Logo DBNL
Reysen na Jerusalem ende Jordaan (2016)

Reysen na Jerusalem ende Jordaan

(2016)–Jan Govertz–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

De overtocht van Venetië naar Jaffa

De inscheping

Als ick voor geseyt hebbe geaccordeert wessende met die patroen ende myn hoeftgelt hadde betaelt xl gouden croenen daer ick vanden patroen quytancie of naem, soe bereyden ick my gansselyck tot den reysen ende coften alle dat my van noede soude mogen wezen, te weeten cofte een kyste daer ick des snachts op slapen mochte ende een bulte, oorcussen ende deken ende slaeplakens, twelck ick dachs moechte toeslaen.

Noch is u van noede voorsien van victalie, als van goede broetmuytschuyt, 245 ij of iij brillen 246 rode wijn, een bril versch water, een goeden parmesaen kaas, ij of drie hammen,

viij of ix tongen, xxv zauzyskens die te Veneetgien wel goet zyn. Ock coeep xi goede botter ende sout die in een aerden pot, want die botter coempt te Veneetgien te marct ongesouten. Ock ist noetelyck dat ghy u versiet van suyker, candy ende noetmuscatten want ghy dit noetelyc hebt int Heylige Lant. [111]

Als ick my nu dus voorsien hadde van al dat ick behoefden, zoe zyn wy met eender barcke sceep gevaren omtrent een half mile daer onsse scip lach. Aldaer soe loten wy om onse stantie, dat is een plaetse van iij voet breet ende viij of ix voet lanck daer ghy u kist ende u goet mocht setten. Ende wat stancie u int loten te boerte valt daer moet ghy mede tevreden wezen, ten waer datter een zyn stantie om gelts ruymden, twelck men nyet gaerne en doet. Myn stantie was beneden naest Heyndrick Opmeer met zyn wyf ende drie kynderen. Drie ofte vier spanter tesamen; die laeten haer stantien ofscieten in manier of 247 een camer waer die sy mogen toesluyten. Als wy nu onsse stantien geteyckent hadden soe waeren wy wederom nae Veneetgien ende maecten ons rede. [112]

Den xxiiij dach in mey soe quaemen wy binnen Veneetgien ende laegen daer stille tot den xxiijen

dach junii ende was op Sinte Johan Baptisten avent ende rekende met onsen waert ende vueren met eender barcke sceep. In welcke scyp wy noch stille lagen tot den xxven dach in junio.

De afvaart; door de Adriatische Zee naar Kreta

Den xxven dach van juneo des morgens inden dageraet seylden wy up Godts barmherticheyt naden Heyligen Lande toe. Den eersten anstaende nacht waeren wy in groeten perickele overmits groeten onwedere ende stormen. Alsoe dat wy allen desen nacht lagen en reden ant ancker, twelcke seer periculoes was als myn geseyt werden. Des anderen dachs soe waren daer veel van des patroens volck die alle hoer beste clederen antogen. Twelcke hoer manier is soe wanneer sy den doot voor oogen sien, sorgende alsdat sy die nyet ontgaen en sullen, soe doen sy als ick hier scryf. En dat daerom opdat mense begraven sellen opt gewyde, soe waer sy an lant comen dryven.

Desen xxvj dach van junio wasset weer wat beter geworden ende halden onssen ancker op nae middach ende seylden voors ende quaemen des nacht voor een vervallen stedeken, Rufigina geheeten. 248 Dit geliefden 249 moechten daer aen lant varen mit barcken.

Te Rufigina werden ons vertoent dat

heylige lichaem Eufemie twelcke seer miraculoes daer ant lant is gecoemen dryven mit een marmoren tombe &c. [113] Onse patroen nam hier in xl scapen ende eenen os levendich, varsch broet, varsch water, hout om te barnen ende ock groete steenen om ons mede te verweren tegens onse vianden om hiermede uuyt die maers uuyt dat castel 250 te warpen of 251 van noede geweest hadde. Van desen souden wy ons al voorsien hebben te Parens, [114] meer overmits dat onweder en muchten wy daer nyet havenen.

Parens leyt c milen van Veneetgien, ende van Parens c milen leyt Zara 252 ende is een aertbiscopdoem. Aldaer rust den ouden Symens justus die Jesum in syn armen nam ende sprack: ‘Nunc dimittis servum tuum, Domine’ &c. [115]

Eer wy van Rufigina voert zeylden songen wy Salve Regina ende collect 253 ende daernae lasen wy Miserere ende De profundis ende dit deden wy alle avent soelange wy int scyp waren.

Op Sinte Peter ende Sinte Pouwelsavent zeylden wy in den daegeraet van Rufigina voorts tot Onser Liever Vrouwen Visitatienavent toe al met groeten swaren storme, dick meer achterwerdts dryvende dan voorwaerden, ende waren nyet sonder groeten perikele om te blyven 254, maer op Onser

Liever Vrouwenavent seylden voorts met eenen goeden winden voorby perikel dese clyppen [116], welcke clippen zyn een speluncke der Turcken.

Dese clyppen hieten Montangie Melizelo ende zijn gelegen van Veneetgien iiijc milen. Montangie Melizelo ofte Leezelo is een wonderlycke steenroetze, leggende in die zee als een hogen torn. Dese bergen gelyck leggender veel inder zee, waerdoer daer periculoes is om seylen, bysonder inden nacht. Hier omtrent soe vancktmen zardeyn die seer groet is, ende dat eylant daermense vanckt hiet Camisa.

Wy sagen een berch leggen inder zee, geheeten Sinte Andriesberghe 255 ende daer staet een minnebroederscloester op, die onderhouden werden van ons kersten coningen. Ende die minnebroeders van Sinte Andriesberch hebben dat eylant Montangie Lezeelo onder haer subjectie met dat wiltbraet dat daer in groete mennichte op is daer sy of leven. Ock synder veel valcken opt voorscreven eylant. [117] Ende dit eylant is der Turcken haven als sy eenich roefscepen opter see hebben, waerdoer dattet periculoes is om hier voorby te seylen. Mer wy seylden hier voorby met een goeden wyndt.

Noch zeylden wy voorby tgebercht geheeten Zozano, ende hier eynt Colpho ende hier eyndt

die Veneetianen haer jurisdictie. [118] Desen tyt vueren wy voorby menich lustich lantscap die ick nyet al bescryven en can.

Anden zuydtzyde lieten wy leggen den berch Amboren [119] ende tlant van Napels ende Calabren, meer wy saegen dat nyet. An die noortzyde lieten wy leggen Slavonyen, ende behoert eendeels toe den Veneetianen ende eendeels den Turck. Wy seylden voorby tlant van Albanien ende leyt eensdeels onder den Griecken. Dits talderhoechste gebercht vander werlt. [120] In dit gebercht woenen die stradioten ende syn schoene mannen ende draegen hoeden met groete hoege tuyten. [121] Ende kerstenen die daer woenen, regieren den wyngaert vanden Tuercken. Anders een souden sy geen wyn telen 256 alsoe Godt die Turcken die gratie ontogen heeft. Noch geseylt voor by een geberchte, geheeten Schoya ende Plano &c.

Voerts gepasseert voorby Corphon ende leyt in Griecken ende behoert toe die Veneetianen. Ende daer leggen twe stercke castelen twelcke grote fortelesse zyn voor die Veneetianen.

Desen nacht waeren wy in groeten last wantet scip naest bedreven was ende van duysenden een datte nyet te gronden ginck. Op desen selfden tyt soe wroecht 257 onse medebroeder inden wyngaert 258 Hans Dirckzoen ╬ Koeremoery ende sterf ende was ons eerste doot opter zee ende was een van die vier rechters die

wy opt scip hadden. God heb zyn siel; het souden zyn anderden reyse 259 geweest hebben. Ende als dach werden den vyfden dach in julius 260 voormiddach werdt hy doot op die kuebrugge 261 in een kiste gebrocht. Alle die int scip waren werden metter cloecke boven geluyt. Ende daer laesen men een misse ende vigilie voor zyn ziele. Dit gedaen wesende werde die kiste toegesmeten ende werden van die boetgesellen overboert geset inde zeede ende dreef daer godgeliefde, twelck deerlyc was om te sien. Dat hem nu gebuerden, mocht ons mede gescien. [122]

Als dit gescieden waren wy omtrent een slot ende lant, geheeten Slaffolonia, 262 welcke slot die Veneetianen int jaer m.ccc ende lxxx vanden Turck wonnen ende is een groeten troest voor die coepluyden ende pellegroms om daer voorby te passeren. Uut desen gebergte coemen veel schoene wynen die zeer goet zyn ende ock veel wasch. Van dit slot Slaffolonia synt voorts xxx milen tot Jantis ofte Zazinthen 263 ende werdt 264 voor die helft tuschen Jaffa ende Veneetgen ende leyt Janthos van Veneetgien omtrent duysent milen. Meer tys beter te seylen van Janthis tot Jaffa dan van Veneetgien tot Janthis.

Ende wy quamen tot Janthis den ven dach van julius omtrent middach. Ende

terstont quaemen die trompers mit een barcke om ons scyp al spelende ende hieten ons vriendelyc wellecoem. Ende hier vueren wy mede an lant. Onse patroen cofte drie levende ossen ende versch broet ende water. Onder dit derp Janthis leggen lxxij dorpen die alle dinck tot Janthis te coep brengen. Alle dinck is daer redelycx coeps want wy coften ses goede hunderen om anderhalf marcell ende vyftich eyeren om een marcell, ende als die peregrinen daer nyet en zyn soe is alle dinck noch beter coep. Die wyn isser met allen seer sterck die ghy met water moet brecken, sult ghyse drincken, ende sy hieten desen wyn Romenysce.

Ick maecten desen middach goet cyere met myn geselscap. Ende ick doorsach dit dorp wel. Ten is nyet schoen van huysen, meer het is vol volcx. Daer lach eenen schoenen galey in desen haven van Janthis, toebehoerende die Veneetianen. Ende die patroen van desen galey dede ons goet chiere 265 ende toenden ons alle dat regiment 266 vande scepe. Dese patroen hadde genoemen ij scepen geladen met specerien ende ander costele cruyden want die van Veneetgien hebben previlegien dat nyemant dan galeyen ofte groete schepen cruyden vueren en moeten.

Item boven op een hogen berch recht boven dit derp staet een groet casteel ende is onwinbaer alsoe datter nyet wel by te coemen is. [123] Als ick nu alle dinck wel doersien

hadde soe coft ick anderhalf pont dadelen voor v marcketten. Ende vuer alsoe mitter bercke wederom schepe. Ende seylden desen avent voort met een geluckigen winden. Ende vueren des anderen dachs voerby Morea welcke lant den Turck besit, ende daer leggen v schoenen steden in als Columna, Corinten, Modin, meer wy waren daer nyet in. [124] Dit lant plach goet kersten te wesen, meer den Turck heeft dat lant nu al in zyn gewelt, alsoe dat zy al onder trybuyt sitten. Modin leyt c milen van Janthis.

Als nu soe wert ons die wint contrarie, alsoe dat wy nyet veel en vorderden desen nacht. Den vij dach julii sagen wy smorgens leggen een wonderlycken lant ende gebercht, geheeten Cyrygo maior ende Cyrygo minor. 267 Int eylant van Cirygo maior is die plaetze daer dat groete mirakel is gesciet vanden byscop Sinte Niclaes vant coeren dat daer in een scip quam, ende Sinte Niclaes nam daer veel coerens uut ende beloefden den scipper dat hy soe veel coerens soude vinden als hy thuys quam; syn volle mate, alsoet gescieden. 268

Noertwest op tuschen dese twe eylanden werden ons geweesen den rechten vaert na Constantinopolen. Anden luchterhant van Cyrygo leggen de landen daer seven coningen plagen te wonen. Hier leyt oock dat eylant

ende werden ons gewessen dat casteel daer Paris, Hectors broeder, Helenam ontscaecten daer die stryt van Troeyen uut rees.

Van Cirygo voorts cc milen tot Candien. 269 Ende seylden voorts al met contrarie winden, meer des saterdaechs met een redelycken wint maer stille tot Candien. Ende ons aventmael doende boven op die kuebrugge begonsten wy Candien seer te genaecken. Ende van stonden an soe werden dat boert vanden scepe rontsomme met veel schoender wimpelen behangen mit veel bellen daeran mit ock die wapenen van Veneetgien. Ende die cronen 270 vander marschen werden rontsomme gecleet met rooden syden laken ende werden besteken met pilen ende bogen ende dat was seer lustich om te sien. Alle dat in scip was, cleyn ende groet, moste al boven opt scip coemen. Onser wasser wel cc hondert 271 coepluyden, pellegroms ende boetsgesellen. Ende dit was een groete eer voor onse patroen, want onse patroen hadde daer binnen Candien woenen eenen bruder die hertoch van Candien geweest hadden binnen corten tyden. Want die van Veneetgien die setten alle drie jaeren een hertoch in Candien. Wanttet haer toecoempt. Desen heer was seer verblyt van onser toecoemst alsoe hy ons bewees, als ghy noch hoeren sult. [125]

Kreta; allerlei wetenswaardigheden

Den ix dach van julius des smorgens lach ons scyp op zyn alderschoenste ghestoffiert dat

een lusten mochten ende alle dat gescut werden los gescoeten dat int scyp was tot een triumphe. Ende van stonden an soe quaemen die schelmeyen uut die stadt van Candien met een barcke in onse scip ende hieten ons wellecoem met haer soete spelen. Ende alzoet sonnendach was soe vueren wy inder stadt ende hoerde misse tot die minnebroederen. Dit eylant Candien ofte Creta genaempt leyt in Griecken.

In voorleden tyden plach Candien te hieten Centapolis want het was met hondert eedelen steden vercyert. Dit eylant is dat eerste geweest vroem ter wapenen ende gescut. Hier syn oeck eerst die letteren ende scryften gevonden ende die musicke heeft eerst hier hoer begyn gehadt. [126]

Candien is een groot schoen lant maer daer leggen nu maer dan 272 vij steden in, maer daer zyn wel xiiij duysent dorpen, ende in Candien zyn veel besten en geyten. Men vint daer geen wolven noch vossen noch geen geslachten van scadelycke besten noch geen scerpenten. Al quamer eenige quaede beesten van buyten, die sterven terstont.

Candien is wel gebouwet ende geplant met boemen ende cruyden van medicinen, ende vol schoene wyngaerts. Ick was in Candien tot die prekaersdach sach ick een wyngaert

dien seven mael tsjaers rype druven voortbracht. 273Twelcke men wel mochten mercken want ick aet van die rype druven ende ick sach daeran onrype druven ende blosseme. [127] Ock Candien is vol costele gesteenten ende bysonder die steen, jocedactali genoempt, als Ysidorus seyt in syn xv boeck. [128]

Van alle groete venynde is Candien vry. Candien heeft eenen schoenen stadt geweest, meer is nu seer vervallen overmits ertbevinge. Alsoe dat ick op desen tyt in manieren als sy nu gestelt is nyet veel properheyts een weet van te scryven, 274 want het is een stadt vol hoecken ende winckelen, seer nauw van straeten. Ende die huysen syn boven al plat. Wy daden onsen middachmael ende avontmael meest boven oppet huys, dat wy over die stadt sien moechten.

Bezienswaardigheden en relikwieën op Kreta

Aldus Candien besiende soe quaemen wy in een poorte. Daer stonden sacken ende waren vol snees 275 twelcke vremt was te sien wantet alsoe heet was dat men nauwelycx langes die straten conde gaen, ende in dese poerte wast heel kuelder ende die sne vercochten sy ons om onsen wyn daermede te temporen ende kuel te maecken. Dit snee halen sy van eenen berch die nyet seer verde van der stadt leyt als ick naederhant wel sach.

Omtrent dese poerte was veel volcx vergadeert om te sien doen justicie over twee boese misdade menschen. In dese poerte recht voor die gevanckenisse

was een rondtaes 276 gemaect van koerden. Het is hoerluyden manier alsdat die diefhanger bint die misdadigen tuschen dese koerden moedernaect ende windt hem op ende laet se alsoe hangen tuschen hemel ende aerde, twelck alten swaren pyn is want dat lichaem hangt gespannen tuschen dese coerden als een francyne 277 op die raemen doet. Mer dese twe misdadigen cregen gratie ende werden doer den stadt gegezelt twelcke vremt was om sien. Sy waren malcanderen gecoppelt met een dwarshout op haer gat, welcke hout die diefhancker in syn eenen hant hildt ende in den ander hant hy een gezel, gemaect van bueffels leer daer hy haer wel dapper mede op het lyf sloech, datter dat roede sweet nae quam, ende elcke slach mocht men wel over zeven huysen hoeren. [129]

Des anderen daechs daer an gingen wy in die jodie, want daer woenen met alleen 278 veel Joden die al dragen geluwe mutsen waerdoer mense kennen mach. Daer waeren met allen veel costele juwelen ende gesteenten te coep ende om eer 279 redelycke prys. Ick cochte daer een steen seskant, amatist genoempt, siende uuten paerschen, voer ij Veneetianze ducaten ende twe marcellen, ende hiermede voer ick sceep. [130]

Des anderen dachs hoerden wy misse te minnebroeders ende die misse ten eynden wesende zoe werden ons aldaer veel heylichdoems vertoent van den guardian.

Inden eersten dat hoeft van Sinte Stephen die eersten martelaer, twelck was seer deerlyck gequest vanden steenen. Noch sagen wy een arm van Sinte Symon, Judas gebroederen. Noch een stuck van Sinte Franciscus cappe ende een stuck van zynen guerdel ofte coerde. Noch een stuck van Sinte Louwers bene van syn knyen nederwaerts. Een stuck vanden gulden poerte ende een stuck vander columme daer die Heer Jesus gebenedyt om is gegeselt geweest. [131] Noch een stuck van dat heylige cruys Ons Heeren Jesu Christi daer God den doot an gesturven is opden berch Calvarien.

Als wy nu dit heylichdom gesien hadden, soe werden wy voert geleet in een kellenaer aldaer ons vertoent werden veel doeden lichamen, ende dit was seer vreemt om te sien. Want dese dooden lichamen stonden overeynden, gescoert tegen die muyeren, [132] gehabitueert in alre manieren alsof sy langes der straten souden gegaen hebben. Ende dits een manier by die edeel 280 luyden om doen, alsoe dat die in levende lyven noch zyn, gaen dick visiteeren hoer dooden

vrienden ende bescryen den selfden met een vremde manier van huylen. Ende wonderlycke manier van droeffenisse toenen zy als sy hoeren vader ofte moeder, broeder ofte suster begraven sullen, twelck gesciet in generael alsoe wel onder den onedeelen als onder den edeelen, en is deser. Als hy doot is soe sytten sy en huylen ende gebaren, dat haer uut haer hoefden treckende, hoer clederen scorenende, binnen haeren huysen alsoedanigen gebaer toenende datter den heel buyert of overeynde van is. Aldus ropende soe vragen zy dat doeden lichaem wat hem daertoe poert dat hy gesturven is, verhaelde 281 daer al syn scat, alle syn haven, syn schoen wyf ende schoene kynderen, presenteerende ock alle synen offcoemst &c. Seggende: ‘Wat soude uwerliefde toch kunnen [133] gebrecken? Waerom sydi toch gesturven? Wat wast u van noede?’ Ende deser gelycken dwaesheyt veel, twelck ick eensdeels hebbe gesien ende hoerden waerdoer ick deese vreemdicheyt gescreven hebbe. [134]

Als ick nu dese kellenaer wel doersien hadde soe ginck ick inden hof des cloesters, in welcken groeten hof een cleyn hoefken was ofgescoeten rontsomme met plancken seer hoech. In dit hoefken saech ick een boem seer wonderlyck ende costelyc alst wel scheen

want sy seer nau bewaert wert. Myn wordt geseyt dat dese boem er vant selfde genus des boems is daer Adam ende Eva die verboden vruchten van aten, waerom sy uut den paradys gestoten werden. Ende daerom soe hiet desen boem museficus paradysey 282 &c.

In dorp van Mathera 283 in dat balsemhof, welcke dorp gelegen is een grote Duytsche mile van die groete stat Alkayr, in dit wellustige hof staet mede van desen genus des boems, als myn geseyt is vanden genen diet gesien hebben. In dit wellustige hof, wiens bladeren des boems lanck syn xv ofte xvj voeten ende bedt dan twe voeten breet. Ende vruchten des boems syn lange appelen welcke xviij, xix ofte xx an een tack wassen gelycke veel beesen an een druyf wassen. Ende dese appelen hebben een suete smake alse tot rypheyt gecoemen zyn. Ende an wat syde dat sy opgesneden werden, soe heeft elcxe deel dat gesneden wert een cruys mit een beelde desgeens die gecruyst is daerin gedruct. [135] This alsoe dat dat hout des wetenheyts des guets ende des quaets, welcke vrucht verboden was, was desgelyck als desen boem. Ende hier voortyts eert pampier gevonden werdt dat die oude vaderen screven in die bladen des boems alse gedroecht waren, want dese

bladen hebben van boven tot beneden zeer rechte lynien, gelyck van malcanderen staende. Dese boem is zeer vreemt om zien. Die bladen van desen boem in Candien hangen van boven tot beneden opter aerden ende dit scheen oft een tabernackel waer geweest ende sy waren wel twe ellen lanck ende meer dan een ellen breet. Het was noch een jonge stam ende al haddet wel geregent, ghy souter nochtan wel droech onder gestaen hebben, ende van desen bladen plaecten ick een stuck ende hebbet tselfde met my thuys gebracht.

Als wy nu wel desen hof doorsien hadden soe gyngen wy ter plaetsen daer ons veel schoen geschuts werden vertoent, daer Candien wel mede verciert is. Daer was een schoen suverlyck stuck dat myn xxvij voeten lanck was ende daer was op gegoeten perfectelyck aldus:

 

Roborae nulla valent nec moenia fortiae quaeque

O felix gaude munere Creta meo 284

Een feestelijke maaltijd bij de bevelhebber van Kreta

Des anderen daechs opden xij dach julii hoerden wy misse ende waren genoot van onsen patroens broeder, wylen heer van Candien, op een seer costelycken ende feestelycken maeltyt, als ghy hoeren sult.

Als wy genaecten dat pallays van desen vroemen heer, soe en conden wy nau gehoeren van die trommelen, trompetten, scalmeyen ende ander spelen daer sy ons mede wellecoem hieten. Ende als wy die trappen opgeclommen waren in die sale, soe stont die heer selver in persoen seer vroem ende heerlyck van statuere, met een langen fluwelen tabbart ter aerden toe, met een swaren dicken gouden keten om syn hals van fyn gout. Hy hadden ock een gouden ketten om syn rechter party van zyn hant tot aen syn elleboech toe ende hy hadden een costelen gordeel op syn lyf gegordt op zyn tabbert, ende hy toenden ons allegader een blydelyck aensicht ende bevael ons allegader an die tafel te sitten, alsoe wy deden. Heyndrick Opmeer met zyn huysvrou Lysbeth Jacops ende haeren kynderen ende ick saten by malcanderen.

Sittende an den tafel liet ick myn oogen ommegaen op die ordonantie van desen costelen maeltyt. Inden eersten stont daer een stellage in manier als die stellagien daer met ons dat heylichdoem op stondt, ende was schoen becleet ende daer stonden veel schoene gouden ende silveren vaten op, als kannen scotelen, scalen ende coppen, ende dat was een eer ende tryumphe voor die heer

die ons te gast genoot hadden die ons synen scat daer toenden. Al 285 wy nu ter tafelen saten, soe worden wy gedient met aldercostelycste gerechten dien ick dier gelycken noyt en gesmacken noch een 286 sach. Wy droncken daer over tafel die scoenste lyefelycste wynen als ick my leeven oyt dranck. Deese coestelheyt ende ordinancy van deese maeltyt is my nyet wel mogelyck om te scryven.

Desen eerwaerdigen heere hadde selver enen toesicht totter tafelen. Soe wat hy sach tot der tafelen gebreken, dat mosten die dienaers vervollen &c. Daer waeren sekere dienaers die allen 287 hoer officie was die vliegen vanden tafel te weeren mit wayertgens gyngen sy wayen over die tafel twelck ock een groete vercoelynge was voor ons, want onser seer veel was 288 ende die hetten groet &c. 289

Alsoe dicke als die dienaers een gerecht om brochten ofte of setten 290, soe gingen alle die schelmeyen, trommelen ende voorts alreley snaerspel. 291 Daer werden ock musick in Grictx gesongen. Alsoe dat my nyet mochelyck is om te scryven die tryumphe ende groete eere die ons desen eerwaerdigen heer toenden. In deser manieren dese maeltyt voleyndt, soe waeren wy allegader wel

verhoecht mit die coestelycke spyse ende dranck, alsoe dat wy altesamen desen eerwaerdigen heer met vroelycheyt gedanct hebben. Twelcke sonder twyfel wel reden was, ende syn alsoe van hem gesceyden. [136]

Andere bijzonderheden over dit eiland

Des anderendachs als ick misse gehoert hadden, soe doerginck ick ende doersach den stadt van Candien wel door. Ick ginck ock wandelen buyten der stadt wantet daer seer lustich is. Twe milen vander stadt soe werdt ons gewesen den berch daer Juppiter op plach te phylozopheren ende beneden desen berch leyt hy begraven. [137] Candie wert ock wonderlycken bewoent ende was vreemt om sien, want buyten die stadt woenen die luyden onder die aerden als die conijnen by ons in die hoelen in duyn.

In deser manieren desen dach doergebracht als nu, soe was een ygelyck besich om hem te onderleggen vant gene des hem van noede was, want broet, eyeren, hoenderen, wynen ende druyven zyn hier goeden coop. Dit moet wel een goet landt syn. Daer waschen alle jaers over hondert ende dertich duysent boeten malevezaeyn, 292 ende daer syn seer veel scapen die sy al melcken ende maecken daer caesen of, maer zy syn seer sout.

Ick coefte hier nyet sonderlincx dan wat paternosters van legnum

aloes ende anders 293 om selfden oppet heylige graeft te brengen ende wederom thuys, als die pillegroms van gewoenten syn om doen.

Item wy sagen hier een vreemde manier van smeden: die man ende dat wyf saten tsaemen ende smede ende hadden een alten vreemden manier van blasen, twelck ick nyet scryven en can. [138]

Vertrek uit Kreta naar Cyprus

In deser manieren Candien wel doersien, soe syn wy wederom tscepe gevaren alsoe onse patroen reetscap maecten om voorts te zeylen na Cyperen, twelck gescieden den xven dach in julio, alsoe wy onsen zeyl strecken 294 in die haven van Candien den viijsten dach in julio. Ende zeylden aldus voort nae Cyperen, scuwende die haven van Rodes twelck versceyden leyt van Candien iijc milen, welcke Rodes den Turck besit dat seer te beclagen is. [139]

Rodes is een zeer starcke stadt van toerenen, myeren 295 ende bolwercken. Voor deese stadt ant meer leggen xiij stercke thoeren met wyten molen daerop, [140] ende was in manieren van spreken onwinlick ende placht toe te hoeren die Sint Jans heeren 296 van Rodes, den welcke daer uut gedreven zyn vanden Turck in jaer Ons Heeren xvc ende xxiij.

Ende dese heeren bewonnen nu een eylant geheeten Malta ofte Militem

ende leyt tuschen Cicilien ende Thunes. Dat eylant van Rodes is een goet eylant ende wel vercyert met veel goede geberchten daer veel wylde dyeren op zyn, ende heeft veel schoene valeyen. [141]

Deser genuchelycken plaets mosten wy schuwen en blyven vandaen daer wy mochten, ende zeylden met eenen stercken redelycken goeden winde over die golven van Sinte Helena. [142]

Dit placht een quade onrustige zeede te wezen, alzoe dat nauwelyc een scip daerdoer conden geraecken. Maer naediemael 297 die heylige conninckinne Helena gevonden hadden die wapenen daer God mede gepynicht was geweest opden heyligen berch van Calvarien, soe heeft zy die golve ende zee beseylt ende worp daerin een van die drie nagelen Ons Heeren. Ende van deser ure soe is die zeede saechtmodyger geweest danse plach te wesen. [143]

Cyprus

In deser manieren voorts gezeylt totdat wy gecoemen zyn in Cyperen voor een vervallen stede geheeten Lymesont 298, meer eer wy hier quaemen soe hadden wy in dese voorleden dagen overgeseylt een zeer wueste zee daer wy lant noch sant mochten sien, ende strecken onsse zeylen in die haven van Lymesont den xix dach in julio. Ende vueren

met een barcke an lant. Aldaer wy vonden een minnebroeder, genaempt Thomas Scotus, die aldaer gecoemen was van Jerusalem om ons ten besten te raeden, die aldaer misse voor ons las ende als die misse uut was soe deede hy int geneerael voor ons allen zyn boetscap, hoe ende in wat manieren hy tot ons gesonden was van zyn guardiaen in Jerusalem. Als dat wy ons souden moeten onderleggen van wyn ende broot, want sy binnen Jerusalem geen macht en hadden ons yet te geven van wyn ofte broet, want die minnebroeders dit jaer geen wyn en hadden geteelt overmits dat sy dit jaer verdreven waren geweest. Waerom sy geenen macht een hadden 299 ons eenyge hulp te doen van spyse ofte dranck, want sy hoer selven niet gevoeden en conden, ende waren groeten overlast lydende vanden Turck.

Ons voerts berispende van onse scryven ende malen opter wanden twelck sy abuys seyden te wessen, ons biddende dat wy ons daervoor wachten souden, ende bysonder int Heyligen Lant want die Turcken dat niet gaeren en sien &c. Maer wy en litent niet maer een ygelyck scref met colen of met roede aerde zyn naem op die wanden ende muyren.

Ende meer ander puncten die ons Thomas Schotus leerden hoe wy ons dragen souden onder die Turcken. [144]

Ende als dese relacie ten eynden was, soe doersach ick dit dorp al wel. Lymesunt heeft hier voormaels een schoene stadt geweest, meer is nu seer verdorven ende is verdestrueert van een coninc van Engelant die syn 300 suster aldaer gevioleert worden als hy was reysenden ten heylige grave. [145] Ende uuyt wraecke van dien soe heeft die coninc alle dat heele lant zeer gedestrueert ende bescadicht alsmen mach sien. Hier sach ick dat cooren dorschen ofte uut treen 301 vanden muylen ofte ezelen die daer over liepen rontomme, gelyck een roeschmolen. Daer sat een man op een sletgen 302 achter die ezelen, ende alsoe liepen sy dat cooren uut, welcke vreemt was om sien, ende dit geschieden int velt [146] ende daer hadden zy haer tentkens [147] daer zy in rusten by nacht ende by dach voor die hetten vander sonnen &c.

Van Cyprus naar Jaffa

Als wy dit wel doersien hadden, soe maecte wy een corte wyle goet cyere ende vueren wederom tsceep. Onder al soe cregen wy quade tydinge, want in die haven van Limesunt waeren geweken twe scepen overmits dat die Turcken opter zee overeynde 303 waeren tegens die Sint Jans heeren van Rodes, want die Sint Jans heeren van Rodes hadden een scip genomen vanden Turcken. Alsoe

dat wy den xx dach in julio des morgens voorts zeylden mit groeten anxte ende vrese. Die vischen quaemen springen met groeten hoepen uut dat water om onsen scip en wederom subitelyck vant scip nae die gront, twelck seer vreemt was om sien. [148] Eenige seyden dattet beteyckende zware winden ende quaet weder. Die sommige zeyden dattet niet en beteyckenden dan vrientscap die dese stomme besten ons waren toenende. Wat daerof is dat beveel ick God. Dit weet ick alsdat wy op dat pas 304 geen quaet weder en cregen.

Ende dus voerts seylende soe wert ons patroen zeer bevrest voor vianden, want wy sagen drie scepen voor ons zeylen. [149] Ende van stonden so ginck onsse buschmeester ende visiteerden allen die bussen 305 die rontsom opten scepen lagen, die welcken hy claer maecten ende volden. Die boetgesellen droegen grote sware stenen boven in die croenen vander marssen alsoe veel als sy daer stuwen mochten ende ock pilen ende bogen. Onse vier rechters vanden scepe deden ons altesamen byeen coemen ende divideerden ons in quartieren, een ygelyc ordinerende syn plaetze, met alsulcken geweer als daer wy ons lyf soude mede verweren, daer wy altesamen moet toe maecten. Indient soe souden moeten wesen, wilde een ygelyck liever hem doot vechten dan hem selven gevangen

te geven, want die Turcken die kerstenen vercoepen alsmen by ons die coeyen ende paerden vercoept. Meer God almachtich, die by ons was ende nimmermeer verliet alsoe wy merckelyck mercten, soe bescermde hy ons dese reyse ende ock voor verderfenis van onsen scepe, twelcke nae genoech was. Want die pyloten dick zelver die moet verloren gaven, zoedat wy dick onssen doot naeder waeren dan wy self wisten. [015]

In deser manier zeylden wy vast voorts, onbescadicht, ende sagen dat Heylige Lant op Sinte Mariaen Magdalenen dach 306 des morgens. Ende alsoe drae als wy dat bekenden, soe waeren wy allegader seer verblyt ende vylen allegader op onsen knien ende sangen met luyder stemmen ende groeter begerten Te deum laudamus &c.

De wachttijd in de haven van Jaffa

[T]en eynde wesende desen loffelycken sanck soe quamen wy altehant 307 in die haven van Jaffa, aldaer wy onsen zeyl strecken op Sinte Marien Magdalenen dach ende worpen ons ancker uut omtrent xij uren opden middach. Ende lagen mit onsen scyp recht tegens Heylige Lant ende ons scip was seer versciert met schoene wimpelen

ende heerlycke standers. Ende lagen omtrent soe verde vant Heylige Lant als die Hoornebrugge verscheyden leyt van Delft. [151]

Ende van stonden an soe toech onsen trosman Steffeney Turcks habyt an ende voer met eenre barcke te lande om voor ons allen geley te verwerven. [152] Niet lange een was 308 Steffeny wech. Hy quam wederom tschepe mit eenige Turcken met hem, alsoe dat Steffeny met alsulcke tydinge sceep quam alsdat hy, noch onse pylooth, [153] niet en dorsten ryden by dage tot Jerusalem. [154] Ende als wy dat hoerden en waren wy niet wel tevreden, ende altans 309 quam ons an boert een baercke ofte een boot met Turcken ende brachten met hem somenckelen comenscappen 310 twelck sy onsen patroen veylden. Ende daerentuschen gingen die Turcken door onse scip ende besagen al onsen regiment wel doer, daer wy geen groet genoecht in hadden. Alsoe dat wy uut desen 311 waeckten desen navolgende nacht of ons yet geboert souden mogen hebben, twelck nyet en gescieden God heb lof.

Ende als dese Turcken wech waren soe vuer ons troesman tegens den avent met eenyge ander Turcken van zynder kennisse te landen ende reden voorts allen den nacht om voor ons geley te verwerven. [155] Ende dierwylen soe brochten ons eenyge Turcken

te coep in ons scip lamoenen, druven ende eyeren, ende wayertgens die ons groetelyck van noede zyn voor die hetten als wy doer die groetten hetten reden nae Jerusalem die wy vanden Turcken coften. [156]

Die cappeteyn nae oudergewoente lyet enen ommeslach gaen 312 voor alle die pillegeroms dewelcken hoer hoeftgelt mosten opleggen ende ick ginck mit meester Arent Willemsz., barbier van Delft, totten cappeteyn ende vertoenden hem quytancie, gescreven binnen Veneetgien byden dolphyn, waerdoer wy toenden dat wy ons beyder hoeftgelt betaelt hadden te vollen &c. [157] Daernae soe coefte ick een piersaeck 313 van Bartholomeus onsen troesman ende was een manier van een minnebroeders saeck daer sy broet mede bidden. Dese provisie dede ic om myn boetgaetgie 314 daer in te steken om dwersch over den ezel te leggen. [158]

Als wy nu dus gelegen hadden voort Heylige Lant v ofte vj dagen, soe quam Stephany onse troesman met den procuratoer der minnebroederen van Jerusalem met sommige mameluycken, 315 twelck ons beteyckent wardt alsdat sy te Japha waeren doert teycken vander vane die ons getoent wert uut den thoerne van Japha, soedat ons patroen terstont het boet gesonden heeft an lant mede dat 316 sy ons tydinge van geley brachten. Meer als sy binnen sceepe quamen, waren wyt eeven nae, want wy begonsten te twifelen ende te

sorgen alsdat wy wederom te ruggen souden moeten keeren ende dat wy dat lant nyet en souden betreden. Die reen was dese, als dattet geheele lant in roer was, gens contra gentem. 317 Die Arabianen waren uut om dat geheele lant te bederven, die welcken by dusenden verspreyt lagen tuschen die wegen. Ende bovenal soe was daer een mutatie van officieren, want in Damasco was een nyuwe regent gecoeren die noch dat regiment van Jerusalem, van Gazara ende van Rama 318 niet ontfangen en hadden, alzoe dat wy doer desen twisten ende andere onvreden geen geley en conde crygen, waerin wy niet wel tevreden en waren. [159]

Onse cappeteyn socht alle den raet die hy mochten ende beriet hem met den procuratoer ende mameluycken, ende naemen een conclusie met rypen raden alsdat onsen troesman Stephany met den procuratoer ende mameluycken reysen souden alsoe lange totdat zy den heer van Gazara vanden, hem schenckende enyge propinen, 319 dat sy ons daerdoer wylden gunnen geley.

In deser manieren tegen 320 sy met malcander op die been om byden heer van Gazara te coemen, ende wy lagen en wachten zeer verlangende nae goede tydinge. [160] Den xxix dach in julio soe laegen wy en speculeerden 321 opt

scip nae die middach. Soe sagen wy een cleyn scepen coemen in die haven van Japha uut Cyperen met xiij pellegrums ende die boetgesellen quamen an onsen scip, meer onse patroen en wildense in onse scip nyet hebben, [161] maer wat die saecke was en wisten wy nyet. Ende sy laegen alsoena dat lant dattet ons verwonderden. Ende des anderen dachs vernamen wy als dat sy op het lande waeren, alsoe dat wy onse patroen hierdoer verspraecken 322 waerom wy niet alsoe wel tot geley en conden coemen als dat scepen met die xiij pillegerums, waerom wy seyden dat ons patroens dingen niet en dochten. 323 Ende als wy dit rumoer met onsen patroen dus hadden, soe werden ons geseyt dat wy haest geley hebben souden. Mits desen soe waeren wy vast verlangende.

Ende enen Goesen Heyndrickz. van tsHertogenbosch vinck opten selfden tyt een groetten thonynvische, langer ende dicker dan een volwassen man, alsoe dat wy met ons sessen of sevenen genoech te doen hadden om opt te halen, ende hy vinck noch een vische vander selfde faetsoene, meer cleynder. Wy verwonderden ons allen van desen faetzoene van vischen want wy die noyt gesien en hadden. [162] In deser manieren corten wy vast onsen tyt.

Ende by wylen deden ons Thomas Schotus

een sermoen hoe wy ons dragen souden op het Heylige Lant onder die Turcken of God ons gracie gouden om op het Heylig Lant te coemen daer wy seer voor bevreest waren. Als wy dus lagen, speculeerden ende schoen weder was, soe worden ons vertoent ende gewesen sommige plaetze daer God zyn groete barmherticheyt getoent heeft hier in Jaffa, daer die scryfture vol of is. Ons werden gewesen een plaetze daer God almachtich die propheet beval om te gaen precken die van Niniven, twelck hy nyet en deeden, meer wylden van desen plaetze vlieden in Thursen, ende tot een teycken van desen soe is op dese plaetze gemaect een cappelleken in eewiger memorien. Op die cant vander zee werdt ons gewessen een steen daer die gebenedide Jesus op stont. Niet verde van desen steen te zeewaers in daer staet een lanck ryschen uut die groent bovent water ende vast, 324 twelck die plaetze is daer Sinte Pieter ende Sinte Andries plagen te vischen. Ende God sprack tot hen: ‘Volcht my naer. Ick sal u maecken vischer der menschen’. Ende sy hebben haer sceepken en netten gelaeten ende sy syn den Heer naegevolcht.

Als wy nu dus speculeerden, xj daghen voor tlant gelegen hadden ende het was in den eersten dach in augusto, Sinte

Pieter ad vinculas dach des avonts, waren wy zeer verlangende om tydinge, [163] soe is onsen trosman Stephany scepe gecoemen inder nacht ende heeft ons vertroest, seggende dat wy in corten dagen dat Heylig Lant betreden souden. Ende vuer wederom van desen selfden nacht met die barcke te landen ende reet voorts tot Rama. Daer souden eenen nyeuwen heer gecoeren werden die ons mede souden helpen geleyden nae Jerusalem.

Aldus lagen wy nacht en dach en wachten ende sagen stadelyc nae die twe toerenen die te Jaffa staen, want alsoe dick als wy tydinge crygen soe werdt ons dat vercondicht met een vane vander thoerne, alsoe dat wy wel een ure tevoren wisten als wy tydinge crygen souden. Die reeden was deesen: diegenen die op die toernen wachten, die mochten van verde tgerit 325 wel sien coemen ryden, twelck wy nyet sien en mochten eer dat sy quaemen opden berch die voor die strant leyt. Ende als ons tydinge souden coemen soe ginck die wachter met die vanne driemael rontsomme den thoerne. [164]

Ten lasten als wy dus lagen ende verlangden zeer, soe werdt ons dit teycken vander vane op die thoerne getoent. Ende in corten tyt hiernae soe is Stephany ons troesman tscip gecoemen en heeft ons allen verblyt, seggende alsdat wy ons souden reede maecken want wy

te lande soude vaeren, ende dat die Turcken ons souden coemen haelen. Hier was een ygelyck toe verblyt ende waeren allegader naerstich in die weer, en wy maecten ons steviger reepen daer wy meden op den ezel sitten souden, ende ock ons ander packen ende sacken reede &c.

Als nu geworden was den ven dach in augusto, twelck was Onse Lieve Vrouwen dach in die snee, soe sagen wy van verde coemen een groten schaer der Turcken omtrent den avont ende slogen haer tenten ende pavlyonen op het velt onder den blauwen hemel tegens ons scip over. Alsnu soe waren wy verblyt alsdat dit hangen ende verlangen souden eynden.

Des anderen dachs den sesten augusti ende was op een sonnedach, soe werden alle onsen bussen ende hoeftstucken 326 los gescoten. Ende onse patroen toch syn beste habyt an ende ginck sitten in een barcke, die welcken vercyert was met een tapessery cleet ende vuer alsoe te lande om een contract met den Turcken te maecken met den nyeuwen gecoeren heer van Jerusalem. [165]

Eindelijk aan land in Palestina

Ende alst omtrent acht uueren was voor den noen, soe werden ons allegader geboeden om te lande te coemen. [166] Wy hadden eenyge krancken die ter doot toe sick waren. Bovenal Willem Cornelisz. Bol van Haerlem die alsoe cranck lach

datmen hem nyet vervoeren en mochte, want de doot stondt hem op die lippen. Willem Hermensz. Camp van Haerlem, zyn medebroeder, was deser saecken zeer bedrayt 327 die welcken myn ende meer ander presenteerden een grote penninck opdat wy by hem blyven souden, twelck niemant doen en wilden van ons pillegerums, maer een ygelyck begeerde te Jerusalem te wezen daer wy om gereyst waren. Als ick nu syn testament bescreven hadde, soe bevolen wy hem God ende scickten by hem een goet getrou boetgesel die hem van als besceyt doen souden. Maer eer wy te Jerusalem quaemen, soe was Willem Cornelisz. Bol doot ende werdt van ╬ die boetgesellen begraven op het Heylige Lant.

In deser manieren soe gaetet daer elckx studiert om hem selfs te bewaren. Die yet anders overcoempt dan goet, die is half doot. Al hadden Willem Cornelisz. noch soe veel wyllen geven onse broederen, niemant hadde nochtans by hem gebleven want een yegelyck wil met den hoep voort, ende bysonder als wy ten ezel gaen sullen. Elcx heeft dan met hem selfs genoch te doen, als ghy best verstaen sult in vervolch ons matery.

Wy hadden ock eenen Huge Truwe van Rysele [167] die zyn huysvrou bovenmaten cranck was, die syn huysvrou nyet en wilde laeten, meer wantze in een backermat ende lietse alsoe trysselen 328 uut dat scyp in die barcke ofte boot, meer alsoe drae

als zy te lant quam ende ╬ gedragen werdt in die kellenaers, [016] soe gaf sy haren geest ende vuer nae thoege Jerusalem. Ende Hugo begraf syn huysvrouwe Maria opt tHeylige Lant voor onse ogen. [169] Ende desen Hugo die bleef te ╬ Jerusalem ende sterf daer oeck &c. [017]


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen


datums