Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 7

[p. 150]

2593. 1636 mei 15. Aan A. Oxenstierna¹.

Excellentissime Domine,

Ducem Bernhardum² adhuc febricula hic detinet.
Mirantur multi, a Gallis, gente calida, tam lente moveri omnia, pridem promoveri nihil; caesarianos³ quoque nihil in has partes tentare, sed in nos maxima parte virium verti. Sunt, qui tacitam conventionem intervenisse arbitrantur his legibus, ut imperator⁴ cum Palatina Domo, rex⁵ cum Lotharingo⁶ ut vasallis suis, in modum, qui aequus ipsis videbitur, rem componant. Praeter haec creditur Roma aliquid addi velle, quod ad infrigendas haereticorum, quos vocant, vires pertineat. Confluentes interim Trevericae in periculo sunt.

In Valle Telina fraudatus diu pecuniis miles obsequium exuit et video idem de ducis Bernhardi milite metui. Neque enim vel unius mensis ad eum adfertur stipendium videnturque Galli ducem quidem privatis commodis et matrimonio Rohaniae⁷, a quo non alienum se simulat, illigare suis rebus velle; caeterum exercitus ei conservandi curam non habere. Juveni tamen principi Wittenbergico⁸ promittitur pecunia, unde cohortem sive regimentum, quod plane delapserat, reparet.

Dux Bulionius⁹ rege et cardinale¹⁰ convento abiit ob Leodii, ut creditur, negotia. Missam non adiit, sed facturus id Sedani creditur. Mutatum se sententia non dissimulavit, etiam apud protestantes. Cardinalis Riceliacus dixit se laborem sumere velle traducendi ad romanam ecclesiam etiam ducis Rohanii uxorisque ejus¹¹: credo et filiae¹², ut per eam deinde, si possit, et ducem Bernhardum ad se pertrahant. Nam protestantium operam posthac in imperiis militaribus usui non fore et Castilionaei¹³ et Lafortiorum¹⁴ exemplo manifestum est; etiam reformatis pastoribus, quod lutheranos ad communionem suam invitaverint, rerum novarum crimen impingitur. Pontificis¹⁵ potestas plus intra paucos annos in Gallia profecit quam duobus ante seculis.

1 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Gedrukt Epist., p. 232; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 181.

2 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

3 De troepen van keizer Ferdinand II.

4 Ferdinand II.

5 Lodewijk XIII van Frankrijk.

6 Karel IV, hertog van Lotharingen, met wie de Franse koning in ernstig conflict was.

7 Marguerite de Rohan (1617-1684), dochter van Henri, hertog van Rohan; zij huwde in 1645 met Henri Chabot. Een huwelijk met Bernhard van Saksen-Weimar heeft niet plaats gevonden.

8 Roderich (1618-1651), oudste zoon van Julius Friedrich, hertog van Würtemberg-Weiltingen. Roderich was in Franse dienst.

9 Frédéric Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon; betreffende zijn overgang tot het katholicisme zie VI no. 2322, p. 295 n. 16.

10 De Richelieu.

11 Marguerite de Béthune (1595-1660), dochter van Maximilien de Béthune, hertog van Sully; in 1605 was zij met de hertog van Rohan gehuwd.

12 Zie boven, n. 7.

13 Gaspard de Coligny, graaf van Châtillon.

14 Jacques Nompar de Caumont, markies van La Force.

15 Urbanus VIII.

[p. 151]

Licestrius¹ extraordinarius in Galliam legatus ab Anglia nondum abiit: exspectant Angli a caesare² et ab Hispano³ legatos. At Galli a legato hic ordinario Angliae⁴ rogati, an, si rex Angliae⁵ se Gallo conjungere vellet, restituendae etiam electoralis dignitatis Domui Palatinae fidem vellent dare, responderunt videndum prius, quid acturus sit apud caesarem Arundelius⁶. Id jam fine Aprilis scriptum tradidere, cum mense Februarii pari excusatione essent usi, quod Viennae aliquid de negotio Palatino fama ad se perlatum dicerent. Non desii ego in colloquio cum legato eum hortari, ne post tam longa ludibria diutius se trahi paterentur; tempus esse aliquid constituendi. Ostendebat is mihi literas, quibus Hamburgo ad se perscriptum erat: Suedos et Gallos foedus iniisse rebus duntaxat suis promovendis nulla cum aliorum cura. Dixi convenisse ut eorum omnium, qui se nobis adjungerent, negotium socialiter ageretur. Dicebat ex Anglia scriptas ad Sublimitatem Tuam literas: regis Daniae filio⁷, dum viveret, archiepiscopatum Bremensem a caesare promissum: edicto cautum, ne Seldeni liber, Maris clausi nomen praeferens⁸, extra Angliam editus in Angliam importaretur, id factum occasione accessionum quarundam, quas typographi extranei addiderant minus Anglis placentium; publicam continet eorum, quae a Seldeno disseruntur, comprobationem. Beverius, extraordinarius Batavorum legatus⁹, cum Angli primo statim colloquio dicerent se jus suum notum omni humano generi fecisse, ac id in rem conferre sibi constitutum, intellecta rei magnitudine quievit mandata e patria exspectans.

Comes Hanoviae Jacobus¹⁰ de pecunia sibi a Gallis debita multum queritur nec dissimulat principem Arausionensem¹¹ auctorem sibi esse, ut ad Batavorum potius militiam se transferat. Querelas non minores a tribunis, qui sub ducis Bernhardi ductu, spe pecuniae Gallicae arma tulerunt audio. Accendent¹² invidiam, quae duci Bernhardo dantur a rege, munera, quinquaginta thalerorum millibus aestimata.

De eo, quod postremis literis¹³ per notas addideram, quid judicem, nescio: adeo me multa incertum habent; siquid propius rescivero, non omittam indicare, et simul Deum precari, Excellentissime Domine, ut Tuae Sublimitatis actiones ad christiani orbis bonum regat.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Robert Sidney, graaf van Leicester; zie no. 2567, p. 113 n. 1.

2 Ferdinand II.

3 Philips IV.

4 John Scudamore.

5 Karel I.

6 Thomas Howard, graaf van Arundel; zie over hem V, p. 318 n. 12.

7 Volckmar -Valdemar Christian-, hertog van Sleeswijk-Holstein, zoon van Christiaan IV van Denemarken en Christina Munk.

8 Over John Selden en zijn Mare clausum zie V, p. 515 nn. 7, 8 en 9.

9 Cornelis van Beveren uit Dordrecht.

10 Jakob, graaf van Hanau-Münzenberg.

11 Frederik Hendrik.

12 De tekst der Epist. heeft de lezing ‘accendunt’.

13 Zie no. 2585 postscriptum.

5/15 Maii 1636.

[p. 152]

Haec ubi scripseram, venit ad me Heufdius¹. Si verum est, quod ex ministris regiis intellexisse se dicit, numerata jam Sublimitati Tuae XC millia imperialium, est quod gaudeam.

Vienna literae indicant a Maguntiacensi indictum Ratisbonensem conventum. Promisisse duos Bavaros² in se moram non fore. Coloniam aut Leodium Barbarini cardinalis³ ad nuntium pontificis Viennae agentem⁴ literis pacis colloquio proponi. Ab imperatore spem ostendi, ne hoc quidem paci obstiturum. De Bozzolo, in Italia imperii feudo, ut id Mutinensi⁵, etiamsi bello se extricet, clienti semper Hispanico, retinere imperatore auctore liceat laborari ab Hispanis. Sperari Annae Austriacae principis⁶ cum duce Medinae Torresiae⁷ matrimonium. Coloredum majorem⁸, quod a Galliae finibus abierit, culpam rejicere partim in cardinalem Hispanum⁹, qui auxilia sibi contra magnum sub Suessionensi¹⁰ exercitum non submiserit, partim in Polonorum militum obsequia detrectantium contumaciam.

Ab Italia discimus Datii castellum Mediolanensi in solo trans lacus Comensem et Clavennensem situm a Rohanio tentatum frustra ipsiusque cum damno. Hispanos bene immunitis illis partibus secessisse in circumsita Ticino, Alexandriae, Tortonae, dum Galli eorumque socii ad Niceam se recolligant magnis adhuc in Sabaudum¹¹ suspicionibus. Hispanorum duo millia in Honorati insulam transgressa spe excensus in littus Gallicum. Neapolitani regni praefectum¹² homines quaerere credulos, qui ipsi promutuum dent, quod ex augmento vinarii et frumentarii vectigalis et vindicata fisco tertia parte fructuum a fisco pridem alienatis praediis recipiant. Turcam classem armare et metui Etruscis, ne in Ilvam aut Liburnum portum irruat paratis ipsi, si opus sit, et in Corsica et in Gallica ora receptibus. Estraeum¹³ Romae inter cetera id agere, ut Gallis Palmerolam et Ponzam feuda ecclesiae Parmensi¹⁴ concessa, insidere liceat ex iis locis mari imminentibus parata ultione adversus mala, quae e duabus insulis sibi ereptis ferunt. At contra ducis Parmensis uxorem¹⁵, cum magnam videat invidiam ortam, quod Sabioneda Gallis concessa fuerit, anniti, ut pro Gallico praesidio liceat inducere Italicum. Castellum Odofredi permunitum ab Hispanis, qui ea possessione contenti non difficiles videantur futuri ad pontificis monita liberandi Parmensem Placentinumque agrum belli malis. Tres cohortes, alam unam e Germania ad lacum esse Constantiensem: exspectari octo millia e Silesia trans Alpes

1 Johan H(o)eufft, bankier te Parijs en zaakgelastigde zowel van Zweden als van Frankrijk.

2 Maximiliaan, keurvorst van Beieren, en Ferdinand van Beieren, aartsbisschop-keurvorst van Keulen en bisschop van Luik.

3 Francesco, kardinaal Barberini; zie over hem III, p. 230 n. 2.

4 Malatesta Baglioni, van 1634 tot 1639 nuntius te Wenen.

5 Francesco d'Este, hertog van Modena.

6 Anna Carafa, prinses van Stigliano; vgl. VI no. 2287, p. 241 n. 7.

7 Felipe Ramirez de Guzmán, hertog van Medina Las Torres.

8 Jerónimo Colloredo.

9 Don Fernando, kardinaal-infant.

10 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

11 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

12 Manuel de Guzmán, graaf van Monterey, van 1631 tot 1637 onderkoning van Napels.

13 François Annibal, hertog van Estrées.

14 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

15 Margherita de Medici, dochter van Cosimo de Medici († 1621), groothertog van Toscane.

[p. 153]

itura. Sed et Gallorum novas copias tribus viis in Pedemontanam regionem iter capere.

Haec neque certa omnino neque spernendis tamen auctoribus, ut tradita sunt, tradere officii mei duxi.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.

In dorso: Praes. Stralsundi die 13 Junii 1636.