Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 3

1314. 1628 september 21. Van J. Wtenbogaert¹.

Mijn heer,

D'uwe seer aengename van den XXVI Augusti² is mij wel geworden. Ick verlangde seer, alsoo ick in lang van uE. niet en hadde gehadt. Mijn leste aen uE. is geweest door mijn neeff Frans Wtenbogaert³, die mij schrijft uyt Angers, dat hij se uE. hadde gelevert, hoewel uE. daervan niet en vermaent. Doch 't en was maer een briefken van recommandatie. Ick heb weynich aen uE. geschreven sedert eenige maenden, omdat ick verneem, dat uE. van alles wordt geadverteert, mogelick oock particulierder als door mij, van andere vrienden, twelck mij heeft doen geloven, dat mijn schrijven overtollich ende volgens moeyelick mocht sijn. Begeert uE. evenwel, dat ick continuere als voorheen, oock te lande, ick sal 't doen met de hulpe Gods.

Ick danck uE., dat deselve de saeck van Mercier⁴ houdt gerecommandeert. Vanhier is men wel genegen, maer de middelen ontbreecken ende d'onseeckerheyt onser saecken is soo groot, dat men noch voorwaerts noch achterwaerts en kan. UE. heeft wel verstaen, dat in Julio request wierdt gepresenteert aen de HH. Staten van Hollandt door een goedt aental gequalificeerde gedep^de. uyt alle kercken van Hollandt, oock dat deselve met d'aenhangende stucken gelesen is in volle vergaderinge, met apostille van renvoy aen de respective magistraten, blijvende de placaten in vigeur. Soo veel appelen als peeren⁵. Middelertijdt continueren de vergaderingen, sonder dat op de scherpe missive, daernae opt aenhouden van 't synodus van Delff aen alle officieren gesonden tot rigoureuse executie der placaten, yet gevolcht is, uytgenomen dat voorleden Sondach eene vergadering gestoort is in den Hage door aendringen van de Gecommitteerde Raeden. 't Grau aldaer begonde all wat te remueren tegen de vergadering, waerover alsoo eenige borgers clachtich vielen aen den heer praesident⁶, thoonde S.E. sich seer gestoort op Wtenbogaert, alsoff de Haechsche principalick op hem sagen, hoewel hij meer als een maent vandaer geweest was. S.E. sprack leppick van den man, maer wierdt naer gelegenheyt wel bejegent. De propoosten waeren vuytermaten belachelick, nisi fuisset in re seria. Men vreest voor sware executie in die plaets. De h^r. prins is absent tot Bergen. Eenige meynen, dat de HH. Gecommitteerde Raeden die hebben gecapteert. De tijdt sal voort leeren.

De questie tuschen de pred., off de remonstranten admissibel waren ten h. avondmael met haer gevoelen, is opt leste synodus provincialis tot Delff geter-

1 Hs. U.B. Leiden, coll. rem. 191. Eigenh. oorspr. Antw. op n^o. 1302; beantw. d. n^o. 1323. Gedrukt Rogge, Br. Wtenb. III: 2, p. 187.

2 N^o. 1302.

3 Zie n^o. 1269. Wtenbogaert schijnt niet te denken aan zijn brief van 2 augustus, n^o. 1294.

4 Zie n^o. 1286.

5 Zie Rogge, Johannes Wtenbogaert en zijn tijd III, p. 178 vv.

6 Nicolaes Cromhout; zie II, p. 476 n. 4.

[p. 381]

mineert negative, wel tegen den danck van vele politycke kercxgesinde, die liever hadden gesien, dat men affirmative hadde geconcludeert, hopende de remonstrantsche vergaderingen met die quasi accommodatie te breecken. Op de Amsterdamsche requesten in Martio ende Aprili lestleden aldaer aen den prins etc. van verscheyden overgegeven, is geantwoordt in druck met seecker ondersoeck derselver, oock op seeckere redenen, waerom men de placaten rigoureuselick behoorde te executeren, wtgegeven ter Goude¹. De generale requeste, lest overgegeven van de remonstrantsche met aenhangende stucken wordt mede gedruct.

T'Utrecht was lestmael een plaets verstoort, in dewelcke de remonstranten ordinarie vergaderden. Evenwel hebben sij se nu weder ingenomen ende continueren als voren sonder datter yet tegen gedaen wordt. Mogelick wil men wachten tot de verandering van de magistraet, die op handen is.

Daer is veel spraex, dat Mil. ende Veenh.² dese reyse weder in de ridderschap sullen comen. 't Kan sijn, maer sal 't de verdructe veel helpen?

De boecxkens van Pelletier³ sijn wel ontfangen, soo ick uE. meyne geschreven te hebben⁴. Het (boe)ck met de copie van tverhandelde tot Beern⁵, daervan uE. schrijft, is mij door Mercier niet gesonden. Ick heb niet daervan gehoort, wensche het te sien. Wie is die vrouw van Chastillon, de moeder⁶? Ick meynde, dat die all overleden was. Heeft zij uwer E. onderrechtinge wat gesmaeckt? Hoe verre begint men 't stuck van de remonstranten, daer uE. is, te apprehenderen? Soud er aen sijn, dat Buckingam⁷ de leer der remonstranten in Engellandt soude favoriseren? Dat schijnt vrembdt voor soo een man. Wt Londen schrijft men, dat seecker Engelsman⁸ gecomen zijnde in de suite van Soubise⁹ bij Buckingam in sijn camer op een morgenstont denselven een poingnaert int hert gedout soude hebben, dewelck nedervallende soude met een schreuw geroepen hebben: men moort, men moort mij. Daerop soe sijn hoffdienaeren geroepen sijnde: de Franchoysen hebbent gedaen, soude d'Engelschman geantwoordt hebben: neen, ick hebt gedaen. De coninck van Groot Brittanië wordt geseyt te leggen aen de kinderpocxkens. Maer dese dingen sijn uE. beter bekent. D'Anti-censure¹⁰ wordt gedruct. De nervus ontbreeckt den remonstranten ende ordre. Tegenwoordich niet anders.

Ick bidde God, Mijn heer, dat hij uE. beware, trooste, stercke ende segene met alle de uwe, sonderling oock D. Tileno¹¹, Dore¹² etc.

21. September 1628.

UE. dienaer,
Mheden.

1 Knuttel, Pamfl. n^os. 3813 en 3814.

2 Cornelis van der Myle en Reinoud van Brederode (1567-1633), baron van Wezemberg, heer van Veenhuizen, beiden schoonzoon van Johan van Oldenbarnevelt.

3 Zie n^os. 1294 en 1302.

4 Zie n^o. 1294.

5 Zie n^o. 1302, p. 368 n. 11.

6 Zie n^o. 1273, p. 323 n. 4.

7 Zie n^o. 1310, p. 377 n. 7.

8 Een gewezen luitenant ter zee, John Felton (1595?-1628); zie Aitzema, Saken van Staet en Oorlogh I, p. 734.

9 Benjamin de Rohan, seigneur de Soubise; zie n^o. 1059, p. 27 n. 6.

10 De Apologia van Episcopius; H.C. Rogge, Bibliotheek der Remonstrantsche geschriften, Amsterdam 1863-1864, p. 41.

11 Daniel Tilenus.

12 François d'Or.

[p. 382]

Adres: A Mons^r. Mons^r. Grotius à Paris.

In dorso schreef Grotius: 21 Sept. 1628 van Meden.