Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 1

239. 1612 Juni 6. Aan Is. Casaubonus⁵.

Viro Summo Isaaco Casaubono H. Grotius S.

Dubitare te veto, Casaubone virorum doctissime, quin tuam ad Peronium epistolam⁶ saepissime repetam, ut cum pauca extent eius modestiae scripta, unum mihi multorum utilitatem exhibeat. Quo tu plausu eruditorum, quo piorum gaudio exceptum credis libellum, cuiusmodi optarant diu multi, viderat iamdudum nemo? Ego sane, qui iudicandi peritia plerisque, at Christianae pacis desiderio nemini cesserim, cum tibi homini eruditissimo, religiosissimis Angliae Episcopis, Regi denique sapientissimo, hoc unum propositum video, ut aequitatem vestram Christiano Orbi approbetis, hoc sane nomine et Deo egi gratias, et saeculo gratulatus tum. Ne illud quidem dissimulabo, mihi eius libri lectione resuscitatam non parum spem, quam extinguere nunquam potui, de sarcienda aliqua ex parte Ecclesiae concordia. Viam, quae eius rei est unica, monstrat prudentissime liber tuus, ut nimirum relegatis ad Scholas quaestionibus, quae lites magis serunt, quam pietatem promovent, in id laboretur, ut eorundem sacrorum participes internam animorum coniunctionem externa consociatione

5 Hs. British Museum Londen, cod. Burney 364 f. 172. Antwoord op n^o. 237. Beantwoord door n^o. 244.

6 Zie p. 206 n. 3.

[p. 210]

testemur. Nam eorum, qui pacem sperant eiusmodi, quae περὶ παντὸς ζητουμένου, Est vel Non definiat, nimium stulta persuasio est. Sed illud, quod tu bonique omnes volunt, ne quarundam opinionum haud multum ad religionis summam spectantium diversitas mentes hominum coetusque dissociet, ab iis quidem qui Pontificis sub regno vivunt, hac praesertim Iesuitarum potentia, sperandum forte non est. Nanque illis ϰέϰριται praefracte tueri recepta utcunque dogmata, quorum potissimum illud habent de Pontificis Maiestate, qua freti Concilia Regesque contemnunt, et quidem magno impudentiae quaestu. Adversus hoc hominum genus melius nihil cogitari potest, quam quod tu nunc agis, ut detrahatur illis superba antiquitatis persona, qua et sibi maxime placent, et semidoctis facillime imponunt. Discant rem sibi παραδοξότατον aliud esse veram Ecclesiae historiam, aliud Baronii Annales. Nos interim, si placet, cogitemus numqua sit ratio constituendae pacis saltem inter puriores Ecclesias. Difficile et hoc, ut saepe iam mones, praesertim ex quo scabiosis ingeniis ista passim licentia concessa est, ut controversias omnes in maius ostentent: hoc est Ecclesiae suae vulnera exprobrent. Veruntamen desperandum non puto. Cuius meae sententiae cum multas afferre possim rationes, una nunc ero contentus, quod omnino credendum est posse fieri quicquid aliquando factum apparet. Atqui in Polonia anno CIƆIƆLXX Ecclesiae tres, una quae Helveticam hoc est nostram Confessionem sequitur, altera quae Augustanam profitetur, cuius sectatores composito in odium vocabulo Lutherani nuncupantur, tertia Fratrum Bohemicorum in conventu Sendomiriensi¹ testatae sunt palam in praecipuis Christianae Fidei capitibus optime sibi convenire. Et ut de Coena infelix dissidium tolleretur, formulam sane elegantem concepere, qua id quod satis ad concordiam videretur fideliter exprimerent. Sanctissimumque id Fedus multis postea Synodis renovatum nunc quoque observatur, ita ut Synaxes etiam communes habeant, et opinionibus quidem nonnihil, animo autem ne minimum quidem dissentiant. Hoc alii qui caetera ὁμόδοξοι in paucis iisque non maximis seorsim eunt, quominus imitentur quid obstet non video: si modo initium ei rei reperiri posset, quod est profecto facti dimidium. At sicut tu prudenter mones, nolle Regem sua sponte talia coeptando ϕιλαρχίας² suspicionem incurrere, ita ad nos quod attinet, ea est huius corporis moles quae ducentem sequi facilius possit, quam ipsa suopte motu alios impellere. Sed profecto ubi rem mecum diu cogitavi pulcherrime mihi videtur ex ipsa Germania, ubi dissensionum acerrimus est morbus, remedii quoque nascitura occasio. Anni sunt quinque ipsi, cum Elector Palatinus consilium hoc de stabilienda per Synodum concordia et quidem ad illius pacis Sendomirianae exemplum per literas et Magno Britanniae Regi et nostris Proceribus diligentissime commendavit³. Nec dubium est quin is qui nunc Palatinatum administrat⁴, quique ei adsunt a consiliis, quorum aliquos et ipse nosti, flagrent iisdem votis. Itaque curatu facillimum est, ut et a Palatino et ab aliis quibusdam Germaniae Principibus obnixe rogetur Britanniae Rex, ut hanc curam, sane Fidei

1 De z.g. Consensus Sendomiriensis van 1570; gedrukt o.a. in Corpus et Syntagma Confessionum Fidei. Genève 1654; H.A. Niemeyer, Collectio Confessionum in Ecclesiis Reformatis publicatarum (1840) p. 553 vv.

2 Zie n^o. 226.

3 Brandt, Historie der Reformatie II p. 80.

4 Johan, paltsgraaf, hertog van Zweibrücken, die de regeering voor den minderjarigen Frederik V waarnam.

[p. 211]

Defensore dignissimam, serio suscipiat, cunctantesque alios ad societatem tam praeclari consilii invitet. In nostris Ordinibus non modo moram fore nullam pro comperto habeo, sed ultro ipsos omnem daturos operam, ut res semel coepta ad exitum perveniat. Sacrorum quidem praecipue res agitur, quae turbari istis dissidiis nimis certum est. sed habent et hi qui publica curant, quo praeterea moveri debeant. Valida illa adversariorum acies, si manipulatim pugnare pergimus, vicit. Et nos adhuc dividimur, quos velut testudine facta confertos stare oportebat? Nec ulla, me iudice, vera societas exspectanda est, quamdiu Theologorum hoc regnum erit, lites augere et accendere. Quare te oro ut tantillum tibi temporis subducas, quo quid hac in re fieri et possit et debeat consideres. Nam prout tu iudicabis, ita ego huic negotio aut incumbendum ant supersedendum existimabo. VI. Iunii CIƆIƆCXII.