Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 9

[p. 195]

3522. 1638 april 10. Aan L. Camerarius¹.

Illustrissime Domine,

Rhinfeldium XV/XXV Martii deditum est duci Vinariensi², qui in pactis nomen imperatoris huic Ferdinando³ dare non recusavit. Schavelisckius⁴ et alii, qui in eo oppido captivi tenebantur, liberati sine pretio. Pulvis igniarius et alia belli instrumenta duci cesserunt. Brisaci magna egestas est salis, foeni rerumque aliarum. Eone iturus sit dux an Friburgum, Retelam, Constantiam, incertum adhuc. Ex literis hostium interceptis apparet per Sueviam Bavariamque ad Danubium usque perculsa omnia terrore victoriae. Oppidula quaedam in tribuni Rosae⁵ potestatem venere, alia dedere se parata sunt, ubi exercitus apparuerit. Ipse dux Wirtenbergensis Everhardus⁶, si invalescere res protestantium videat, forte ad poenitentiam perduci posset damnosissimarum pactionum, per quas tertia redituum pars sacerdotibus reddenda ei decedit. Multum auferunt⁷ potentes in aula caesariana et Bavarica homines et Claudia archiducissa⁸: pignora ei eripiuntur sorte non reddita, lites contra eum judicatae.

Bavarus⁹ commeatus et quae in bello usui ex aliis oppidis Donawertam confert. Interceptae ab Heilbrunna ad Brisacensem praefectum¹⁰ literae multum ubique trepidationis ostendunt. Tam benignas ad rem gerendam occasiones sunt quae turbant: Hanovia in ipso temporis articulo quo utilissima esse partibus poterat, amissa; Gallicum auxilium tarde se movens et, ut videtur, serum ver opperiens; interim coëuntes undique hostium copiae, non quidem tantae, quantus hic fert ex Germania indiculus, ad X millia equitum, peditum totidem, sed magnus tamen. In eo malo id boni est, quod alio tracta pars tanta hostium Banerio¹¹, ut speramus, liberos datura sit exitus.

Savellius¹² Laufenburgi negligenter custoditus sacerdotis ad se admissi evasit habitu. Johannem Waertium¹³, credo, majore cum cura Benfeldi servaturus est Quernhemius¹⁴ vel marescalli Hornii¹⁵ causa.

Germanos Galliae militantes, quos in Germaniam mitti haud dubie nostris rebus fuerat optabilius, secum trahit Castilionaeus¹⁶ ad II MCCCC, una Smids-

1 Copie Uppsala, UB., cod. 388a, ep. 123. Gedrukt Epist., p. 416. Ludwig Camerarius was Zweeds gezant in Den Haag.

2 Bernhard, hertog van Saksen Weimar.

3 Ferdinand III.

4 Bernhard Schaffalitzky.

5 Rheinhold von Rosen.

6 Eberhard III, hertog van Würtemberg.

7 De copie te Uppsala heeft hier: conferent.

8 Claudia, aartshertogin van Oostenrijk.

9 Maximiliaan I van Beieren.

10 Hans Heinrich von Reinach.

11 Johan Gustavsson Banér.

12 Federigo Savelli, hertog van Poggio Nativo.

13 Johan van Werth.

14 Arendt von Quernheim.

15 Gustaf Karlsson Horn.

16 Gaspard de Coligny, maarschalk van Châtillon.

[p. 196]

bergii¹ cohors Guebrianum², qui duci Vinariensi auxiliator datus est, sequetur. Manicamus³ qui abfuerat quo tempore pons ille apud Wittewerum⁴ ab hoste captus est, in hanc urbem cum venisset, comperto graviter incusari absentiam suam latuit primum, deinde clam abiit. Judices in absentem datum iri credo. Praefecturam Colmariae et vicinorum locorum accepit jam Guebrianus.

Espernonius⁵ per filium ducem Valettam⁶ restitutus in aulae hujus gratiam retinebit Aquitaniae praefecturam. Senatorum parlamenti quidam⁷ in agros relegati sunt ob liberas voces, cum de reditibus illis a civitate Parisiensi debitis consultaretur.

In Italia res minus procedunt Gallis. Hispani Bremum, firmum castellum, quod in Mediolanensi agro Galli et Sabaudi struxerant, cepere. Nunc Pontem Sturiae, quod oppidum est Montisferratensis agri, obsident. In Novariam, Lumellam aliaque vicina loca plurimum intulere commeatuum et eorum, quae bello inferendo sunt necessaria. E Neapolitano regno VI M peditum, II M equitum exspectant. Sabaudos et Pedemontanos, avide nimis pacem expetentes aegre in bello retinet vidua princeps⁸.

Magna res est, si⁹ veri sunt, qui a Montepelicardo vicinisque locis veniunt, nuncii a Ratisbonensi civitate expulsum imperatoris¹⁰ praesidium. Equites Vinariensis cursare pergunt per Sueviam Bavariamque.

Pedites Helvetii et Germani ad MD per Vallem Telinam Mediolanum ivere. Helvetii, ut solent, distrahuntur religionum studiis et hinc metu a minis caesarianorum, inde spe ex prosperis rebus Vinariensis. Eorum protestantes qui sunt, seorsim suis rebus consultant Aroviae. Pontificii dubitant, an per Torgoviam transitum concedere debeant caesarianis, dum¹¹ finitimis invident obliti communis libertatis et periculorum ei imminentium. Pergunt eidem Helvetii rogare Gallos, ut comitatus Burgundiae bello eximatur, sed nulla obtinendi spe, quod ejus terrae homines animum hostilem nimis nudaverint plurimaque mala dederint Galliae.

Praefectus Hohentwilensis¹² quod ducem Wirtenbergensem Everhardum deseruit, eo defendit, quod non ipsi tantum, sed et Suedico regno et federi se dicat obligatum. Fatigat is quoque hostem excursibus.

Scribitur ad nos Cosaccos plurimos in Polonum¹³ insurrexisse ob vim factam religioni ipsorum et nova tributa; Tartaros adhuc in Moscoviam ire populabundos;

1 Ludwig von Schmidberg.

2 Jean Baptiste de Budes, maarschalk van Guébriant.

3 Abusievelijk voor Manicampius; bedoeld is Achille de Longueval, baron van Manicamp.

4 De copie te Uppsala geeft de lezing ‘Vitterum’.

5 Jean Louis de Nogaret de La Valette, hertog van Epernon.

6 Bernard de Nogaret d'Epernon de La Valette.

7 Jean-Jacques Barillon, Michel de Champrond, Pierre Gayan, Jacques Salo, Pierre Thiboeuf en Jean Sevin.

8 Christine, weduwe van Vittorio Amedeo van Savoye.

9 Het woord ‘si’ ontbreekt in de copie te Uppsala.

10 Ferdinand III.

11 Het woord ‘dum’ ontbreekt in de copie te Uppsala.

12 Konrad Widerholdt.

13 Wladislas VII (IV) van Polen.

[p. 197]

reposci a Turca¹ Asachum; Moldaviae regulum Johannem Mohylam² ab indigenis recusatum fugisse in Transilvaniam; inter Moldavos eosdem et Walachos belli quaedam exstitisse initia, sed repressa vi Turcae se interjicientis.

Haec partim respondebunt literis tuis datis 9/29 Martii³; siquid ultra est, id eisdem relectis jam adjiciam. D. Schmalzium⁴ et cum eo nova multa exspectabimus.

Ab Anglis nihildum mihi ad spem meliorem lucet. Ut Batavi bellum sumant in imperatorem vix sperandum tibi consentio. Sunt tamen rationes non leves, quae suadere possint, ut praeveniant temporibus insidiantem inimicum et latenter hostem.

Rex⁵ et pecuniam ex foedere duci Vinariensi suppeditat et praeterea mittit auxilia, sed sane tarda in tanta rerum occasione. Majus exibit, ut videtur, priusquam se jungant coëuntibus interim, ut jam dixi, hostibus undequaque non ignaris, quanta res agatur. Bellum hoc, quod novis incrementis ex Suedia incalescit, sine magno Brandenburgici⁶ malo non abibit.

De Ramseio⁷ nihil hic didici. Abs te siquid certius venerit, exspectabo.

Vereor, ut suffecturae sint Palatini opes ad alendum exercitum, nisi Angli eas sustentent. Elector⁸ in hac fortuna Crassus⁹ non est.

Quid Hassiacae viduae¹⁰ sit consilii, ubi Melander¹¹ vobis adfuerit, cognoscemus.

Aquisgranensis urbs imperatoris insessa milite, ut recte judicas, et alias civitates terrere debet exemplo et vicinitate Batavos. Princeps Arausionensis¹² brevi in apertum proditurus hic speratur. Erit id tum ad alia utile tum ad impellendos homines ingenio suo cunctabundos et quos trahere saepe facilius possis quam ducere.

In re Dantiscana¹³ puto eos satis acres fore, si responsum e Polonia non quale volunt acceperint. Suedi sapienter aliorum ea de re speculantur consilia.

Dux Everhardus Virtenbergicus Viennam ivit.

Spargunt Galli famam de capta a suis insula Sardiniam aspectante, Asinaria

1 Murád (Amurath IV), sultan der Ottomanen.

2 Voor een genealogische tabel van het geslacht Movilǎ zie men E. Legrand. Bibliographie Hellénique, IV, p. 158-159.

3 De copie te Uppsala heeft XX/XXX; in de vaste wekelijkse reeks van Camerarius' brieven 8 maart (zie no. 3497), 15 maart (zie no. 3506), 22 maart (zie no. 3512), 5 april (no. 3517) past de datum 29 maart beter.

4 Peter Abel Schmalz, secretaris van de Zweedse rijkskanselier Axel Oxenstierna.

5 Lodewijk XIII van Frankrijk.

6 Georg Wilhelm, keurvorst van Brandenburg.

7 James (Jacob) Ramsay.

8 Karl Ludwig van de Palts.

9 Marcus Licinius Crassus, bijgenaamd De Rijkaard; met Gaius Julius Caesar en Sextus Pompeius vormde hij in 60 v. Chr. het Eerste Driemanschap.

10 Amelia Elisabeth van Hanau-Münzenberg, landgravin van Hessen-Kassel.

11 Peter Melander, graaf van Holzapfel.

12 Frederik Hendrik.

13 De Poolse tol te Dantzig.

[p. 198]

nomine. Algerienses praedones plurimas cepere Hispanorum naves, quasdam earum ex India reduces. Damnum factum dicitur millionum septem.

Mitto edictum¹, quo rex Galliam S. Virgini in tutelam dat non probatum a parlamento.

Deo te tuosque, Illustrissime Domine, toto animo commendo.

Excellentiae Tuae omni cultu observantiaque addictissimus
H. Grotius.

1 Bedoeld zal zijn het edikt van 10 februari 1638: Déclaration ... par laquelle S.M. déclare qu'elle a pris la très saincte et très glorieuse Vierge, pour protectrice spéciale de son Royaume. Paris, impr. de P. Mettayer, A. Estiéne et P. Rocolet, 1638.

Lutetiae, X Aprilis nov. Cal. MDCXXXVIII.

Adres: Ludovico Camerario, Reginae Regnique Sueciae Consiliario et Legato apud Praepot. Ord. Foeder. Belgii.

In de copie te Uppsala boven aan de brief in margine: R. Hagae 7/17 April. Ao. 1638.