Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 6

2146. 1635 juni 15. Aan A. Oxenstierna¹².

Venit huc ante dies aliquot minor Butillerius¹³, ad quem quotidie misi, nec semel sed saepius. Saepe domo exierat, saepe negotiis distinebatur. Etiam condic-

12 Gedrukt Epist., p. 153; Oxenst. Skrifter 2. afd. II, p. 46.

13 Léon le Bouthillier de Chavigny.

[p. 27]

tam ad horam cum venissem, dicebatur ad regem¹ profectus, qui Monticellas jam venerat. Reversus huc cum iterum tempus condixisset, excusavit res subito enatas. Tandem cum Ruellas venisset cardinalis² non optime valens et eo ipse etiam se contulisset, secutus eum sum tum vero me urgente, cum tricari nequiret amplius, admisit me.

Commodum cum Bulionio³ eum reperi, locutus sum utrique de omnibus negotiis quae regi patrique Butillerio⁴ commendaveram et cardinali, de quingentis millibus maxime.

Literas ab Sublimitate Tua binas recte datas sibi fatebatur, promissum disertum non agnoscebat, tantum dixisse se regis nomine facturum regem, quicquid res ejus ferrent, ut Sublimitas Tua causas querendi non haberet. Bulionius, ut pecuniae parcus est, adferre magna regni onera, tamen se Heufdio⁵ de ducentis millibus satisfacturum delegatis ipsi novorum edictorum redemtoribus. Butillerius saepe perseverans in negatione fidei suae obligatae Feuquerium⁶ ajebat sibi testatum verum esse, cum Heilbronense fedus pangeretur⁷, ipsum de hac pecunia Feuquerium regis suamque fidem interposuisse. Itaque rem ut justam commendabat Bulionio. Ego quoque causas adferebam non leves, cur sine longiore mora desideriis Sublimitatis Tuae satisfieri ex usu esset regis ipsius. Responsum aliud a Bulionio non extuli quam visurum, quid ferrent regni res.

Praelegi deinde illis, quia ad cardinalem ob dolores aditus non erat, Ringravii Ottonis⁸ literas, quibus significabat auxiliares copias ex partibus ad Albim frustra ad Moenum exspectari retentatas incerto Saxonicae pacis⁹. Addidi ex Batavis literas de induciis Lunemburgici¹⁰. Rogabam, ut petierat Ringravius, Feuquerio, qui retro nunc a Lafortio¹¹ digressus Rheno propiora rediit, mitterentur quamprimum milites ad supplendum eum, qui promissus esset numerum xii millium, quorum nunc pars altera, neque ea integra, sub ejus ductu reperiretur. Dicebant constitutum regi mittere eo, supra quam pollicitus esset, ad xvii millia. Rogavi, ut facta verbis responderent et celeritas auxilii rebus urgentibus, quando rex Hungariae¹² cum magna vi copiarum, ni in tempore trans Rhenum ipsi iretur obviam, quod nisi aucto nostrorum exercitu fieri nequiret, paraturus esset transferre bellum in ripam cisrhenanam magno et amicorum communium et Galliae ipsius periculo; qua de re monuerat me etiam Solmensis¹³, cujus itidem ut ratio haberetur in praestanda liberalitate regis annua, ita ut ipse a me postulaverat, rogavi. Dixerunt inter ea, quae rex erogari vellet, etiam ipsius honorarium esse perscriptum.

1 Lodewijk XIII van Frankrijk.

2 De Richelieu.

3 Claude de Bullion.

4 Claude le Bouthillier.

5 Johan Heufft (†1652), bankier te Parijs en Zweeds zaakgelastigde.

6 Manasse de Pas, markies van Feuquières.

7 In 1633 gesloten tussen Zweden en de protestantse Duitse vorsten.

8 Otto, wild- en Rijngraaf; zie V no. 2042, p. 405 n. 3.

9 Zie no. 2131, p. 3 n. 8.

10 Vgl. no. 2133, p. 7 en n. 6 aldaar.

11 Jacques Nompar de Caumont, markies van La Force.

12 Ferdinand - de latere keizer Ferdinand III -, zoon van Ferdinand II; hij was sedert 1626 koning van Hongarije.

13 Reinhard Philipp, graaf van Solms.

[p. 28]

Postea ex Batavicis literis satis recentibus¹ eos edocui post conjunctos exercitus Batavicum Gallicumque cardinalem Hispanum² munimentis se continere inter Getam Demeramque amnes cum peditum duodecim, equitum sex millibus. Eum numerum augeri undique ex oppidis educto milite vetere in ejusque locum ad custodiam oppidorum submissis aliis ex novo delectu. Ea fore impedimento quominus recto itinere in Brabantiam nostri pervaderent; quod si supra Getam iter caperetur tridui, in eo dispendium fore et eundum per loca sterilitate vasta. Animos crescere hostibus, quod ex Picardia, qua parte nudi satis Belgarum fines, bellum non ingrueret. Coqui in Batavis panem ad usque centies quinquagies mille pondo pro Batavico exercitu, pro Gallico ad bis centies quinquagies mille, penetrandi longe hostilis soli meditamenta.

De novo praelio faeliciter pugnato rumorem heic sparserant Espinoji³ literae; sed eum languescere video nec a regiis ministris affirmabatur.

Inter hos armorum paratus non desinitur et de pace agi. Certo comperi jam a rege Hispano⁴ ad conventum super ea re habendum loco, quem pontifex⁵ indixerit, nominatos comitem de Ognate⁶ eumque, qui confessionarius reginae Hungariae⁷ fuit, et alium quendam⁸. Regem Galliae, cui id a pontificis nuntiis⁹ indicatum, non recusare, quominus conveniatur, non tam, ut Venetus aliique judicant, cupiditate pacis adeo blandientibus per Belgicam successibus quam ne apud exteros subditosque invidia laboret pacis dispretae. Palam dicit rex nullas se admissurum pacis conditiones, quibus non sociis omnibus abunde caveatur.

Dum haec scribo, prodit regis edictum de causis belli in Hispanum, quod mitto¹⁰. Mitto et de victoria apud Arduennam¹¹ literas, quales rex ad duces suos in Germaniam misit. Addidi et eas, quas rex ad duces itidem suos pro Ringravio scripsit, quae ipsum frui possessis volunt, ipsius quidem in Galliam commemorata fide, at donationum Suedicarum dissimulata mentione. Non indignae item, quae legantur imperatoris¹² ad principes Italos literae graviter sugillantes regis Galliae fidem in negotio Vallis Telinae. Galli facile se ab hac culpa purgare arbitrantur laesis ab Hispano jam pridem illis pactionibus, cum ne rogatis quidem aut Rhaetis, quorum ibi jus summum est, aut ipsis Vallis Telinae habitatoribus, quod pacta volebant, traduxit illac exercitum; neque minus incusandis parum curatae fidei Vallis Telinatibus non soluta pecunia annua, qua libertatem jussi erant redimere.

1 No. 2133 dd. 5 juni van Nicolaes van Reigersberch.

2 Don Fernando; zie over hem IV, p. 412 n. 11.

3 Timoléon d'Espinay, seigneur de Saint-Luc, graaf van Estelan (tegen 1580-1644), maréchal de France.

4 Philips IV.

5 Urbanus VIII.

6 Don Inigo Veléz de Guevara y Tasis, graaf van Oñate, van 1633 tot 1637 Spaans gezant in Duitsland.

7 Maria Anna (1606-1646), dochter van Philips III van Spanje; haar biechtvader was de Spaanse capucijn-diplomaat pater Quiroga.

8 Latere geruchten noemen in plaats van pater Quiroga de vice-koning van Napels, Manuel de Guzmán, graaf van Monterey, en als derde de markies van Mirabel, don Antonio de Zuñiga y Davila.

9 Giorgio Bolognetto en Giulio Mazzarini.

10 Ontbreekt; zie no. 2145, p. 26 en n. 1 aldaar.

11 Zie V no. 2123, p. 510 n. 4.

12 Ferdinand II.

[p. 29]

Tam ex edicto regis typis edito quam ex illa de victoria apud Arduenam epistola apparet, imperatori bellum minime indictum neque eum pro hoste etiamnunc haberi. Dicitur rex Hispaniae factum suorum in capiendo detinendoque Trevirensi¹ improbare. Sed ut maxime ea causa subducatur, restant aliae satis multae, quae edicto continentur, ad circumdandam juris speciem armis per Brabantiam faeliciter se promoventibus. Iam nunc nuntiatur minora oppida, Diesta, Tielemontium, aliaque teneri a nostris, e Bruxella Machliniaque late fieri fugam, timeri Antverpiae.

Imminutam tempestatum incursu Hispani Italicam classem satis constat; amissarum navium numerus varie refertur. Et sunt, qui non longe a Toulono, portu Provinciae, post acceptum id damnum spectatam classem ajunt non sine orae ejus metu. Nihil tamen etiamnunc hostile aut mari illic aut terra actum Pigneroli adhuc haerente Crequiaco².

Super Colmariensi negotio dixit cardinalis Insulano³ potestatem paciscendi datam non fuisse; regem tamen facturum, ne Colmarienses imploratae tutelae suae poeniteret.

Arnautius⁴, Philipsburgi infaelix custos, elapsus hostium manus huc venit ultroque in Bastiliam se conjecit paratus causam dicere; jamque scriptum sparsit Germanos, qui ibi fuere, proditionis faciens reos. Fiduciamne tantam ex innocentia, an ex auctoritate faventis sibi patris Iosephi⁵ conceperit, dies nos docebit.

Felicem Sublimitatis Tuae in ista loca adventum quamprimum intelligere desideramus Deumque precamur, Excellentissime Domine, ut Sublimitati Tuae favens adsit.

Lutetiae, 15 Iunii 1635.

Ex variis narrationibus de praelio in Arduenna unam mitto⁶, quae a viro istarum rerum perito profecta mihi videtur et legi digna. Residentem Caesareum⁷ abire parantem manere hic voluit cardinalis.

Sublimitati Tuae devotissimus
H. Grotius.

1 Zie V no. 2097, p. 473 n. 1.

2 Charles Créquy de Blanchefort de Canaples.

3 Melchior, sieur de L'Isle.

4 Isaac Arnauld; zie V no. 1981, p. 322 n. 1.

5 Betreffende père Joseph, de gunsteling van De Richelieu, zie V no. 1975, p. 309 n. 12.

6 Ontbreekt.

7 De priester Sébastien Lustrier.

Adres: Axelio Oxenstiernae, Sacrae Reg. Maj. Regnorumque Sueciae Senatori et Cancellario.