Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2323 1635 oktober 26. Aan A. Oxenstierna¹.

Res non optimas nuntiare triste quidem, sed non est effugere necessitatem quam tempora injungunt.

Rex² huc rediit, est ad S. Germani, cardinalis Riceliacus Ruellae. Regis abitu diffluxit nobilitas, quae feudi legibus evocata fuerat, gravata sumtus suis opibus majores in tanta praesertim rerum necessariarum caritate, ne fame dicam. Querelae ubique plurimae, nobilitatis, plebis; et quidam liberius apud ipsum regem locuti in Bastiliam dati sunt, quorum est comes Cramalius³, militiae et aulae vetus. Etiam Suessionensis comes⁴, regii sanguinis princeps, ab aula nuper discessit exulcerato animo, quod in regis conclave, ubi de bello instituta erat consultatio, intromissus non esset: princeps autem Condaeus⁵ contra bellum in Hispanos susceptum multa disserit.

Rumores, quibus non populus tantum, sed et rex pascitur, Valentiam cis paucos dies sperare nos jubent. Sed rerum prudentes, quamvis rupto Padi ponte novis auxiliis iter ablatum est, existimant tantum, ex quo Celada⁶ intravit, esse in oppido militis, ut vi agi vix quicquam possit humente praesertim anni tempestate, alimentorum vero eam copiam, ut fames sperari non possit.

In Rhaetia stat bellum. Helvetios pontificios intelligimus transitum Caesarianis ex Germania in Italia[m] permisisse pecunia inductos, sed addita lege, ne gregatim transeant. Tam in illis locis quam in Germania Gallicae copiae vix dimidium implent ejus, quod dicuntur. Et Sabaudus⁷ neque venit in castra ad Valentiam neque misit, quantum pacta exigebant. Legatus interim ejus⁸ in Hispania haec dixit: post Melonis⁹, legati Hispanici abitum multum res mutatas, coactum se ob necessitates suas suique populi aurem praebere Gallorum postulatis, ita tamen, ut nihil ob id immutarit animum boni publici cupientem, neque depositurus sit unquam reverentiam devotam, quam debeat regno Hispanico. Princeps Doria¹⁰ Parmensis¹¹ terras incursum it, videnturque ejus ducis res sive bello sive pace non optimae fore, quod a Gallia longius abest et consilia ipsius a pontifice¹² non probantur. Galli multum transfugiunt, multos et morbi absumunt.

1 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Gedrukt Epist., p. 191; Oxenst. Skrifter 2. afd. II p. 107.

2 Lodewijk XIII van Frankrijk.

3 Adrien de Montluc, graaf van Cramail; zie no. 2322, p. 295 n. 15.

4 Louis de Bourbon, graaf van Soissons.

5 Henri de Bourbon, prins van Condé.

6 Alonso Gaspar de Cordoba y Alvarado, markies van Celada.

7 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

8 Allessandro Cesare, abbé de Scaglia.

9 Francisco de Mello; zie over hem no. 2308, p. 274 n. 3.

10 Gian Andrea Doria, prins van Melfi (1607-1640).

11 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

12 Urbanus VIII.

[p. 297]

Neapoli non cessatur omnibus modis pecunia fieri neque auditus pontificis nuntius¹ ecclesiastis levamentum postulans.

Venio ad nobis propiora. Gallasius² capto Saraepontis et Bipontino oppidis junxit se cum duce Carolo³; ea res, ut puto, necessitatem imponet Incolismensi⁴ et Lafortio⁵, qui Lunaevillam dereliquere cum reliquiis Valettani⁶ exercitus - peditum ei ferme alteram partem clade nuper accepta periisse intelligimus - se conjungendi. Neminem video, qui ex illis locis quicquam boni exspectet. Nec melius marescallo Castilionaeo⁷ res procedit, cui Hispanus non minores copias opposuit.

De pace multi sermones, plerique existimant expeditas satis Gallis rationes, cum Caesare⁸, quicum bellum non habent, ex commodo ecclesiae romanensis resarciendae amicitiae. Cum Hispano⁹ plusculum erit difficultatis, sed tamen cum neuter quicquam teneant rerum alterius - exceptis illis Maris Mediterranei insulis -, non ita difficilis videtur reditus fore ad pactiones Verbinenses¹⁰. Quod de Gallico exercitu eo, quem Castilionaeus et Brezaeus¹¹ duxerant, apud Batavos¹² reliquum est, inde revocatur, magno impendio mari rediturum.

Closelium¹³ ad se a regina matre¹⁴ missum ad pervertenda regis consilia Rohanius¹⁵ vinctum tradidit fidei suae pignus. Missus est hinc in illas partes, qui de capite internuntii sententiam ferat.

Ponica¹⁶ noster heic adhuc haeret pecuniam quaerens alendo militi, cujus militis multa improbe facta in regis subditos, etiam in muliebrem sexum, narrari audio. Dux Bernhardus, ut ex Ponica intelligo, queritur nullas se literas a Sublimitate Tua post abitum accepisse. In castello ad Maguntiacum negat Ponica esse ad victum necessaria ultra mensis unius aut alterius necessitates. Comes Hanoviae Iacobus¹⁷ multis fortiter factis nomen egregium consecutus huc venit et me vidit; deseruit urbem pene contactam nec multum de ea sperat post tot urbium majorum exempla, nisi Casselensis landgravius¹⁸ eo supplementum introducat.

Dux Bulionius¹⁹ et praeter eum alius e Nassavia Dillenburgensi domo²⁰ in pontificis romani sectam transiere orti majoribus, qui nihil tale unquam de posteris suis sperassent.

1 Niccolo Herrera, van 1634 tot 1639 nuntius te Napels.

2 Matthias, graaf Gallas, keizerlijk bevelhebber in de Dertig-jarige oorlog.

3 Karel IV, hertog van Lotharingen.

4 Charles de Valois, hertog van Angoulême.

5 Jacques Nompar de Caumont, markies van La Force.

6 Van Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

7 Gaspard de Coligny, graaf van Châtillon.

8 Ferdinand II.

9 Philips IV.

10 De vrede van Vervins werd in 1598 gesloten tussen Frankrijk en Spanje.

11 Maarschalk Urbain de Maillé, markies van Brezé.

12 De woorden ‘apud Batavos’ ontbreken in de uitgave der Epistolae.

13 Louis Clausel; zie ook no. 2322 en no. 2291, p. 245 n. 3.

14 Maria de Medici.

15 Henri, hertog van Rohan.

16 Tobias von Ponikau, raad en gezant van Bernhard van Saksen-Weimar.

17 Zie over hem no. 2322, p. 295 en n. 14 aldaar.

18 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

19 Frédéric Maurice de La Tour d'Auvergne, hertog van Bouillon; zie no. 2322, p. 295 en n. 16 aldaar.

20 Ludwig Heinrich; zie over hem no. 2319, p. 287 n. 3.

[p. 298]

Legatus Magnae Britanniae¹ vereor, ut post amissum Manheimum ac Franquendaliam multum promoveat in Palatinorum negotio apud hanc aulam res protestantium, nisi dum validi sunt, leviter curantem.

Ad pacis negotium sive Spirae sive Constantiae tractandum Davausius² destinatur rebus in septentrione bene peractis inclitus. Meti et Nanciaci multum esuritur.

Literas a Publiczio³, quii Tiguri exsulat, accepi etiam ad Tuam Sublimitatem, quas mitto: accedunt scripta duo, latinum alterum, quod ipsius Caesaris ad legatum suum Romae agentem⁴ esse arbitratur - ego non inelegantis ingenii commentum esse censeo -, Italicum alterum de Limburgensi ducatu Palatinis dando in solatium amissi veteris patrimonii, ad fidem Hispani apud Britannum liberandam. Puto et hoc vigilantis esse somnium, quale olim fuit de Sardinia Antonio Navarrae regi⁵ ab Hispanis ostentata. Simile est, quod alii ferunt de Andegavensi ducatu cum summi imperii jure transcribendo in ducem Carolum in locum Lotharingiae.

Multi sunt sermones de quadrimestribus induciis pangendis ubique inter bellantes, ut paci paretur via, cujus promovendae⁶ causa legatus pontificii lateris Gienettius⁷ jam Roma abiit. Cardinalis Riceliacus negat multum se de pace sperare, quamdui de ea solus verba faciat Imperator⁸, qui cum Gallia bellum nullum habeat, non autem Hispanus. Ad hoc non admodum amici animi signum habemus, secretarium legati Gallici adhuc in aula Hispanica rententum⁹ vetitumque ministri publici officio fungi. Id jus talionis est pro eo, quod hic secretario Hispanico et Salazari¹⁰ evenit. Scripserat regina mater nuntio Mazarino¹¹ literas belli detestationem et mala omina continentes, quibus praeterea ipsa, si pax placeret, se conciliatricem offerebat. Sed ingratam per se operam ingratiorem etiam effecit, arcanum illud, quod a Rohanio patefactum dixi.

De Bavaro¹² velut non commodaturo suffragium domui Austriacae ad imperium video susurrantes quosdam: mihi supra vetera vincula nova affinitas¹³ contrarium credibilius facit. Et Bavaro cohaeret Coloniensis¹⁴, nisi Gallicis aut Batavicis armis terreatur.

Maguntiacensis quin plane Hispanicarum sit partium, nemo dubitat. Tre-

1 John Scudamore.

2 Claude de Mesmes, graaf van Avaux; zie over hem V, p. 277 n. 10.

3 Hans Georg Peblicz (1577-1650), officier en diplomaat; hij was in 1629 uit Engelse dienst naar Zürich gekomen, waar hij correspondent voor Zweden werd.

4 Scipione Gonzaga, vorst van Bozzolo; zie no. 2222, p. 141 n. 8.

5 Antoine de Bourbon, koning van Navarra (1518-1562).

6 De uitgave der Epistolae heeft de lezing: procurandae.

7 Over kardinaal Ginetti zie no. 2319, p. 287 n. 5.

8 Ferdinand II.

9 Gautier de Peny.

10 Resp. Antonio de Navaze en Luis de Velasco, graaf van Salazar; vgl. betreffende laatstgenoemde V, no. 2105, p. 485.

11 Giulio Raimondo Mazzarini (Jules Mazarin), extra-ordinarius nuntius van Urbanus VIII in Parijs.

12 Maximiliaan I, keurvorst van Beieren.

13 Maximiliaan was op 15 juli 1635 in tweede echt gehuwd met Maria Anna, dochter van keizer Ferdinand II.

14 Ferdinand van Beieren, keurvorst van Keulen.

[p. 299]

virensis¹ in victoris est potestate. Saxo², quid clam promiserit, non difficilis est conjectura. Duas cohortes Gallicas, quas regimenta vocant, caesas a Gallasio jam nuntiatur, ipsum quaerendis alimentis cogi ad irruptionem in Galliam; cui prohibendae missum a rege, qui ad duces Gallos mandata ferat audendi proelium.

Deus bene vertat, aut si arma nostra sociorumque prosperare ipsi cordi non est, det sine probro ac periculo pacem, idemque, Excellentissime Domine, Sublimitatem Tuam bono publico sospitet.

Sublimitatis Tuae devotissimus cultor
H. Grotius.

1 Philipp Christoph von Sötern; vgl. V no. 2097, p. 473 n. 1.

2 Johann Georg, keurvorst van Saksen.

16/26 Octobris, 1635.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.

In dorso: Praes. Stralsundi, die 9/19 Nov. 1635.