Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2297. 1635 oktober 4. Aan A. Oxenstierna⁸.

Excellentissime Domine,

Regis⁹ copiae cum novis dilectibus tum evocatu nobilitatis feuda possidentis etiam ex transligerinis partibus auctae jam putantur ad XX peditum, VI aut VII equitum millia, quibus nunc S. Michaëlis coenobium premens eo in potestatem redacto ducem Carolum¹⁰ sperat se Lotharingia posse expellere, sive impetu facto in castra Rambervilleriana, quod multi difficillimum judicant, sive praecidendo ipsi commeatus, ipse Picardiam aliaque loca plena congestu frugum prope se habens ad exercitus sui alimenta. Ea res, puto, et quod retro cesserat landgravius¹¹, qui eum traxerat, Gallasio¹² causam dedit ponte ad Wormatiam transito redire ad

8 Hs. Stockholm, RA. Eigenh. oorspr. Gedrukt Epist., p. 185; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 98.

9 Lodewijk XIII van Frankrijk.

10 Karel IV, hertog van Lotharingen.

11 Wilhelm V, landgraaf van Hessen-Kassel.

12 Matthias, graaf Gallas, bevelhebber van Ferdinand II in de Dertig-jarige oorlog.

[p. 252]

ripam cisrhenanam. Insecutus eum est Valettae¹ exercitus non dissimulantibus Gallis, cum Germani ipsi transrhenana deserant, se quoque eorum omissa cura arma vertere ad partes suis rebus viciniores. Inter Rhenum ac Mosellam ad vicum quem Galli, nescio an corrupto, ut solent, vocabulo Hautrementum vocant, carpsere Galli postremum Gallasii agmen. Id quater mille equitibus additis draconariis quibusdam constitisse et concisum omne aut disjectum vulgant monumentumque victoriae tredecim machinas teneri. Ea res animos plebis nonnihil hic consternatos nuntiatis ad Ambianum perque omnem Picardiam vicorum incendiis, quae Croati faciunt, nonnihil restituit. Rerum prudentiores desertis non minus a duce Bernhardo² quam a Valetta omnibus iis, quae Rhenus a nobis dividit, metuunt, ut iis, qui Gustaviburgum quique Hanoviam custodiunt, satis sit animi ad sustentandum. Ne Franquendalia quidem concussa Manhemii exemplo duratura putatur constantia, ubi intellexerit sociorum vires ad Treviros aut Lotharingiam abductas. In illas enim regiones omnia arma et consilia sua conferunt Galli; credo, ut possessione ibi confirmata eo magis pacem conficiant suo ex usu. Pacem enim ab illis expeti non multorum tantum sermonibus et exspectato Neoburgici³ huc adventu, nisi forte jam advenit, sed latet, sed et plurimis argumentis cognoscitur.

Primum in Valle Telina constitit bellum in Tirolensem agrum sua arma proferre nolentibus Rhaetis antiquorum foederum reverentia. Sabaudus⁴, ne se moveat, ait pro XXX millibus militum, quorum spes erat facta, vix XII exhiberi, ad mutandas totius Italiae res imparem numerum. Nec desinit legatus Caesaris⁵ obire principes, ut eos a Gallica societate avertat pertracto et pontifice⁶, ut Parmensi⁷, vasallo quippe suo, quiescendi auctor esset.

Ivit quidem in Picardiam Castilionaeus⁸ dux Chaunio⁹ melior, sed ne is quidem copias habet, quibus magni aliquid possit aggredi.

Nova onera imponere plebi vix audent qui rebus praesunt nondum plene sedatis per Aquitaniam seditionibus¹⁰, facili inde contagio.

Iam vero ex duabus insulis Margaritae et Honorati classis Hispanica augescens indies captis quibusdam navibus Gallos omnes maritimam tenentes oram, dum metuunt labem Italici Turcicique commercii, impellit ad pacis vota; sicut nunc in Batavis plebs tanto in praesens piscatus damno ac formidine in posterum fit belli impatiens. Hyems haec tota, ni fallor, magis arcanis de pace colloquiis quam bello transigetur, nam neque nobilitas suo sumtu evocata diu par erit tantis impendiis neque Gallorum corpora hyberni caeli injurias pati didicerunt; et regis ipsius valetudo non urbibus tantum sed et regionibus totis tum suo merito, tum quia sub ipso Galliam regentium eam salvam esse interest, antehabenda non erit extra periculum per vitam castrensem. Ego vero, si mihi liceat de re obscura judicium promere, non credo malle Gallos absque sociis seorsim quam cum sociis pacem facere, sed id timeo, ne illi arcanis colloquiis pontifice usi conciliatore rem ita parent, ut quae

1 Louis de Nogaret d'Epernon de La Valette.

2 Bernhard, hertog van Saksen-Weimar.

3 Wolfgang Wilhelm, paltsgraaf, hertog van Neuburg en Jülich-Berg (1578-1653).

4 Vittorio Amedeo, hertog van Savoye.

5 Scipione Gonzaga, vorst van Bozzolo; zie no. 2222, p. 141 n. 8.

6 Urbanus VIII.

7 Odoardo Farnese, hertog van Parma.

8 Gaspard de Coligny, graaf van Châtillon.

9 Honoré d'Albert, hertog van Chaulnes; zie over hem no. 2178, p. 79 n. 12.

10 Vgl. onder meer V, p. 496.

[p. 253]

ipsi suo ex commodo constituerint, ea alii etiam suo damno cogantur sequi, ut tempore Mausoniensis foederis¹ Mantuanus² et Rhaeti. Nemausi nuper iesuita³ eo pervenit audaciae, ut diceret sicut olim Davidem paganorum, ita regem nunc haereticorum foederibus uti, utrunque eodem animo, ut a vera religione alienos ipsa societate everterent.

Veneti adhuc spectatores tantum agunt et quem Caesarianorum⁴ copiae ex Tirolensi agro in Mediolanensem sibi transitum ipsorum per fines postulant, quantum audio, nec concessuri sunt⁵ nec prohibituri.

Regem Hungariae⁶ in morbum, quem exierat, recidisse heic qui volunt, facile credunt. Et jam rumores aulici regem Poloniae⁷ Imperio Germanico, sororem⁸ ejusdem duci Aurelianensi⁹ uxorem destinant.

Qui res pro Gallia Viennae agit¹⁰, ut quidem inde perscribi video, pacis conditiones has proponit, ut Galli Pignerolum retineant, Mantuano liceat externis se praesidiis munire, sociis ipsorum ne noceatur. Haec si obtineantur, spem facit Lotharingiae non quidem Carolo duci de Gallia pessime merito, sed fratri ejus Francisco¹¹ reddendae. Indidem scribitur Bavarum¹² copias suas sub imperium dedisse Hungariae regis.

Ab iis, qui regi adsunt, scribitur S. Michaëlis monasterium pertinacius quam loci ratio ferebat defensum, sed jam exterioribus munimentis detractis ad muros perductam oppugnationem. Itaque nihil aliud quam deditionem in diem 3 aut 4 Octobris novi calendarii sperari. Ex iisdem literis discimus non sine Gallorum etiam primorum damno abiisse illud cum Gallasio certamen, et video esse qui dubitent, utra ex parte major accepta sit jactura.

Literas Sublimitatis Tuae et landgravii marescallus Castilionaeus heic demum accepit, itaque mihi has commendavit illis respondentes.

Deus, Excellentissime Domine, res et Sublimitatis Tuae et publicas regni ac sociorum sospitet.

Tuae Sublimitatis cultor devotissimus
H. Grotius.

1 Het verdrag van Monçon, mei 1626.

2 Vincenzo II Gonzaga (†26 dec. 1627).

3 Misschien Alexandre Fichet, ev. Balthazar de Bus; zie Les Etablissements des Jésuites en France III, p. 932.

4 De troepen van Ferdinand II.

5 Het woord ‘sunt’ ontbreekt in de uitgave der Epistolae.

6 De latere Ferdinand III, zoon van keizer Ferdinand II.

7 Wladislas VII (IV).

8 Anna Katarzyna Konstancja -Anna Catharina Constantia- (1619-1651); de plannen tot dit huwelijk hebben geen doorgang gevonden.

9 Gaston Jean-Baptiste de France, hertog van Orléans, broer van Lodewijk XIII. Betreffende de pogingen zijn huwelijk met Margareta van Lotharingen ongeldig te doen verklaren zie Merc. Franç. XX, p. 849 vv. en p. 989 vv.

10 Nicolas, sieur de Charbonnières.

11 François Nicolas, hertog van Lotharingen (1609-1670), kardinaal-bisschop van Toul.

12 Maximiliaan, hertog en keurvorst van Beieren.

Lutetiae, 4 Octobris novi Cal. 1635.

Clerus a rege pecuniam postulatus contra durissima in protestantes¹³, in ipsum regem regnumque iniquissima et moribus hucusque servatis dissentanea

13 De woorden ‘contra durissima in protestantes’ ontbreken in de uitgave der Epistolae.

[p. 254]

postulare non veretur. Inter alia quod nuper de conjugio Lotharingae¹ responderat, id valere non vult, nisi idem pontifici videatur; miseret me regum, qui volentes serviunt et tot alieni dominatus suis magnis impensis satellites alunt.

Adjunxi his quae de Rhaeticis non spernenda ad me scripsit Sprecherus².

1 Margareta; zie p. 253 n. 9.

2 Fortunatus Sprecher; zie IV, p. 138 n. 9.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.