriusque generis tum res tum homines.

Ego amicitiam illam in Germania nobis inchoatam, dum mari non Gallico dicam, sed Britannico, ut vult noster Seldenus³, dividimur indivisam, quominus obliteretur, literis alere nunquam gravabor et, quod initium scribendi erit justissimum, opto tibi in quo nunc es loco fausta laetaque omnia et ut serenissimae reginae⁴, cujus virtutes suspicio quantum quisquam, ex adversarum rerum consolatore fias prosperarum gratulator.

Praeterea ne intra literas solas stet hoc commercium, collocutores tibi pro me dabo duos, filium meum⁵, qui ibi est, et uxoris meae fratrem senatorem Reigersbergium⁶, ad quos jam nunc ea de re scribo⁷.

Spero illos non minus caros tibi fore me tradente quam mihi fuit te tradente D. Goffius⁸, vir et magnae eruditionis et suavissimae consuetudinis.

Causae sunt justissimae, quas adfers, propter quas se princeps elector⁹ Hamburgum recepit. Si Anglia velit, paratum est fedus et salva, quantum humanis judiciis assequi datur, domus Palatina. Sin aliter, parco male ominari. Si vero Suedia tot annorum impendiis exhausta quaerit, unde depleta sarciat, neutiquam id mirandum est, cum societatis haec sit natura, ut quod alteri minus suppetit, id ex alterius copia suppleatur.

Ex Hassico exercitu alios alio ituros suspicor; quidam dicuntur Gallicae militiae promisisse operam, alios imperator¹⁰ lactat.

Felicia ducis Vinariensis¹¹ proelia et capti Brisaci decus Gallorum et Batavorum aliquot hoc anno adversa compensant et spem nobis faciunt successuum, modo vestra Britannia adspiret. Nam et Galli et Batavi terra marique se movent et Bannerii¹² exercitus imperatoris et duorum electorum¹³ copiis non cedit mittenturque ad eum vere adulto homines, machinae, commeatus et si qua alia bello necessaria. Tum vero, si, quod creditur, pacem aut inducias cum Persis facit Turca¹⁴ et a Venetis conditionibus aequis averti potest, erit, cur imperator aut pacem Germaniae det bonam aut domesticis distentus malis de aliis lacessendis non cogitet.

1 Copie Rotterdam, Gem. Bibl., Coll. Rem. Kerk, cat. v. hss. no. 674. Gedrukt Epist., p. 504. Over Samson Johnson zie men dl. IX, p. 606 n. 10.

2 Homerus Od. IV, 230: πολλὰ μὲν ἐσϑλὰ μεμιγμένα, πολλὰ δὲ λυγρά.

3 John Selden.

4 Elisabeth Stuart, gewezen koningin van Bohemen.

5 Pieter de Groot.

6 Nicolaes van Reigersberch.

7 Zie no. 3985 dd. 19 februari aan N. van Reigersberch.

8 Stephen Goffe (1605-1681).

9 Karl Ludwig van de Palts.

10 Ferdinand III.

11 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

12 De Zweedse veldmaarschalk Johan Gustavsson Banér.

13 Johann Georg I, keurvorst van Saksen, en Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

14 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen.

[p. 95]

Scotis tumultuantibus gaudeo ereptum mantellum religionis. Nunc alter praetextus restat libertatis, qui, quo sit evasurus, ex conventu parlamentari apparebit. Vereor, ne paucorum dominatus cum damno regii juris sub populari umbra lateat. Gaudeo ad probandam veram veteremque christianorum sententiam de non opponenda regibus vi Aberdonensibus probatam neque inutiles ad id fuisse labores nostros.

Libri, quem molitur Bysterfeldius¹, paginam unam vidi. Vereor et ego, ne quod Kekermanno² evenit, ei eveniat et nimiae subtilitates aliqua parte ad impetum eorum, in quos pugnat, pateant: omnia, quae in negotio Trinitatis dicuntur, extra τὰ ἐν ταῖς γραφαῖς ϰείμενα et pauca, quae ad eorum explicationem consensus antiquus recepit, periculum habent. Optime Chrysostomus³ et ex eo Isidorus Pelusiota⁴, ὅταν ἅπερ ὁ Θεὸς ἡμᾶς οὐϰ ἠϑέλησεν εἰδέναι ταῦτα βιαζώμεϑα μανϑάνειν, οὔτε ἐσόμεϑα - πῶς γὰρ Θεοῦ μὴ βουλομένου; - ϰαὶ τὸ ϰινδυνεύειν ἡμῖν ἐϰ τοῦ ζητεῖν περίεστιν μόνον⁵. Cui illud addam Maximi τὸ γεγραμμένον ϰαὶ σὺ λέγε ϰαὶ μὴ ϰινδυνεύσεις⁶. In quem sensum plurima sunt in disputatione Basilii⁷ contra Eunomium⁸. In illis Dei attributis, quae nos respiciunt, justitia maxime ac bonitate, dat nobis et sacra scriptura et impressae mentibus nostris προλήψεις uberem, dissertandi materiam; quae vero ad internam Dei naturam pertinent aut circumscripte eloquenda aut silentio veneranda sunt.

Bysterfeldio omnia felicia opto, tum quae ipsum privatim, tum quae principem⁹, a quo missus est, spectant.

Prodiere hic desumpti ex parlamentariis actis libri egregii, quibus titulus Libertates Ecclesiae Gallicanae¹⁰. Eum cardinalis Rupifocaldius¹¹ contractis episcopis quibusdam pontifici¹² quam regi¹³ fidelioribus damnavit haereseos eaque de re ad alios scripsit episcopos. Rex sua ipse jura deserens recudi eos libros vetuit. Sed hoc magis et quaeruntur et leguntur. Sirmundus¹⁴ adhuc in Theodore-

1 Ioh. Henr. Bisterfeldii, Nassovii, Philosophiæ in Illustri Schola Albensi Profess. De Vno Deo, Patre, Filio, Ac Spiritu Sancto, Mysterivm Pietatis, Contra Iohannis Crellii, Franci, De Vno Deo Patre, Libros Dvos, Breviter Defensum. Lvgdvni Batavorvm, Ex Officina Elseviriana, A^o MDCXXXIX. Het exemplaar in de Bibliothèque Nationale te Parijs bevat een eigenhandig geschreven opdracht aan Ludwig Camerarius.

2 Bartholomeus Keckermann (1571-1608), theoloog uit Danzig.

3 Joannes Chrysostomus, patriarch van Konstantinopel, kerkvader en kerkleraar (344-407).

4 Isidorus van Pelusium, abt uit Alexandrië, wellicht een leerling van Joannes Chrysostomus.

5 Isidorus Epist. 2. 93 (Migne PG. 78, kol. 537): Ὅταν γὰρ ἅπερ ἡμᾶς οὐϰ ἠϑέλησεν εἰδέναι, ταῦτα βίαζώμεϑα μανϑάνειν, οὔτε εἰσόμεϑα, (πώς γὰρ Θεοῦ υὴ βουλομένου;), ϰαὶ τὸ ϰινδυνεύειν ἡμῖν ἐϰ τοῦ ζητεῖν περιέσται μόνον.

6 Vgl. [Athanasius Alexandrinus] De Sancta Trinitate dialogus III, 4: Τὰ γεγραμμένα λέγω. Καὶ σὺ λέγε, ϰαὶ οὐ ϰινδυνεύεις (Migne PG. 28, kol. 209A); dit werk wordt ook wel toegeschreven aan Maximus.

7 Basilius de Grote (± 330-379), bisschop van Caesarea, kerkvader en kerkleraar.

8 Grotius brengt deze plaatsen al eerder ter sprake; zie dl. III, p. 142 n. 8-10 en dl. IV, p. 201 n. 5 en 6.

9 Georg I Rákóczi, vorst van Zevenburgen.

10 Voor dit werk van Pierre Dupuy zie men no. 3937, p. 45 n. 1.

11 François de La Rouchefoucauld.

12 Urbanus VIII.

13 Lodewijk XIII.

14 Jacques Sirmond, Frans kerkhistoricus.

[p. 96]

to¹ sudat ac praeterea Hincmari editionem² auctiorem pollicetur. Mileterius³ tam de justificatione quam de operibus plurima jam edidit⁴, quae Calvino nimium addictos mirum quam urant.

Vale, vir doctissime.

Tuus tuo merito
H. Grotius.

1 Zie dl. V, p. 376 n. 6.

2 Zie no. 3917, p. 11 n. 14.

3 Théophile Brachet de la Milletière.

4 Voor de bibliografie van zijn werken zie men A. Cioranescu, Bibliographie de la littérature française du dix-septième siècle, I, p. 471-473.

Lutetiae scribebam II/XII Februarii MDCXXXIX.